Eva mitokondrial
Jatorri bakarraren hipotesiaren arabera, duela 200.000 urte Afrikan bizi izan zen hominido emea, zeinarengandik gaur egungo gizaki guztiak baitatoz From Wikipedia, the free encyclopedia
Jatorri bakarraren hipotesiaren arabera, duela 200.000 urte Afrikan bizi izan zen hominido emea, zeinarengandik gaur egungo gizaki guztiak baitatoz From Wikipedia, the free encyclopedia
Giza genetikaren arabera, Eva mitokondriala, afrikar emakumea izan zen,[1] emakumezko ororen arbaso berriena zena. Genoma mitokondrialaren mutazio-tasen frogen arabera, Eva mitokondrialaren mitokondriak egungo gizaki guztien mitokondrien arbasoak ziren.
Eva mitokondriala Bibliako Hasiera liburuan agertzen den Evaren izena du. Hala ere, 1987ko urtarrilaren 1ean Allan Charles Wilson, Mark Stoneking eta Rebecca L. Cannek Nature aldizkarian «Mitochondrial DNA and human evolution» artikulua argitaratu zutenean, ez zituzten "Eva" izena ezta "Eva mitokondriala" terminoa erabili.[2] Artikulua azaltzeko Jim Wainscoatek «Out of the garden of Eden» berria idatzi zuen[3], hedabideetan "Eva" kontzeptua zabaldu zuena. Urte bereko urtarrilaren 26an Time aldizkariak bere azalean «Everyone's Genealogical Mother - Biologists speculate that "Eve" lived in sub-Saharan Africa» izeneko artikulua argitaratu zuen.[4] Allan Charles Wilsonek, berriz, "One lucky mother" terminoa nahiago zuen,[5] "Eva" izena "deitoragarria" zela esanez. "Eva mitokondrial" terminoa Science aldizkarian 1987ko urriaren 2an agertu zen, Roger Lewinek idatzitako "The Unmasking of Mitochondrial Eve" artikuluan.[6] 1988ko urtarrilaren 11n Newsweek aldizkariak gaizki-ulertua zabaldu zuen: «The search for Adam & Eve» azaleko-artikuluak Adam eta Evaren irudipena zuen.[7]
Gizaki guztien zuhaitz genealogikoaren amaren lerroa jarraituz, Eva mitokondriala egungo Homo sapiens guztien emakumezko arbaso komuna da.[8]
Erloju molekularren teknikan oinarrituta, ikerketa berriek (2009) arbaso hau duela 200 000 urte bizi zela diote,[9] 1987an egindako lehenengo kalkuluak berretsiz.[2] Ziur asko, gure arbaso hau ekialdeko Afrikan bizi zen.[10]
Munduko eskualde ezberdinetako etnia ezberdinetako ADN mitokondriala ikertuta, sekuentzietan bilgarri molekular komun bat dago. Genoma mitokondriala amarengandik baino ezin dela hartu kontuan hartuta, lehendabiziko Homo sapiensak- Homo sapiens idaltua adibidez- jada sortuak zirenean, gizaki guztiek amarengandik arbaso komun dutela ondorioztatu daiteke.
Hala ere, Eva mitokondriala emakume bakarra zela pentsatzea akatsa da.[11] ADN nuklearra ikertu ondoren, orduko giza biztanleria ez zen inoiz mila hamarreko batzuk baino txikiagoa izan; beraz, bazeuden egun ondorengoak dituzten hainbat emakume, gizonezko ondorengoak baino ez zituen belaunaldi bakar bat edo gehiago izango zituztenak.
Amak bere umeei mitokondrietan transmitituriko genomari esker ezagutzen dugu Eva. Mitokondria bakoitzak bere ADN du eta ADN honen sekuentziak alderatzeak filogenetika molekularra erakusten du.
Metaforaz hitz egiten, Eva mitokondriala guztion birramona da: baina ezin da gure birramona bakarra izan bestela, arriskuan dauden animalien moduan, gure espeziea genetikoki bideraezina izango litzateke. Lurran bizi diren etnien zuhaitz genealogikoak prozedura genetikoez adieraztean, bat datorren adarrak (haplotaldeak) agertzen dira; gero guztiek nolabaiteko adar komuna dute. Mutazio genetikoen antzinatasuna ikertuta, adar komun hau afrikar jatorri mitokondrialera begira dago.
Talde bat harik eta txikiagoa izan, orduan eta azkarrago bat etortzen du ADN mitokondrialak; talde txikien migrazioak jito genetikoari esker belaunaldi gutxi barru ADN mitokondrial komun sortzen dute. Horrela jatorri komuneko sorreraren teoria sortu zen, gizaki moderno (Homo sapiens) guztiek Afrikan duela 100 000 eta 200 000 urte artean sortu zirela proposatzen duena.
Mitokondriak amarengandik jasotzen dugun heinean, Y kromosomak aitarengandik jasotzen dugu. Beraz aurreko printzipioak Y kromosoman ere aplikatu ditzakegu. Aitarengandik dugun ororen arbaso berriena Adam kromosikoa deitu izan dena da. Y kromosomako populazio-genetikaren lehenengo ikerketen arabera, Adam kromosomikoa Eva mitokondriala baino berriagoa da, duela 60 000[12] edo 142 000[13] urtekoa hain zuzen ere. Beraz, gutxienez, 50 000 urteko diferentzia dago bion artean. Baina, Stanford Unibertsitatean egindako ikerketa batek denbora hori murrizten du.[14][15][16] Mundu osoko 69 gizonen Y kromosoma ikertu ondoren, ADNren sekuentzian egun ezezagunak ziren 9.000 bariazio berri topatu zituzten. Bariazio horiek erabiliz, erloju molekular zehatzago bat sortu zuten, Adam kromosomikoa duela 120 000 eta 156 000 urte bizi zela adierazi zuena. Gizon beren ADN mitokondriala ikertuz, Eva mitokondriala duela 99 000 eta 148 000 urte bizi zela azaldu zuen. Ikerketa honen arabera, Adam kromosomikoa Eva mitokondriala baino zaharragoa zen eta litekeena da biek denbora berean sortuak izatea.[17]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
