Jesus Nazaretekoa
kristautasuneko figura nagusia / From Wikipedia, the free encyclopedia
Jesus Nazaretekoa[1] edo Jesu Kristo[1] (Betleem,[oh 1] K.a. 8 / K. o. 1 – Jerusalem, K. o. 29 / 33) erlijioaren erreformatzaile eta zabaltzailea izan zen, Judeako lurraldean bizi izan zena.[2][3] Kristautasunaren figura zentrala da, eta historiako pertsonarik esanguratsuena dela esaten dute iturri askok[4]. Kristau gehienek sinisten dute Jainko Semearen gizakundea dela eta Itun Zaharrak profetizatzen zuen mesiasa edo kristoa[5][6].
Jesus Nazaretekoa | |||
---|---|---|---|
(VI. mendea) | |||
| |||
Bizitza | |||
Jaiotza | Betleem, Nazaret eta ezezaguna, K.a. 4. urtea inguru | ||
Herrialdea | Herodesen Erresuma | ||
Bizilekua | Nazaret Kfar Nahum Galilea | ||
Talde etnikoa | Juduak | ||
Lehen hizkuntza | Galilean dialect (en) Bibliako hebreera aramera | ||
Heriotza | Kalbario, 30eko apirilaren 7a (33/34 urte) | ||
Hobiratze lekua | ezezaguna Hilobi Santuaren eliza Talpioteko hilobia Lorategiko hilobia hilobia hutsik Jerusalem | ||
Heriotza modua | heriotza zigorra: Gurutziltzaketa | ||
Familia | |||
Aita | Josef Nazaretekoa, Jainko Aita, baliorik ez | ||
Ama | Maria | ||
Ezkontidea(k) | ezezaguna | ||
Bikotekidea(k) | ikusi
| ||
Seme-alabak | ikusi
| ||
Anai-arrebak | |||
Familia | |||
Leinua | Familia Santua Davidic line (en) | ||
Hezkuntza | |||
Heziketa | ezezaguna baliorik ez | ||
Hizkuntzak | Galilean dialect (en) Bibliako hebreera koinéa aramera | ||
Ikaslea(k) | |||
Jarduerak | |||
Jarduerak | predikaria, profeta, zurgina, errabinoa, taumaturgoa, erlijio burua, Sendalaria, Mesiasa, predikaria, irakaslea, erlijio sortzailea, tektōn (en) eta pastor (en) | ||
Lantokia(k) | Galilea eta Jerusalem | ||
Enplegatzailea(k) | ezezaguna | ||
Lan nabarmenak | ikusi
| ||
Influentziak | Joanes Bataiatzailea | ||
Kidetza | Hirutasun | ||
Mugimendua | apokaliptizismoa | ||
Genero artistikoa | parabola | ||
Santutegia | |||
Eguberria, Pazkoa eta Jesu Kristoren jaiegunak | |||
Sinesmenak eta ideologia | |||
Erlijioa | judaismoa Eseniarra | ||
Antzinaroko historialari moderno ia guztiek uste dute Jesus historikoki existitu zela[oh 2] nahiz eta Jesus historikoaren bilaketak ez duen adostasun handirik lortu Ebanjelioen fidagarritasun historikoari dagokionez, zein Jesusek Biblian duen irudiak Jesus historikoa zein mailatan erretratatzen duenaren inguruan[13][14][15]. Jesus galilear judu bat izan zen[16], Joan Bataiatzaileak bataiatu ostean bere ministerioa hasi zuena. Ebanjelioen ahozko transmisioa egin zuen[17], eta askotan "errabino" deitu zuten[18]. Jesusek bere inguruko juduekin eztabaidatu zuen Jainkoa gurtzeko moduaz, sendaketak egin zituen, parabolen bidez irakatsi zuen eta jarraitzaileak bildu zituen[19][20]. Atxilotu zuten eta sanedrinaren aurrera eraman zuten[15], berriro itzuli zuten Erromako gobernuaren eskuetara eta gurutziltzatu zuten Pontzio Pilatosen aginduz[19]. Bere heriotzaren ostean, bere jarraitzaileek pentsatu zuten hildakoen artetik itzuli zela, eta sortu zuten komunitateak ebentualki Eliza goiztiarra osatu zuen[15].
Jesusen jaiotza urtero abenduaren 25ean ospatzen da (edo urtarrileko hainbat datetan ekialdeko elizetan) Gabon egun gisa. Bere gurutziltzaketa Ostiral Santuan oroitzen da eta berpizkundea Pazkoan. Munduko leku gehienetan erabiltzen den "AD" egutegia, latinezko Anno Dominitik ("Jaunaren urtean") edo beste batzuetan erabiltzen den "K. o" (Kristo ondorengo) Jesusen jaiotzaren ustezko dataren arabera definitzen da[21].
Kristau doktrinak sinisten du Jesus Espiritu Santuak sortu zuela, Maria izeneko birjina batetik jaio zela, mirariak egin zituela, Eliza Kristaua sortu zuela, gurutziltzatuta hil zela bekatuak berrerosteko, hildakoen artetik berpiztu zela, Zerura igo zela eta egunen batean berriro itzuliko dela[22]. Kristau gehienek uste dute Jesusek gizakiari baimendu ziola Jainkoarekin berradiskidetzea. Nizeako Kredoak dio Jesusek azken auzian bizirik zein hilik daudenak epaituko dituela[23] bere gizakundea baino lehen edo ondoren[24][25][26], Kristau eskatologian bigarren itzulerarekin lotzen den gertaera[27]. Kristauen gehiengo oso zabalak Jesus Jainkoaren Semetzat du, Hirutasunaren hiru pertsonetatik bigarrena. Elkargo kristauen kopuru txiki bat bakoiztarra da, osorik edo zati batean, uste dutelako ez dela idazkunetan agertzen.
Jesus figura garrantzitsua da mugimendu eta erlijio ez-kristauetan. Islamean Jesus (Isa gisa transliteratzen dena) Jainkoaren profeta garrantzitsutzat eta Mesias gisa dute.[28][29][30] Musulmanek uste dute Jesusek idazkiak ekarri zituela eta birjina batetik jaio zela, baina ez dela Jainkoaren semea. Koranaren arabera, Jesusek ez zuen inoiz jainkotartasuna aldarrikatu.[31] Musulman gehienek ez dute uste Jesus gurutziltzatu zutenik, baizik eta Jainkoak fisikoki igo zuela Zerura. Judaismoak, kontrara, ez du uste Jesus itxoiten duten Mesiasa izan zenik, argudiatzen ez zituela profezia mesianikoak bete, eta ez zela ez jainkotiarra ez inoiz berpiztu[32].