From Wikipedia, the free encyclopedia
Motiako setioa K.a. 398-397 artean gertatu zen, Siziliako mendebaldean. Dionisiok, K.a. 405ean, Kartagorekin bakea sinatu ondoren, Sirakusako botereari eutsi zion, hiria gotortu zuen setioak ekiditzeko, armadarako mertzenarioak alokatu zituen eta itsas-armada indartu zuen. Bera izan zen historian lehena katapulta eta quinquerremeak erabiltzean. K.a. 398an Dionisiok Motia eraso eta arpilatu zuen, Himilkonen ahaleginak gorabehera. Dionisiok K.a. 398an Kartagori gerra deklaratu ondoren, afrikarrek galdu zituzten K.a. 405ean lortutako lurralde gehienak.
Motiako setioa | |||
---|---|---|---|
Siziliar gerren parte bat | |||
Greziar-punikoaren maskaren nahasketa. | |||
Data | K.a. 398ko uda | ||
Lekua | Motia,Sizilian | ||
Koordenatuak | 37°52′06″N 12°28′07″E | ||
Emaitza | Motia feniziar hiria sarraskiturik | ||
Gudulariak | |||
| |||
Buruzagiak | |||
| |||
Indarra | |||
| |||
Galerak | |||
Kartago Siziliako arazoetatik kanpo ibili zen 70 urtez, K.a. 480etik Himerako porrotaren ostean. Hala ere, Kartagok Segestako eskaerari erantzun zion, Selinonterekin arazoak zituelako. Afrikarrek bidalitako espedizioak, Hanibal Magonen esanetara, Selinonte eta Himera arpilatu zituzten K.a. 409an[1]. K.a. 406an, Kartagok beste espedizio bat prestatu zuen, greziarrek etengabean haren jabarietan sartzen zirelako[2], horren ondorioz, Akragas (K.a. 406), Gela eta Camarina (K.a. 405) konkistatu zituen[3]. Gatazka K.a. 405ean bukatu zen Himilkonek eta Dionisiok sinatutako itunarekin.
Ez dago ziur zergatik Himilkonek sinatu zuen bakea Dionisiorekin. Baliteke izurria armada punikoan agertzea. Dionisio bakeaz baliatu zen indartzeko eta beranduago, gerra jarraitzeko. Itun horren arabera, kartagotarrek mendebaldeko Sizilia kontrola zuten. Elimoek eta Sikanoek, berriz, autonomia gehiago izango zuten. Selinonte, Akragas, Gela eta Camarinako grekoek baimena lortuko zuten jatorrizko hirietara itzultzeko, baina Kartagoren zergadunak izanik. Sirakusak eta Kartagok adostu zuten sikuloen, Lentiniren eta Messinaren independentzia errespetatzea[4].
Dionisiok, boterea lortu zuen armadaren jeneralak kondenatu eta exekutatu ondoren, baina greziarren nahigabeari aurre egin behar zion Gela eta Camarina hustu ondoren, Gelako guduaren ostean K.a. 405ean. Zenbait sirakusar estatu kolpeak ematen saiatu baziren ere, Dionisiok matxinatuak azkar zapaldu zituen, gehienbat etsaiak ez zirelako mugitu[5]. Kartagorekin sinatutako itunaren ostean, Sirakusa Camarinaz eta Lentiniz inguratuta zegoen: lehena Kartagoko menpekoa zen eta bigarrena Sirakusaren etsaia. Bitartean, Sirakusako matxinatuek Etna hiria setiatu zuten[6]. K.a. 405etik 397ra, Dionisioren boterea handitu zen, baina hura boteretik kentzeko saioak ere. Sirakusa bilakatu zuen greziar munduko hiririk indartsuena, hurrengo ekimen hauekin:
K.a. 398an, Dionisiok enbaxada bat bidali zuen Kartagora esanez, gerra deklaratuko ziola Kartagori honek ez bazituen askatzen haren kontrol pean zeuden greziar guztiak. Enbaxada Sirakusara itzuli baino lehen, Dionisiok baimena eman zien haren mertzenarioei greziar lurraldeetan bizi ziren kartagotarrak hiltzeko baita haien jabariak arpilatzeko ere. Horren ostean, armadarekin Motiarantz abiatu zen, 200 gerra-itsasontzi eta 500 garraioko itsasontzirekin lagunduta, hornidurak eta gerra-makinak zeramatzatenak[15].
