From Wikipedia, the free encyclopedia
Osip Emiljeviĉ Mandelŝtam[1] (ruse Осип Эмильевич Мандельштам [ˈosʲɪp ɪˈmʲilʲjɪvʲɪt͡ɕ məndʲɪlʲˈʂtam], jide אָסיפּ מאַנדעלשטאַם, Osip Mandelshtam, pole Osip Mandelsztam; naskiĝis la 3.[jul.]/ 15-an de januaro 1891[greg.], mortis la 27-an de decembro 1938) estis rusa poeto kaj eseisto, kiu vivis en Rusio dum kaj post ĝia revolucio kaj kresko de Sovetunio. Li estis unu el la plej bonkvalitaj membroj de la akmeista skolo de poetoj. Li estis arestita fare de la registaro de Josif Stalin dum la subpremo de la 1930-aj jaroj kaj sendita en internan ekzilon kun sia edzino Nadeĵda. Poste oni permesis al ili translokiĝi al Voroneĵ en sudokcidenta Rusio. En 1938 Mandelstam estis arestita denove kaj kondamnita al tendaro en Siberio. Li mortis tiun jaron en transita tendaro.
| Osip Mandelstam | ||
|---|---|---|
 Osip Mandelstam,1914 | ||
| Persona informo | ||
| Осип Эмильевич Мандельштам | ||
| Naskonomo | О́сип Эми́льевич Мандельшта́м (Osip Emiljeviĉ Mandelŝtam), אָסיפּ מאַנדעלשטאַם, Osip Mandelsztam | |
| Naskiĝo | 15-a de januaro 1891 en Varsovio, Kongresa Pollando, Rusa imperio | |
| Morto | la 27-an de decembro 1938 en Gulago "Vtoraja Reĉka" (apud Vladivostoko), Sovetunio | |
| Mortis pro | Naturaj kialoj  vd | |
| Mortis per | Tifo vd | |
| Etno | juda | |
| Lingvoj | itala • rusa • franca vd | |
| Ŝtataneco | Rusia Imperio Rusia Soveta Federacia Socialisma Respubliko Respubliko Rusio Sovetunio vd | |
| Alma mater | Universitato de Hajdelbergo Sankt-Peterburga Ŝtata Universitato vd | |
Subskribo  | ||
| Familio | ||
| Edz(in)o | Nadeĵda Mandelŝtam (1922–) vd | |
| Profesio | ||
| Okupo | poeto, eseisto | |
| Laborkampo | Literaturo kaj traduko vd | |
| Verkado | ||
| Verkoj | Stone ❦ The Noise of Time vd | |
| vd | Fonto: Vikidatumoj | |
.jpg)
Mandelŝtam estis naskita en Varsovio (tiam parto de la rusa Imperio) al riĉa pola juda familio. Lia patro, ledokomercisto laŭ profesio, povis ricevi specialan permeson, kiu liberigis la familion de la zono de juda setlejo kaj, baldaŭ post la naskiĝo de Osip, ili translokiĝis al Sankt-Peterburgo. En 1900, Mandelŝtam eniris la prestiĝan lernejon Teniŝevski. La verkisto Vladimir Nabokov kaj aliaj signifaj figuroj de rusa kaj sovetia kulturo estis inter ĝiaj eks-studentoj. Liaj unuaj poemoj estis presitaj en 1907 en la almanako de la lernejo.
En aprilo 1908, Mandelŝtam decidis eniri la Sorbonon en Parizo por studi literaturon kaj filozofion, sed li foriris la sekvan jaron por sekvi en la Universitato de Hajdelbergo en Germanio. En 1911, por daŭrigi sian edukon ĉe la Universitato de Sankt-Peterburgo, de kiu judoj estis ekskluditaj, li konvertiĝis al metodismo kaj membriĝis en la universitato la saman jaron.[2] Li ne kompletigis formalan gradon.[3]
La poezio de Mandelŝtam, akute popolisma en spirito post la unua rusa revolucio en 1905, iĝis proksime rilata al imagemo de simbolismo. En 1911, li kaj pluraj aliaj junaj rusaj poetoj formis la "Gildon de poetoj" (ruse цех Поэтов, Ceĥ Poetov), sub la formala gvidado de Nikolaj Gumiljov kaj Sergej Gorodecki. La kerno de tiu grupo iĝis konata kiel Akmeistoj. Mandelŝtam skribis la manifeston por la nova movado: La mateno de Akmeismo (1913, publikigita en 1919).[4] En 1913 li publikigis sian unuan kolekton de poemoj, La Ŝtono (ruse: камень, Kamjen); ĝi estis reeldonita en 1916 sub la sama titolo, sed kun novaj aldonitaj poemoj.
