Feniziar alfabeto

Feniziar alfabeto abjad motako antzinako kontsonantezko eta piktogramarik gabeko alfabeto izan zen.^[1]. Feniziarrek asmatu zuten bereb hizkuntza idazteko eta abjad motakoa denez, kontsonanteak bakarrik ditu, zenbait bokalek matres lectionis erabiliz.

Feniziar merkatariek beren idazkera sistema Mediterraneoan zehar zabaldu eta beste kulturek erabilia izan zen. Horrela, aramear alfabetotik egungo arabiar eta hebrear alfabetoetara eta greziar alfabetotik latino, ziriliko eta koptoar alfabetotara hedatu zen.^[2]

Alfabetoa

Alfabeto feniziarrak kontsonanteak baino ez zituen, eta bokalak adierazteko letrei puntu eta zeinu diakritikoak eransten zitzaizkien. Alfabeto greziarrak feniziarra hartu zuen oinarri, baina bestelako letrak —bokalak— gehitu zizkioten eta, horrela, historiako lehendabiziko alfabetoa sortu zuten.^[3]

Hizkia	Izena	Esanahia	Fo.	Baliokidea
				He.	Si.	Ar.	Gr.	La.	Zi.	Ar.
	alf	Idi	ʾ ʔ	א	ܐ	ﺍ	Αα	Aa	Аа	Աա
	bet	Etxe	b b	ב	ܒ	ﺏ	Ββ	Bb	Бб, Вв	Բբ
	gaml	Gamelu	g ɡ	ג	ܓ	ﺝ	Γγ	Cc, Gg	Гг, Ґґ	Գգ
	delt	Ate	d d	ד	ܕ	د	Δδ	Dd	Дд	Դդ
	he	Lehio	h h	ה	ܗ	ھ	Εε	Ee	Ее, Єє, Ээ	Եե, Էէ
	wau	Gako	w w	ו	ܘ	ﻭ	(Ϝ), Υυ	Ff, Uu, Vv, Yy, Ww	(Ѵѵ), Уу, Ўў	Վվ, Ււ
	zai	Arma	z z	ז	ܙ	ﺯ, ذ	Ζζ	Zz	Жж, Зз	Զզ
	het	Harresi	ḥ ħ	ח	ܚ	ح, خ	Ηη	Hh	Ии, Йй	Հհ
	tet	Gurpil	ṭ tˤ	ט	ܛ	ط	Θθ	—	(Ѳѳ)	Թթ
	yod	Esku	y j	י	ܝ	ي	Ιι	Ii, Jj	Іі, Її, Јј	Յյ, Իի
	kaf	Esku-ahur	k k	כך	ܟ	ﻙ	Κκ	Kk	Кк	Կկ
	lamd	Akuilu	l l	ל	ܠ	ﻝ	Λλ	Ll	Лл	Լլ
	mem	Ur	m m	מם	ܡ	ﻡ	Μμ	Mm	Мм	Մմ
	nun	Suge	n n	נן	ܢ	ﻥ	Νν	Nn	Нн	Նն
	semk	Arrain	s s	ס	ܣ, ܤ	س	Ξξ, agian Χχ	agian Xx	(Ѯѯ), poss. Хх	Խխ
	ain	Begi	ʿ ʕ	ע	ܥ	ع, غ	Οο, Ωω	Oo	Оо	Ոո, Օօ
	pe	Aho	p p	פף	ܦ	ف	Ππ	Pp	Пп	Պպ, Փփ
	sade	Ehiza	ṣ sˤ	צץ	ܨ	ص, ض, ظ	(Ϻ)	—	Цц, Чч, Џџ	Չչ, Ճճ, Ցց, Ծծ, Ձձ, Ջջ
	qof	Orratz	q q	ק	ܩ	ﻕ	(Ϙ), agian Φφ, Ψψ	Qq	(Ҁҁ)	Քք
	rosh	Buru	r r	ר	ܪ	ﺭ	Ρρ	Rr	Рр	Րր, Ռռ
	shin	Hortz	š ʃ	ש	ܫ	ش, س	Σσς	Ss	Сс, Шш, Щщ	Սս, Շշ
	tau	Marka	t t	ת	ܬ	ت, ث	Ττ	Tt	Тт	Տտ

Erreferentziak

1. Fischer, Steven Roger. (2004). A history of writing. Reaktion Books, 90 or..
2. Arkhipov, Alexandr. (2011-09-26). «Idazkerarik ez duen hizkuntza batentzako alfabeto bat sortzea.» www.erabili.eus (erabili.eus/ Iritzi-muinetik sare-aldizkarian euskararen adituen jakite zabal-sakona) (Noiz kontsultatua: 2022-05-27).
3. Navajas Twose, Eloísa; Sainz Varela, José Antonio. IDAZKERA ETA IDATZITAKOA. ARABAKO AGIRITEGI ZERBITZUA.

Bibliografia

• Jean-Pierre Thiollet, Je m'appelle Byblos, H & D, Paris, 2005. ISBN 2-914266-04-9
• Maria Eugenia Aubet, The Phoenicians and the West Second Edition, Cambridge University Press, London, 2001.
• Daniels, Peter T., et al. eds. The World's Writing Systems Oxford. (1996).
• Jensen, Hans, Sign, Symbol, and Script, G.P. Putman's Sons, New York, 1969.
• Coulmas, Florian, Writing Systems of the World, Blackwell Publishers Ltd, Oxford, 1989.
• Hock, Hans H. and Joseph, Brian D., Language History, Language Change, and Language Relationship, Mouton de Gruyter, New York, 1996.
• Fischer, Steven R., A History of Writing, Reaktion Books, 1999.
• Markoe, Glenn E., Phoenicians. University of California Press. ISBN 0-520-22613-5 (2000) (hardback)
• "Alphabet, Hebrew". Encyclopaedia Judaica (CD-ROM Edition Version 1.0). Ed. Cecil Roth. Keter Publishing House. ISBN 965-07-0665-8

Kanpo estekak

• Unicode

• Datuak: Q26752
• Multimedia: Phoenician script / Q26752