Dionisioren armada mendebaldera abiatu zenean Siziliako hegoaldeko kostatik, kartagotarren azpian zeuden greziar hiriak matxinatu ziren. Hauek hirietako kartagotar biztanleak hil zituzten, haien ondasasunak sarraskitu eta, azkenean, soldaduak bidali zituzten Dionisioren armadara. Sikuloek, sikanoek eta Messina hiriak soldaduak bidali zituzten ere. Dionisioren armada Motiara heldu zenean, 80.000 oinezko eta 3.000 zaldun zituen[16]. Dionisiok jarri zuen itsas-armada Leptinesen esanetara Motia blokeatzeko[17], Bera ere, armadarekin mugitu zen Ericera, amore eman zuena. Azkenean, Panornus, Solunte, Anzirae, Segesta eta Entella izan ziren Katagok Sizilian izan zituen hiri leial bakarrak. Dionisiok hauen inguruneak sarraskitu ondoren, Segesta eta Entella setiatu zituen, baina hainbat erasoren ostean, Motiara zuzendu zen honen setioa nola zihoan behatzeko[18]. Dirudienez, hiri hauen errendituko ziren Motia erori ondoren[19].
Motia, feniziar hiria, irla baten erdian kokaturik zegoen, sakontasun gutxiko urmael batean, harresi batez inguratuta, 20 dorre zituena. Askotan, harresiak uretatik irtetzen ziren 6 metroko lodiera izanik eta 8 edo 9 metroko garaiera. Espazioa falta zenez, biztanleek 6 solairuko etxeak egiten zituzten, etxebizitzak, askotan, harresietatik gailentzen ziren. Dirudienez, Motiak ez zuen itsas-armada egonkorrik[20] baina, agian, bazuen garnizio puniko bat. Irla eta lehorra kai batez konektaturik zegoen, 1.500 metro luze eta 10 zabal zituena. Hiriko sarrera ateak bi dorre zituen alboan. Hiriko populazioa grekoez eta feniziarrez osatuta zegoen. Greziarrak etorri baino lehen, hiritarrek kaia moztu zuten eta setiorako prestatu ziren[21].
Ezer gutxi dakigu Kartagoren jardueraz K.a. 405-397 urteen artean, bakarrik izurria hedatu zela Afrikan zehar (405ean aberriratutako soldaduek eraman zutena) Kartago ahulduz. Himilkoni eman zitzaion greziarren mehatxuari erantzuteko ardura. Mertzenarioak alokatzen zituen bitartean, Kartagok ez baitzuen armada egonkorrik, Himilkonek bidali zituen hamar trirreme Sirakuraren kontra. Erasotzaileek, Sirakusako Portu Handian sartu ondoren, txikitu zituzten hor zeuden itsasontzi guztiak. Armada baten faltan, Himilkonek ezin zuen -Eszipion Afrikarrak K.a. 209an Carthago Novan bezalakorik egin, armada konpoan zegoenean- txarto defendatutako hiri bat erasotzea eta menperatzea[22]. Ondoren, Himilkonek 100 trirreme prestatu zituen eta Selinontera abiatu zen. Gauez heldu zen, baina hurrengo eguna Motiarantz jo zuen eta Lilibeoren ondoan ainguratutako garraio-itsasontziak suntsitu zituen. Ondoren, kartagotar flota mugitu zen Motia eta urmaeleko mendebaldeko penintsularen artean zegoen tokira. Han, greziar flota harrapatu zuen, urmaelako iparraldean, non uretako sakontasuna eskasa baitzen[23].
K.a. 405ean, Lisandrok zuzendutako espartar flotak atenastarren gehiena harrapatu zuen Egospotamosko guduan, ainguratuta zegoen bitartean. Ez dago jakiterik zergatik Himilkonek eraso egin zituen garraio-ontziak flotaren ordez, Motiako iparraldean hondartzaratuta zegoena. Horrela egitekotan, flotaren galerak Dionisiori eragingo zion setio altxatzea eta Himilkonek Sirakusara gerra eraman zezakeen[24]. Egia esan, Himilkon saiatu zen jartzen greziarren ontziteria, pertsiarrek Salaminako guduan pairatu zuten antzeko egoeran: non kartagotar armadak maniobratu ahalko zuen, baina grezierrek ez. Horrek ezerezean uzten zuen greziar flotaren tamaina handiagoa eta horren indarra, greziarrek quinquerremeak zituztelako eta kartagotarrek ez. Dionisiok itsasontziak bidaltzekotan kartagotarren kontra, ez zen flota guztia izango, urmaelaren sakontasun ezarengatik. Orduan, Himilkonek abantaila izango zuen kopuruan eta lasai txikitu ahalko zituen greziar itsasontziak. Dionisiok itsasontziak arkulari eta habailariekin bete zituen, hauek lehorreko katapultekin babesturik. Borrokak iraun zuen bitartean, Himilkonek ezin zuen hurbildu hondartzan zeuden greziar itsasontzietaraino eta horrek denbora eman zion Dionisiori istmoko iparraldean oholezko bide bat egiteko, nondik, arrastaka, itsas zabalera itsasontziak eraman baitzituen. Behin uretan, itsasontziak penintsulako hegoaldera abiatu ziren. Orduan, kartagotar flotak bere burua inguratuta ikustean, ez zuen borroka egin nahi eta Kartagorantz alde egin zuen[25]. Sirakusako flotan kalte nabarmena egiteaz gain, Himilkonek ez zuen gehiagorik lortu.
