Monda Organizaĵo pri Komerco (MOK; konata plej ofte sub la angla nomo World Trade Organization, WTO) estas internacia organizaĵo grupiganta multajn ŝtatojn (164 en 2016) kaj celanta reguligi la internacian komercon laŭ la principoj de la libera komerco almenaŭ inter siaj membroj.
| Monda Organizaĵo pri Komerco | |||||
|---|---|---|---|---|---|
.svg) | |||||
.jpg) | |||||
internacia organizaĵo  | |||||
| Komenco | 1-a de januaro 1995 vd | ||||
| Geografia situo | CH1903: 500534 / 120010 (mapo)46.2241666666676.1494444444444 | ||||
| Lando(j) | Svislando vd | ||||
| Sidejo | Centre William Rappard | ||||
| |||||
 Monda Organizaĵo pri Komerco | |||||
| Agareo |
trade regulation | ||||
| Lingvoj | |||||
| Filioj | WTO General Council (en)  vd | ||||
| |||||
| Retejo | Oficiala retejo | ||||
| Jura formo | subjekto de internacia juro | ||||
La MOK postsekvas la GATT-interkonsentojn komencitaj en 1948 kaj estis kreita je la 1-a de januaro 1995 laŭ la interkonsentoj de Marakeŝo (Maroko) post la negocadoj de la Urugvaja ciklo (1986 - 1994).[1] La organizaĵo traktas reguligon de komerco inter partoprenantaj landoj disponigante kadron por negocado kaj formaligado de komercaj interkonsentoj kaj kompromisiga procezo direktita kontraŭ devigado de la sekvado de partoprenanto al WTO-interkonsentoj, kiuj estas subskribitaj fare de reprezentantoj de membro-registaroj[2] kaj esti ratifita fare de iliaj parlamentoj.[3] La plej multaj el la temoj kiujn la WTO enfokusigas venas de antaŭaj komercaj traktadoj, precipe de la Urugvaja Ciklo de (1986-1994).
La organizaĵo provas kompletigi intertraktadojn sur la Doha Pintokunveno, kiu estis lanĉita en 2001 kun eksplicita fokuso al traktado de la bezonoj de evolulandoj. En junio 2012, la estonteco de la Doha Kunsido restis necerta: la labor-programo listigas 21 subjektojn en kiuj la origina templimo de 1a januaro 2005 estis sopirita, kaj la rondo daŭre estas nekompleta.[4] La konflikto inter libera komerco de industriaj varoj kaj servoj kun reteno de protektismo sur farmsubvencioj al hejma agrikultura sektoro (postuladita fare de industrilandoj) kaj la subkonstruado de la internacia liberaligo de justa komerco sur agrikulturaj produktoj (postuladitaj fare de evolulandoj) restas la plej gravaj malhelpoj. Tiuj punktoj de disputo malhelpis ajnan progreson por lanĉi novajn WTO-intertraktadojn preter la Doha Evoluo. Kiel rezulto de tiu blokiĝo, ekzistas kreskanta nombro da duflankaj liberkomercaj interkonsentoj subskribitaj.[5] En julio 2012, ekzistis diversaj intertraktadaj grupoj en la WTO-sistemo por la nuna agrikultura komerctraktado kiu estas en la stato de blokiĝo.[6]
Rimarkindaj eventoj estas la ministeriaj konferencoj kiaj en Seatlo en 1999 kaj en Kankuno okazinta de la 10-a ĝis la 14-a de septembro 2003. En Seatlo dum la ministeria konferenco okazis la unuaj gravaj manifestacioj de la alimondistoj, kiuj klopodas batali kontraŭ la ekonomia (liberalisma) koncepto de MOK.
La sidejo de MOK estas en Ĝenevo, Svislando. La antaŭa ĝenerala direktoro estas Pascal Lamy, kiu sekvis al Supaĉai Paniĉpakdi. Iama ĝeneraldirektoro de MOK estas Roberto Azevêdo,[7][8] kiu gvidis kunlaborantaron de pli ol 600 homoj en Ĝenevo, Svislando.[9] La nuna ĝenerala sekretario ekde 2021 estas Ngozi Okonjo-Iweala el Niĝerio.[10][11]. Ŝi ekprenis siajn funkciojn la 1-an de marto, 2021[12].
