From Wikipedia, the free encyclopedia
Belar gaiztoa[1], halaber belar txarra, gizakiak aldatutako tokietan berez hazten den landare edo belarra da, soro edo lorategietan adibidez, eta gizakiarentzat une eta toki zehatzen batean desiragarria ez dena. Barreiaketa gaitasun, iraunkortasun eta lehiakortasun handia dute ezaugarri[2]. Hortaz, belar txarrak familia botaniko askotakoak izan daitezke, baina sarri topatzen diren espezieen erdiak baino gehiago honako familia hauetakoak dira: Aserazeoak, Poazeoak, Ziperazeoak, Poligonazeoak, Brasikazeoak eta Apiazeoak[3][4]. Poazeoen familiak ditu belar txar gehien (baina baita landatutako espezie gehien ere).
Soroetan hazten diren belar txarrei, hau da, berariaz landatu gabekoei, landare segetal[5] edo sorotar[2] deritze. Landare hauek urterokoak dira, neguan ernetzen dira eta ez dira laboreekin lehiatzen, nahiz eta zereal-alorren mende izan. Bioaniztasunaren oinarri garrantzitsuak dira. Segetal edo sorotar terminoa neutroa da eta ez du "belar txar" terminoaren kutsu negatiboa.
Malherbologia deitzen da, belar txarrak aztertzen dituen zientzia modernoa.
Belar txarrek erruderal motako estrategia ekologikoa izan ohi dute. Estrategia hori egokia da maiz eraldatzen diren inguruneetan, eta baliabideetan (argia, mantenugaiak) aberatsak direnetan, hala nola nekazaritza soroetan. Estrategia erruderalaren ezaugarri nagusiak honako hauek dira: nutrizio-eskakizun handiak, ziklo laburra (hazkunde-tasa altua, tamaina txikia eta loratze goiztiarra) eta inbertsio handia ugalketan (hazi txiki ugari eta ernalkuntza gaitasun luzea)[6][7][8][9]. Hala ere, belar gaiztoek beste estrategia batzuk dituzte, estrategia erabat erruderalaren eta estrategia guztiz lehiakorraren artekoak[10],[9].
Belar txarrak izan daitezke:
Belar txarren kategorian espezie berriak oso erraz sar daitezke, soroen hiru ezaugarri direla-eta: aniztasun txikia, maizko mugimenduak eta baliabide ugari[11]. Lurra irauli ondoren berregiten dira, lurreko hazi-bankutik hasita, zenbait urtetan zehar lurrean metaturik egon dena.
Belar txarren kontrola, tradizionalki, teknika mekanikoen bidez egin daiteke (eskuz edo makinekin): labore-txandaketak erabiliz, erein baino egun batzuk lehenago landuz, belar txarrak atera baino lehen. Lurra material geldo edo bizigabearekin (mulch) estal daiteke, belar gaiztoak ez irteteko, edo, kasu jakin batzuetan, ura edo sua erabili.
Herbizida kimikoak erabiltzea teknika modernoagoa da, zeinak erabilera berezia eskatzen duen.
Nekazaritza ekologikoak ez du herbizida sintesirik erabiltzen eta aipatutako beste teknikak erabiltzen saiatzen da.
Esaera: Belar gaiztoak zainak luze [12].
George Brassens musikariak La mauvaise herbe abestia sortu zuen, Anje Duhaldek euskaratua: Belar txarra (2001)[13].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.