Ergotfungo (science Claviceps purpurea[1]) estas parazito de floroj de poaloj (ĉefe Poaceae). La specio vivas precipe en holarktiso. La nomo devenas de la ergoto de koko. La formo de la skleroto similas al la ergoto.
 | ||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Ergoto (Claviceps purpurea) sur sekalo (Secale cereale) | ||||||||||||||||||||||||
| Biologia klasado | ||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||
| Claviceps purpurea (Fr.) Tul. 1853 | ||||||||||||||||||||||||
Rasoj (ekologikaj grupoj) aŭ kriptospecioj | ||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||
Aliaj Vikimediaj projektoj | ||||||||||||||||||||||||
Nomoj en naciaj lingvoj
En kelkaj lingvoj la nomo signifas "sekala korneto", do sekala grajno kun la formo de korneto (Secale cornutum latine, Segale cornuta itale, Secară cornută rumane, Cornezuelo del centeno hispane ...). Aliloke la nomo signifas "longedaŭra faruno", do estas io kiu igas la farunon pli longe daŭri (Meldrøjer dane, Mjöldryga svede, Meldrøye norvege (Bokmål) ...) aŭ la nomo signifas "patrinsemo" do estas semo, kiu kuracas novajn patrinojn aŭ estus fabela patrino de grajno (Mutterkorn germane, Moederkoorn nederlande ...). Ankoraŭ aliaj landoj uzas ergoton (ergot france, angle, japane ...).
Sciencaj nomoj
Fries nomigis ĝin Spermoedia clavus en 1822 [2] kaj nomigis ĝin Sphaeria purpurea en 1823 [3].
Tulasne definitive en 1853 priskribis ĝin kiel Claviceps purpurea.
Priskribo
Claviceps purpurea[1] estas fungo, kiu havas sinsekve tri aspektojn : Sclerotium clavus, nigra maso anstataŭas la grajnon. Poste ĝi falas en la grundon. Printempe, ĝi ĝermas, ĝi fariĝas la formo Claviceps purpurea. La askosporoj infektas la florojn de Poales. Ĝi estas la formo Sphacelia segetum. Poste ĝi fariĝas ree Sclerotium clavus.
Sclerotium clavus
Sclerotium clavus [4][5], la skleroto iĝas matura ĉirkaŭ 5 semajnojn post infektado. Tiam ĝi estas ĝis 4,5 x 0,9 cm en Secale cereale sed ĝi nur longas ĉirkaŭ 1–2 mm en Poa annua aŭ Phalaris tuberosa. Du tipoj de histoj estas : histo por la konekto kun la kreskaĵo kaj histo por la provizaĵo. La skleroto enhavas de 10% ĝis 30% lipidojn. Lipidoj estas ĉefe trigliceridoj. Plejparte de trigliceridoj enhavas ricinoleata acido. La skleroto bezonas malvarmajn temperaturojn (proksimajn de 0 °C) dum pluraj semajnoj por ĝermi.[6]
La venenaj alkaloidoj situas nur en la skleroto, ili ne estas ekskrecataj.
Acylomus pugetanus aŭ Omophlus rugosicollis manĝas skleroton.
Claviceps purpurea
B : stipo
D : asko
sp : askosporoj
Claviceps purpurea [7] estas proksimume unuploida sed ĝia nombro da kromosomoj estas ege varia. Ĝi formas stromoj sur longaj stipoj. En bordo de stromoj, anteridioj produktas virseksajn gametojn kaj askogonioj produktas inseksajn gametojn. Askogonioj kaj anteridioj kuniĝas kaj formas dikariajn hifojn. Unu ulo povas esti fekundigita per si mem, (Claviceps purpurea estas homotalika). Ĉirkaŭ la fekundata askogonio, hifoj formas periteciojn. En peritecioj askoj estas formataj. La askosporoj longas ĉirkaŭ 0,6 x 100 µ. Ili estas ĵetataj ĝis 7 cm alte kaj ili estas transportaj per vento. Ili infektas la spiketojn. Ili eniras per la stigmoj. Post ĉirkaŭ 4 tagoj, la hifo atingas la ovolon kaj post ĉirkaŭ 3 tagoj ĝi atingas la suktubetojn de la pedunklo. Plue dank'al enzimo kontraŭ kalozo la fungo povas deturni pli da suko ol normalaj grajnoj. Tiam la fungo anstataŭas la ovarion.