Komerca efektiviga interkonsento konata kiel la Balia Pakaĵo estis atingita fare de ĉiuj membroj la 7an de decembro 2013, la unua ampleksa interkonsento en la historio de la organizaĵo.[13][14]
Historio
La antaŭulo de la WTO, nome la Ĝenerala Interkonsento pri Komercimpostoj kaj Komerco (GATT), estis establita post la Dua Mondmilito en la etoso de aliaj novaj plurflankaj institucioj dediĉitaj al internacia ekonomia kunlaboro - precipe la institucioj el Bretton Woods, konataj kiel la Monda Banko kaj la Internacia Valuta Fonduso. Komparebla internacia institucio por komerco, nomita la Internacia Komerco-Organizaĵo estis sukcese negocita. La IKO devis esti specialiĝinta instanco de Unuiĝintaj Nacioj kaj traktus ne nur komercajn barojn sed aliajn temojn nerekte ligitajn al komerco, inkluzive de dungado, investado, restriktaj komercpraktikoj, kaj krudvaraj interkonsentoj. Sed la IKO-traktato ne estis aprobita fare de Usono kaj kelkaj aliaj subskribintoj kaj neniam iris en efikon.[16][17][18]
En la foresto de internacia organizaĵo por komerco, la GATT tra la jaroj "transformus sin" en reale internacian organizaĵon.[19]
Internaciaj kunsidoj
Pli detalaj informoj troveblas en artikolo Ĝenerala Interkonsento pri Tarifoj kaj Komerco.Okazis kunsidoj en Ĝenevo, Tokio, Urugvajo, Doho (Kataro) ktp.
Sep serioj de negocadoj okazis per GATT (1949 ĝis 1979). La unua reala serio de negocadoj per GATT (1947 ĝis 1960) koncentriĝis al klopodoj poste malpliigi doganojn. Poste la Rondo Kennedy meze de la 1960-aj jaroj enkondukis interkonsenton de GATT kontraŭdumpingan kaj sekcion pri disvolvigo. La Rondo Tokio dum la 1970-aj jaroj reprezis la unuan gravan klopodon fronti komercbarojn kiuj ne havu formon de tarifoj (doganoj), kaj plibonigi la sistemon, adoptante serion de interkonsentoj pri ne-tarifaj bariloj, kiuj foje interpretis ekzistantajn regulojn de GATT, kaj aliajn fojojn elrompis al tute nova agadgrundo. Ĉar ne ĉiuj membroj de GATT akceptis tiujn plurflankajn interkonsentojn, ili estis ofte neformale nomataj "kodoj". (La Urugvaja Rondo amendis kelkajn el tiuj kodoj kaj konvertis ilin en plurflankajn interkonsentojn akceptitajn de ĉiuj membroj de MOK. Nur kvar restis plurflankaj (tiuj pri registaraj aĉetoj, bovoviando, civila aviado, kaj laktoproduktoj), sed en 1997 membroj de la MOK interkonsentis fini la interkonsentojn pri bovoviando kaj laktoproduktoj, lasante nur du.[20]) Spite klopodoj meze de la 1950-aj kaj en 1960-aj jaroj por establi formon de institucia mekanismo por internacia komerco, la GATT plue funkcias por preskaŭ duono de jarcento kiel duon-instituciigita reĝimo de multflanka traktaro de provizora bazo.[21]
Urugvaja Rondo: 1986–1994
Antaŭ la 40a jarreveno de GATT, ties membroj konkludis, ke la sistemo de GATT estis premita adaptiĝis al nova tutmondigita tutmonda ekonomio.[22][23] Reage al la problemoj identigitaj en la Ministeria Deklaro de 1982 (strukturaj mankoj, rezultaj efikoj de la politikoj de kelkaj landoj pri tutmonda komerco kiujn GATT ne povas administri ktp.), oni okazigis la okan serion de GATT — konata kiel Rondo de Urugvajo — kiu fakte okazis en Septembro 1986, en Punta del Este, Urugvajo.[22]