Kartagotar flotaren eragozpenik gabe, kaiaren lanak azkar aurreratu ziren. Motiak itsontzirik ez zituenez, ezin zuen ezer egin langileak hiriko defendatzaileen gezien eskueran egon arte. Kaia bukatu ondoren, Dionisiok eraso egin zuen sei dorrerekin, Motiako harresiak eta hiriko eraikin garaienen baino handiagoak zirenak. Gezi eta jaurtigai andana batek, arkulariek eta katapultek botatakoa, harresiak utzi zituen defendatzilerik gabe. Beranduago, ateen aurka arieteak erabili ziren. Feniziarrek mastak erabili zituzten kontraerasoak egiteko. Haien gainean zenbait gizon igo zituzten, parapeto batez babesturik. Orduan, mastak harresietatik kanpo atera zituzten handik suzko liho-bolak jaurtiteko arieten eta eraso-dorreen kontra. Hala ere, greziarrak gai ziren suak itzaltzeko eta harresietaraino heldu ziren, kartagotarren ahaleginak gorabehera[26].
Hiria menperatzeko lehen urratsa, harresiak zulatzea izan zen. Greziarrak aurrera joan ahala, feniziarrek jaurtigai euri-jasa bat (geziak, harriak) bota zituzten teilatueratik eta etxeetatik erasotzaileengan kalte handia eginez. Orduan, greziarrek dorreak eraman zituzten harresien ondoko etxeetaraino, horien plataformekin teilatuetara igotzeko. Aurrez-aurreko borroka gogor hori gertatu zen feniziarrek greziarrengandik ez zutelako inolako errukirik espero. Borroka zenbait egunez luzatu zen; eguna argitzen zenetik ilundu arte, baina inor gai ez zenez irabazteko, Dionisiori beste amarru bat bururatu zitzaion: Ilunabarrero, greziarrak kanpamentura itzuli ordez, egun batean Dionisiok agindu zion Arkilori, gauez Turiosko mertzenario talde batekin eskailerak eramatea behatzeko puntuak ziurtatzeko. Ilunpetan, greziarrek lortu zuten puntu estrategikoak kontrolatzea defendatzaileak konturatu baino lehen[27]. Horren ostean, greziarrek ez zuten arazorik izan erresistentzia gainditzeko. Dionisiok nahi zuen ahalik eta preso gehien lortzea, esklabu gisa saldu ahal izateko, baina greziarrek, mendeku moduan, populazio gehiena hil zuten, tenpluetan babesa bilatu zutenak izan ezik.
Dionisiok Kartagoren alde borroka egin zuten greziar guztiak gurutziltzatu zituen. Ez dago argi horiek Kartagok alokatutakoak edo Motiako biztanleak ziren. Dionisiok hiria arpilatu zuen eta harrapakina soldaduen artean banatu. Hondakinetan sikuloar garnizio bat utzi eta gero, Bitonen esanetara, abiatu zen Segesta eta Entella setiatzeko. Ez dago argi Dionisiok zer egin zuen, baina hiri horiek ez zuten amore eman. Flotarik gehiena Sirakusarantz abiatu zen bitartean, Leptines Ericen geratu zen 120 itsasontzirekin. Motia ez zen inoiz berreraiki. Hiimilkonek erabaki zuen bizirik irten zirenak Lilibeon kokatzea, etorkizunean kartagotar baserik garrantzitsuena izango zena. Aipatutako hiriak, kartagotarra zen bitartean, ez zituen setiorik jasan ez greziarrengandik ezta erromatarrengandik ere. Kartagok K.a. 397an, Himilkon errege aukeratu ondoren, flota eta armada bat bidali zuen Siziliara. Himilkon Palermora abiatu zen, geroago Sirakusako setioa hasteko.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.