Atahualpa Yupanqui

Atahualpa YUPANQUI [juPANki] pseŭdonimo de Héctor Roberto Chavero^[1][2](Juan A. de la Peña, 31a de januaro de 1908 – Nîmes, 23a de majo de 1992), estis argentina kantaŭtoro, gitaristo, poeto kaj verkisto.

Atahualpa Yupanqui
Persona informo
Naskonomo	Héctor Roberto Chavero
Naskiĝo	31-an de januaro 1908 (1908-01-31) en Pergamino Partido
Morto	23-an de majo 1992 (1992-05-23) (84-jaraĝa) en Nimo
Mortis pro	Naturaj kialoj vd
Lingvoj	hispana • franca vd
Ŝtataneco	Argentino vd
Partio	Communist Party of Argentina (en) vd
Familio
Edz(in)o	Antoinette Pépin Fitzpatrick (en) vd
Profesio
Alia nomo	Atahualpa Yupanqui vd
Okupo	muzikisto kantoverkisto gitaristo kantisto kantaŭtoro verkisto aktoro vd
Aktiva dum	1935– vd
Honorigoj Honorigoj (1991)  Illustrious Citizen of Buenos Aires (en) (1990)  honorary doctor of the National University of Córdoba (en) (1986)  Kavaliro de la Artoj kaj la Leteroj (1985)  diamond Konex award (en)  Komandoro de la Artoj kaj la Leteroj vd
En TTT	Oficiala retejo vd
vd	Fonto: Vikidatumoj
v • d • r

Atahualpa Yupanqui en la Festivalo de Cosquín. En 1967 li atingis la unuan premion de la festivalo kaj en 1972 oni donis lian nomon al la scenejo.

Li estas konsiderata la plej grava muzikisto argentina de folklora muziko.

En 1986 en Francio estis al li atribuita la Ordre des Arts et des Lettres.

Komponisto

Flanko A de la disko en 78 RPM. Diskentrepreno Odeón-El Mangruyo 00001 (1936).

Liaj komponaĵoj formas parton de la repertorio de sennombraj artistoj ― kaj en Argentino kaj en diversaj partoj de la mondo ―, estas jenaj:

• Los Chalchaleros,
• Los Fronterizos,
• Los Tucu Tucu,
• Horacio Guaraný,
• Mercedes Sosa,
• Dúo Salteño,
• Facundo Cabral,
• Jorge Cafrune,
• Alfredo Zitarrosa,
• José Larralde,
• Víctor Jara,
• Ángel Parra,
• Juan Carlos Baglietto,
• Alberto Cortez,
• Pedro Aznar,
• Liliana Herrero,
• Jairo,
• Soledad Pastorutti,
• Divididos,
• Marie Laforêt,
• Mikel Laboa,
• Federico Pecchia kaj
• Enrique Bunbury.

Lia edzino Nenette kunverkis komponaĵojn kaj foje eĉ rekte ŝi mem komponis vortumadojn kiujn Atahualpa Yupanqui poste kantis kiel verkoj de supozata poeto Pablo del Cerro. Ekzemple la jenaj:

• Baguala del pobrecito,
• Chacarera de las piedras,
• Coplas del caminador,
• Cuando duerme la guitarra,
• De aquellos cerros vengo,
• De tanto dir y venir,
• El alazán,
• El arriero va,
• El cielo está dentro de mí,
• El coyita,
• El niño duerme sonriendo,
• Flor del cerro,
• Guitarra dímelo tú,
• Indiecito dormido,
• La montaraza,
• Luna tucumana,
• Me gusta mirarlo al hombre,
• Mi pago viejo,
• Milonga del paisano,
• Payo Solá,
• Sin caballo y en Montiel,
• Vidalita tucumana,
• Yo quiero un caballo negro,
• Zamba del ayer feliz,
• Zamba del otoño kaj
• Zambita del buen amor.^[3]

Kantisto

El 325 kantoj registritaj oficiale kiel liaj,^[4] citendas kiel plej konataj la jenaj:

• Basta ya
• Cachilo dormido
• Camino del indio
• Coplas del payador perseguido
• El arriero
• El poeta
• Indiecito dormido
• La alabanza
• La añera
• Las preguntitas
• Le tengo rabia al silencio
• Los ejes de mi carreta
• Los hermanos
• Luna tucumana
• Milonga del solitario
• Nada más
• Piedra y camino
• Sin caballo y en Montiel
• Tú que puedes, vuélvete
• Viene clareando
• Zamba del grillo.

Libroj

Atahualpa Yupanqui trinkante mateon.

• 1939: Piedra sola.
• 1943: Aires indios.
• 1953: Cerro Bayo.
• 1960: Guitarra.
• 1965: El canto del viento.
• 1965: El payador perseguido.
• 1977: Del algarrobo al cerezo.
• 1984: Confesiones de un payador (Ediciones Galerna).
• 1989: La palabra sagrada .
• 1992: La capataza.
• La canción triste
• 2007: Coplas del payador perseguido (Rama Lama Music España).

Filmoj

Li partoprenis en 9 filmoj el 1956 al 1981. Foje kiel kantisto foje kiel muzikisto.