Ĝi estis la plej granda negocado pri komerco iam interkonsentita: la babilrondoj celis etendi la komercan sistemon en kelkajn novajn areojn, notinde komerco en servoj kaj intelektula proprecrajto, kaj por reformi komercon en la tiklaj sektoroj de agrikulturo kaj tekstila industrio; ĉiuj originaj decidoj de GATT trapasis reviziojn.[23] La Fina Protokolo konkludis la Urugvajan Rondon kaj oficiale la establado de la reĝimo de la MOK estis subskribita la 15an de Aprilo 1994, dum la ministeria pintokunsido okazinta en Marakeŝo, Maroko, kaj de tiam ĝi estis konata kiel Marakeŝa Interkonsento.[24]
La GATT ankoraŭ ekzistas kiel traktat-ombrelo por komerco de varoj, ĝisdatigita kiel rezulto de la negocadoj de la Urugvaja Rondo (oni faris distingon inter GATT 1994, la ĝisdatigitaj partoj de GATT, kaj GATT 1947, nome origina interkonsento kiu estas ankoraŭ la kerno de GATT 1994).[22] GATT 1994 jam ne pluas. Tamen, la nura laŭjure deviga interkonsentaro inkludita pere de la Fina Protokolo de Marakeŝo estas longa listo de ĉirkaŭ 60 interkonsentoj, aneksaĵoj, decidoj, kaj interkomprenoj, kiuj estis adoptitaj. La interkonsentoj estas klasitaj en ses ĉefaj partoj:
- La Interkonsenta Establo de la MOK
- La Multflankaj Interkonsentoj pri Komerco de Varoj[25]
- La Ĝenerala Konvencio pri Komerco rilate Servojn
- La Interkonsento pri Komerc-rilataj Aspektoj de la Intelektaj Posedrajtoj
- La disputosetlado[26]
- revizio de la registaraj politikoj por komerco[27]
Laŭ terminoj de la principoj rilataj al la tarifa "plafonigo" (No. 3) de la MOK, la Urugvaja Rondo sukcese pliigis la engaĝigon al devigoj por kaj evoluintaj kaj evoluantaj landoj, kiel ĉe la procentoj de tarifoj kondiĉigitaj antaŭ kaj post la negicadoj de 1986–1994.[28]
Ministeriaj konferencoj
.jpg)
La plej alta decid-fara instanco de la MOK, la Ministeria Konferenco, kutime kunsidas ĉiun duan jaron.[29] Ĝi kunigas ĉiujn membrojn de la MOK, ĉiuj el kiuj estas landoj aŭ tarifunioj. La Ministeria Konferenco povas fari decidojn pri ĉiuj aferoj laŭ la multflankaj komercaj interkonsentoj. Kelkaj kunsidoj, kiel la Ministeria Konferenco de 1996 de la MOK en Singapuro kaj la Ministeria Konferenco de 2003 de Kankuno en 2003[30] inkludis polemikojn inter evoluintaj kaj evoluantaj ekonomioj referencataj kiel "Singapuraj aferoj" kiel la agrikulturaj subvencioj; dum aliaj kiel la Ministeria Konferenco de 1999 de Seattle rezultis en grandaj manifestacioj. La kvara Ministeria Konferenco en Doho en 2001 aprobis la eniron de Ĉinio en la MOK kaj lanĉis la Dohan Evoluigan Rondon, kiu estis suplementita de la sesa Ministeria Konferenco de 2005 (en Hongkongo) kiu interkonsentis laŭgrade retiri la subvenciojn al la agrikulturaj eksportadoj kaj adopti la iniciaton de la Eŭropa Unio nome "Ĉio escepte armiloj" por laŭgrade retiri la tarifojn por varoj el Malplej Evoluintaj Landoj. En la sesa Ministeria Konferenco de MOK de 2005 en December, MOK lanĉis la iniciaton "Helpo al Komerco" kiu temas specife pri la helpo al evoluantaj landoj en la komerco kiel inkludata en la oka celo de la Celoj por Daŭripova Evoluigo kiu temas por pliigo de la helpo al komerco kaj al la ekonomia kresko.[31]
La 12a Ministeria Konferenco (MK12) devis okazi en Nursultano, Kazaĥio, en Junio 2020 sed estis nuligita pro la pandemio de KOVIM-19.