Mandelŝtam laŭdire havis amaferon kun la poeto Anna Aĥmatova. Ŝi insistis dum sia vivo, ke ilia rilato ĉiam estis tre profunda amikeco, prefere ol seksa afero.[5] En la 1910-aj jaroj, li estis denove enamiĝinta, sekrete kaj senreciproke, al kartvela princino kaj granda damo de Sanktapetersburga societo Salomea Andronikova, al kiu Mandelŝtam dediĉis sian poemon "Solominka" (1916).[6]
En 1922, Mandelŝtam geedziĝis kun Nadeĵda Ĥazina en Kievo, Ukrainio, kie ŝi vivis kun sia familio.[7] Li daŭre estis altirata al aliaj virinoj, foje grave. Ilia geedziĝo estis minacata, ĉar li enamiĝadis al aliaj virinoj, precipe al Olga Vaksel en 1924-25 kaj Marija Petroviĉ en 1933-34.[8]
En 1922, Mandelŝtam kaj Nadeĵda transloĝiĝis al Moskvo. En tiu tempo, lia dua libro de poemoj, Tristia, estis publikigita en Berlino. Dum pluraj jaroj poste li preskaŭ tute rezignis pri poezio, koncentriĝante al eseoj, literaturscienco, memuaroj (La Bruo De Tempo, la rusa: шум времени, Ŝum vremeni; феодосия, Teodozio - ambaŭ 1925) Bruo de Tempo kaj malgrand-formata prozo (La Egipta Stampo, rusa: египетская марка, Jegipetskaja marka - 1928). Kiel ĉeflaboro, li tradukis literaturon en la rusan (19 libroj en 6 jaroj), tiam laboris kiel korespondisto por gazetoj.
La nekonformismaj tendencoj de Mandelŝtam kontraŭ potenculoj ne estis bone maskitaj. Li kontraŭbatalis la ĉiam pli totalisman registaron sub Josif Stalin. En la aŭtuno de 1933, li verkis la poemon "Epigramo al Stalin", kiun li legis ĉe kelkaj malgrandaj privataj renkontiĝoj en Moskvo. La poemo estis akra kritiko de la "Kremla altlandano". Ĝi estis verŝajne inspirita fare de Mandelŝtam, post kiam li vidis la efikojn de la Granda malsatego tiun jaron, dum sia ferio en Krimeo. Tio estis la sekvo de la kolektivigado de Stalin en Sovetunio kaj lia klopodo ekstermi la "kulakojn" (vidu Senkulakigo).
Ses monatojn poste, Mandelŝtam estis arestita. Sed, post la kutima proforma enketado, li estis kondamnita ne al morto en Gulago, sed al ekzilo en Ĉerdinamio en la Norda Uralo kun sia edzino. Ĝi estis konsiderita preskaŭ mirakla okazaĵo, kutime klarigata fare de historiistoj per la persona interesiĝo de Stalin pri la sorto de la poeto. Post provo memmortigi sin kaj sekvanta propeto de Nikolaj Buĥarin, la verdikto estis moderigita ĝis elpelo de la plej grandaj urbegoj.[9] Kiam oni permesis al li elekti sian novan lokon de loĝejo, Mandelŝtam kun sia edzino elektis Voroneĵ.
Tio pruvis provizoran prokraston de la puno. En la venontaj jaroj, Mandelŝtam skribis kolekton de poemoj konataj kiel la Voroneĵaj Notlibroj, kiu inkludis la cikloversojn pri la Nekonata Soldato. Li ankaŭ verkis plurajn poemojn kiuj ŝajnis glori Stalinon (inkluzive de "Odo al Stalin"). Tamen, en 1937, ĉe la komenco de la Granda Purigo, la literatura establado komenciĝis ataki lin en gazetaro, unue loke, kaj baldaŭ poste de Moskvo, akuzante lin je enhavado de kontraŭsovetiaj vidpunktoj. Frue la sekvan jaron, Mandelŝtam kaj lia edzino ricevis registaran kuponon por ferio ne longe de Moskvo. Dum ilia alveno en majo 1938, li estis arestita la 5-an de majo (ref. tendardokumento de la 12-a de oktobro 1938, subskribita fare de Mandelŝtam) kaj ŝargita per "kontraŭrevoluciaj agadoj". Kvar monatojn poste, la 2-an de aŭgusto 1938,[10] Mandelŝtam estis kondamnita al kvin jaroj en reedukaj tendaroj. Li alvenis al la Vtoraja Reĉka (Dua Rivero), transita tendaro proksime de Vladivostoko en la Malproksima Oriento de Rusio kaj sukcesis sendi informon al sia edzino petante varmajn vestaĵojn; li neniam ricevus ilin. La oficiala kialo de lia morto estas nespecifita malsano.
La propra profetaĵo de Mandelŝtam estis plenumita: "Nur en Rusio estas poezio respektata, ĝi mortigas homojn. Ĉu ekzistas iu ajn alia loko, kie la poezio estas tiel ofte motivo por murdo?" Nadeĵda Mandelŝtam skribis memuarojn pri sia vivo kun sia edzo kaj la tempoj en Espero kontraŭ Espero [11] ) [11] kaj Espero Abandonita [12] Ŝi ankaŭ sukcesis konservi signifan parton de la neeldonita laboro de Mandelŝtam.[9]
En 1956, dum la Ĥruŝĉova degelo, Osip Mandelŝtam estis rehabilitita kaj deklarita absolvita de la pagendaĵoj alportitaj kontraŭ li en 1938. La 28-an de oktobro 1987, dum la administrado de Miĥail Gorbaĉov, Mandelŝtam estis absolvita de la pagendaĵoj (1934) ankaŭ kaj tiel plene rehonorigita.[13] En 1977, etplanedo 3461 Mandelŝtam, malkovrita fare de sovetia astronomo Nikolaj Stepanoviĉ Ĉerniĥ, estis nomita laŭ li.[14]
Gardu mian parolon sen ĉes', pro gusto de fum' kaj maldigno...
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
