Lekeitioko leizea From Wikipedia, the free encyclopedia
Armintxe Lekeition (Bizkaia) dagoen haitzulo bat da, labar-artea duena. Arbintze edo Arbiatx izenez ere ezaguna da.[1] Lekeitioko herriaren azpian dago, eta hainbat etxe daude kobazuloaren gainean eraikita. 2016ko maiatzaren 1ean labar-artea aurkitu zen bertan: gutxienez 18 zaldi, bost kaprino, bi bisonte, gutxienez bi lehoi eta hainbat animalia lauhankako.[2]
| Armintxe | |
|---|---|
| Armintxe, Arbintze, Arbiatx[1] | |
 | |
 | |
| Kokapena | |
| Herrialdea |  Euskal Herria |
| Probintzia |  Bizkaia |
| Herria | Lekeitio |
| Koordenatuak | |
| Ezaugarriak | |
| Garaiera | 26 m. itsas-mailatik |
| Sakonera | 19 metro |
| Luzera | 2.013 metro |
| Bisitagarria | Ez |
| Margoak | Bai |
| Aztarnak | Bai |
| Erreferentzia | IS-100 Armintxe II |
| Katalogoa | ADES katalogoa |
Leizea bera Larrotegi eta Letraukua auzoak dauden eremuaren azpian dago. Gaur egun zementuz eta bide batekin estalita dago sarrera, baina herriko pertsona nagusiek gogoratzen dute bertan sarrera bat zegoela eta kobazulo handia, leize batekin.[1] Lekeitioko Udal Artxiboan ere kobazulo honetan ura zegoenaren inguruko dokumentua dago, 1796an idazki batean.[Oharra 1]
Datu hauek ikusita Gernika-Lumoko ADES Espeleologia Elkarteak bilaketari ekin zion, eskolara doan bide baten azpian geratzen den kareharri multzo baten gainean arreta jarriz, herriko informatzaile batek esan zienez.[1] Atxurrako multzoan aurkitutako labar-artearen ondorioz ikerketak eremu honetan zentratu ziren eta 2016an sartu irten bat egin zuten maiatzaren 1ean. Egun horretan bertan aurkitu zuten labar-artearekiko panela.[Oharra 2] eta, ohiko prozedura jarraituz, Bizkaiko Foru Aldundia jakinarazi zuten, babes-neurriak hartzeko eskatuz.[1]
Kobazuloaren tamaina osoa ez da ezaguna, ikerketa labar-artearen aurkikuntzarekin eten zelako. Orain arte 2.103 metroko luzera duela ezagutzen da, eta 19 metroko sakonera. Itsas mailatik 26 metroko altueran dago, eta ura du barruan, nahiz eta gaur egun bere hidrologia aldatu den, gainean dituen obra eta etxeengatik.[1]
Geologikoki Aptiarreko kareharri pararrezifaletan garatzen da, argilita karedun masiboekin kontaktua egiten den eremu geologikoan.[3] Urgondar fazies gisa ezagutzen den eremua da hau, errudista eta koral ugarirekin.[4] Nabarniz-Murelaga antiklinalaren ipar-ekialdeko aldean daude.[4]
Labar-artea aztertu duen Cesar Gonzalez Sainz arkeologoaren arabera, Armintxekoa Kantauri itsasoko ertzeko Paleolitoko azken multzo artistikoa izan daiteke. Nahiz eta eskualde horretan 150 aztarnategitik gora ezagutzen diren, haitzulo honetako artea besteen gainetik nabarmentzen da berezitasun tekniko, expositibo eta ikonografikoengatik.[5]
Grabatu multzoak 14.000 urte inguru izan dezake, nahiz eta 12.500 esatea zuhurragoa izan daitekeen.[2] Madeleine garaiko Goi Paleolitoko grabatuak dira beraz, tamaina handiko animaliekin. Berrogeita hamarretik gora animalien figura aurkitu dira, besteak beste: 18 zaldi, ahuntzen familiako bost animalia (ohiko adarrengatik, gutxienez bi kasutan), bi bisonte, gutxienez bi lehoi, horietako batek buztana altxatuta dauka, eta oraindik zehaztu gabe dauden lau oineko lau animalia. Lehoiak lehen aldiz aurkitu dira eskualdean. Arraste izeneko teknika erabili zuten egiteko, eta horrek altxadura txikiak eragiten ditu. Lerroak egiteko sistema horrek irudiak hobe ikustea ahalbidetu du. Irudietako batzuek bi dimentsiodun bolumena dute.[2][6]
Beste berrikuntza bat lerro eta zirkulu erdiko ikurrak dira, Madeleine aldiko arte abstraktoa. Hauek klabiforme pirenaiko izena hartzen dute eta Frantzian aurkitutako beste batzuen berdinak dira, kulturen arteko harremana iradokitzen dutena.[6] Armintxeren aurkikuntzara arte, klabiformeak Kantauri itsas ertzeko bi lekutan aurkituak ziren (Cullalvera eta Pindal).[7]
Orain urte batzuk arte Bizkaian Venta de La Perra, Santimamiñe eta Arenaza bakarrik ezagutzen ziren. Aurkikuntza honekin 16 dira jada labar-artea duten Bizkaiko kobazuloak: El Rincón, El Polvorín, Antoliña, Askondo, Bolinkoba, Lumentxa, Morgota, Ondaro, Abittaga, Goikolau, Atxurra eta Armintxe.[6]
Xabier Gezuraga adituaren arabera, Armintxeko labar-artearen interpretazioa urtearen irudikapen kronologikoarekin lotu behar da, erreferentziazko itu bezala animalien bizitza-zikloak eta ilargiaren faseak hartuta. Ikerlari honek bi hipotesi jaulki zituen, Pirinio Atlantiko inguruko labar-artearen ezaugarriak aztertu eta gero:[8]
Kobazuloak uholdeekin arazo larria du. Urteetan zehar inguruan egin diren urbanizazio lanen ondorioz lurpean hondakinak pilatu dira, eta honek:[9]
Uraren arazoari zein irtenbide eman aztertzeko, Bizkaiko Foru Aldundiak CRN enpresa kontratatu zuen; baina ADES Espeleologia Elkarteak, ikerketa honetan zenbait gabezia seinalatu zituen.[13] Izan ere, ostean eginiko zenbait interbentzio[14] ere kritikatu dira, arazoa konpontzeko balio izan ez dutelakoan.[15] Espeleologoen arabera, arazoari behar bezala heltzeko ezinbestekoa da gutxienez kobazuloaren esplorazio espeleologikoa amaitzea eta muino osoaren portaera hidrogeologikoa aztertzea, oraindik osorik egin gabe dauden lanak.[16]
2019an Bizkaiko Batzar Nagusietako Talde Mixtoak salatu zuenez, aurkikuntzatik 3 urtera, Armintxeko kobazuloak oraindik ez zuen kultura ondasun aitortzarik edo beste inolako lege-babesik.[17]
ADESen esplorazio lanek iraun zuten bitartean hartutako laginen arabera, gutxienez Quaestus generoko intsektuak eta zizare txiki batzuk aurkitu dira bertan. Halere, fauna troglobioa eta estigobioa sistematiki ikertu gabe dago.[1]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