Sphacelia segetum
Sphacelia segetum [8] estas Tuberculariaceae (Saccardo 1884) aŭ Phialosporae (Barron 1968). Sphacelia signifas seka gangreno kaj segetum signifas de grenrikolto. La stromo montriĝas ĉirkaŭ 4 tagojn post la infektado unua baze de la ovario. Ĝi anstataŭas la ovarion. Ĝi puŝis supre reston de ovario kaj la ovolon. La produktado de sporoj ekas ĉirkaŭ 6 tagojn post la infektado kaj daŭras proksimume dum 5 tagoj.[9] Sporoj [10] estas helaj, rondaj grandas ĉirkaŭ 5,7 X 3,4 µ. G1 longas 5 ĝis 8 µ. G2 longas 7 ĝis 10 µ. G3 longas 10 ĝis 12 µ[11]. La sporoj estas dissendataj en miela flava fluaĵo (mielroso) kiu allogas insektojn, ekzemple Sitodiplosis mosellana.
Sistematiko
En 1853 Tulasne priskribis latine la specion, li priskribis ankaŭ Claviceps microcephala en Molinia caerulae kaj Phragmites. Sed ekde 1937[12], Claviceps microcephala kaj Claviceps purpurea estas rigarditaj kiel sinonimoj sed ankaŭ hodiaŭ kun modernaj metodoj kiel RAPD ke oni trovas ambaŭ Claviceps purpurea kaj alian specion (do C. microcephala) en fragmito aŭ molinio.
Multaj fungosciencistoj klopodis difini rasojn laŭ gastingantoj. Sed hodiaŭ fungosciencistoj akcepti kiel veran nur kvar grupojn (G1, G2, G2a kaj G3) kun ekologiaj preferoj[11],[13],[14],[15]. Kvar grupoj estas verŝajne kvar kriptospecioj.
| Claviceps purpurea |
| ||||||||||||||||||
Gastigantaj kreskaĵoj
La tuta subfamilio Pooideoj (latine Pooideae) estas gastigantoj, ĉefe Secale cereale, sed ankaŭ X Triticosecale, T. turgidum durum, Triticum aestivum, Hordeum vulgare, Poa pratensis, Poa annua (G2), Elytrigia repens, Alopecurus myosuroides, Alopecurus pratensis, Holcus lanatus, Holcus mollis, Dactylis glomerata, Lolium perenne, Arrhenatherum elatius, Phalaris arundinea, Hordelymus europaeus, Milium effusum ... kaj kelkaj Chloridoideae, Arundinoideae, Danthonioideae.
Kelkaj Panicoideae kaj Cyperaceae ankaŭ povus esti parazitataj sed ne estas grava en naturo.
Komponantoj
Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Ergotoalkaloido.Alkaloidoj de la indola grupo konstituas ĝis 1 % de la maso sed kutime 1-2 ‰. Estas ergokristino, ergotamino, ergokriptino, ergometrino, ergozino, ergokornino, ergovalino kaj ankaŭ ĝiaj izomeroj ergometrinino, ergotaminino, ergozinino ... kaj kelkaj klavinoj. Ĝiaj biologiaj efikoj rezultas de ĝiaj interagadoj kun ricevantoj de adrenalino, dopamino aŭ serotonino. Ili kaŭzas malsanon, ergotismon, ĉe la homoj kaj la bestoj.
Lizerga Acido
Ergino (LSA)
Ergolino
Ergopeptino
La LSD provenas de la lizerga acido.
Ergoto enhavas plurajn pigmentojn (1-2 % de la maso), antrakinonoj kaj ergokromoj .
Metodoj pri luktado
Malpliigi la unuagradan inokuladon
Sklerotoj (Sclerotium clavus) konstitigas la unuagradan inokuladon. La unua antaŭrimedo estas semi purigatajn grenojn. Plugado ebligas mortigi la sklerotojn. Alternaj kultivoj limigas ankaŭ la sklerotojn.
Malpliigi la duagradan inokuladon
Konidioj de Sphacelia segetum konstitigas la duagradan inokuladon. La unua antaŭrimedo estas regi la poacojn en kaj apud la kulturo, exemple Lolium aŭ Alopekuro (Alopecurus). Regi insektojn vehiklojn de konidioj ebligus ankaŭ malpliigi la duagradan inokuladon.
Malpliigi la daŭroeksponon
La sporoj imitas la polenon. Ili atakas nur la ankaŭ ne fekundiĝintajn ovariojn dum la florado. Grupigi la floradon, plibonigi la polenecon aŭ la fekundecon malpliigas la riskon.
Historio
Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Ergotismo.Moderna epoko
La malsano kaŭzis en Etiopio en 1977-1978 47 mortintojn kaj en 2001 plurajn gangrenulojn[16]. Claviceps purpurea infektis ne kultivatajn avenojn en hordeo. En 1985 okazis sola kazo en Germanio kun ekologia manĝaĵo[17].
Referencoj
Eksteraj ligiloj
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