Doha Rondo (Doha Agendo): 2001–nuntempe
La MOK lanĉis la nuntempan rondon de negocado, nome Dohan Evoluigan Rondon, por la kvara ministeria konferenco en Doho, Kataro en Novembro 2001. Tio devis esti ambicia klopodo fari la tutmondiĝon pli inkluzivan kaj helpi la malriĉulojn de la mondo, partikulare forigante barierojn kaj subvenciojn de agrikulturo.[32] La dekomenca agendo enhavis kaj plian komercan liberaligon kaj novan regul-faradon, apogite de engaĝiĝoj por plifortigo de esenca helpo por evoluigi landojn.[33]
Progreso mildigis la diferencojn inter evoluiĝintaj landoj kaj gravaj evoluiĝantaj landoj pri aferoj kiel la industriaj tarifoj kaj la ne-tarifaj barieroj kontraŭ la komerco[34] partikulare kontraŭ kaj inter la EU kaj Usono pri iliaj reteno de la agrikulturaj subvencioj — viditaj por efektive funkcii kiel komercbarieroj. Ripetitaj klopodoj refari la konversaciojn rezultis malsukcesaj,[35] kvankam la adopto de la Balia Ministeria Deklaracio en 2013[36] enkondukis burokratiajn barierojn al komerco.[37]
La futuro de la Doha Rondo restis necerta: la laborprogramo listigas 21 aferojn en kiuj la origina limdato de 1a de Januaro 2005 estis perditaj, kaj la negocrondo restis nekompleta.[38] La konflikto inter la libera komerco de industriaj varoj kaj servoj sed reteno de protektismo en la agrikulturaj subvencioj por enlandaj agrikulturaj sektoroj (postulitaj de evoluiĝintaj landoj) kaj la substancigo de la justa komerco de agrikulturaj produktoj (postulita de evoluiĝintaj landoj) restas la plej gravaj barieroj. Tiu sakstrato malebligis lanĉi novajn negocadojn de la MOK post la Doha Evoluiga Rondo. Kiel rezulto, estis pliiĝanta nombro de plurflankaj interkonsentoj po libera komerco inter registaroj.[39] Je Julio 2012 estis variaj negocgrupoj en la sistemo de la MOK por la nuntempa sakstrato de la negocado por la agrikultura komerco.[40]
Funkcioj
Inter la diversaj funkcioj de la WTO, tiuj estas rigarditaj fare de analizistoj kiel la plej gravaj:
- Ĝi kontrolas la efektivigon, administradon kaj operaciadon de la kovritaj interkonsentoj.[41][42]
- Ĝi disponigas forumon por intertraktadoj kaj por solvado de disputoj.[43][44]
Plie, ĝi estas la tasko de la WTO revizii kaj disvastigi la naciajn komercajn politikojn, kaj certigi la koherecon kaj travideblecon de komercaj politikoj tra gvatado en tutmonda ekonomia politikokreado.[42][44] Alia prioritato de la WTO estas la asistado de evoluigaj, malplej-evoluintaj kaj malriĉaj landoj en transiro por adapti al WTO-reguloj kaj disciplinoj tra teknika kunlaboro kaj trejnado.[42][44]
(i) La WTO devas faciligi la efektivigon, administradon kaj operaciadon kaj plue la celojn de tiu Interkonsento kaj de la Plurflankaj Komerco-Interkonsentoj, kaj ankaŭ devas disponigi la framlaboron por la efektivigo, administraciado kaj operaciado de la plurflankaj Komercinterkonsentoj.
(ii) La WTO devas disponigi la forumon por intertraktadoj inter ĝiaj membroj koncerne iliajn plurflankajn komercrilatojn en aferoj komercaj kun la Interkonsento pri la Alkonstruaĵoj al tiu Interkonsento.
(iii) La WTO devas administri la komprenon (interpretado) pri Reguloj kaj Proceduroj kiuj regas la Kompromison de Disputoj.
(iv) La WTO devas administri Mekanismon por Reviziado de la Komercaj Politikoj.
(v) Kun rigardo al atingado de pli granda kohereco en tutmonda ekonomia politikokreado, la WTO devas kunlabori, kiel konvene, kun la Internacia Valuta Fonduso (IMF) kaj kun la Internacia Banko por Rekonstruo kaj Evoluo (IBRD) kaj ĝiaj filiigitaj agentejoj.[45]
La supre kvin listitaj celoj estas la kromaj funkcioj de la Monda Organizaĵo pri Komerco. Laŭ tutmondiĝo disvastiĝas en la socio de hodiaŭ, la neceso de internacia organizaĵo por administri la komercajn sistemojn gravegis. Laŭ la komerca volumo pliiĝas, temoj kiaj ekzemple protektismo, komercaj bariloj, subvencioj, malobservo de intelekta propraĵo ekestas pro la diferencoj en la komercreguloj de la diversaj landoj. La Monda Organizaĵo pri Komerco funkcias kiel la peranto inter la landoj kiam tiaj problemoj ekestas. WTO povus esti referita kiel la produkto de tutmondiĝo kaj ankaŭ kiel unu el la plej gravaj organizaĵoj en la tutmondigita socio de hodiaŭ.
La WTO ankaŭ estas centro de ekonomika esplorado kaj analizo: regulaj taksoj de la tutmonda komercbildo en ĝiaj ĉiujaraj publikaĵoj kaj esploradraportoj en specifaj temoj estas produktataj fare de la organizaĵo.[46] Finfine, la WTO kunlaboras proksime kun la du aliaj komponentoj de la ekonomia modelo de Bretton Woods, nome la IMF kaj la Monda Banko.[43]
Vidu ankaŭ
Notoj
Bibliografio
Eksteraj ligiloj
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
