หาย

Thai

Pronunciation

Orthographic/Phonemic		หาย h ā y
Romanization	Paiboon	hǎai
	Royal Institute	hai
(standard) IPA(key)		/haːj˩˩˦/(R)

Etymology 1

From Proto-Tai *ʰrwɤːjᴬ (“to disappear”). Cognate with Northern Thai ᩉᩣ᩠ᨿ, Khün ᩉᩣ᩠ᨿ, Lao ຫາຍ (hāi), Lü ᦠᦻ (ḣaay), Shan ႁၢႆ (hǎai), Tai Nüa ᥞᥣᥭᥴ (háay), Phake ꩭႝ (hay), Ahom 𑜑𑜩 (hay) or 𑜍𑜩 (ray).

Verb

หาย • (hǎai) (abstract noun การหาย)

1. (archaic, intransitive) to ruin, to wreck; to collapse, to fall; to perish, to be destroyed; to end, to pass.^[1]
   • 1292, แผนกตรวจรักษาของโบราณ, “หลักที่ ๑ (จารึกพ่อขุนรามคำแหง)”, in ประชุมจารึกสยาม ภาคที่ ๑, พระนคร: โรงพิมพ์พระจันทร์, published 1934, pages 8–9:

     ผู้ใด...หายกว่าเหย้าเรือน...ไว้แก่ลูกมันสิ้น

     pûu-dai ... hǎai gwàa yâo-rʉʉan ... wái gɛ̀ɛ lûuk man sîn

     Whoever...passed away [shall have his] household...devolve upon his children in its entirety.

   • 1292, แผนกตรวจรักษาของโบราณ, “หลักที่ ๑ (จารึกพ่อขุนรามคำแหง)”, in ประชุมจารึกสยาม ภาคที่ ๑, พระนคร: โรงพิมพ์พระจันทร์, published 1934, page 11:

     ผีในเขาอันบ่คุ้ม...เมืองนี้หาย

     pǐi nai kǎo an bɔ̀ɔ kúm ... mʉʉang níi hǎai

     Unprotected by the spirit of that mount..., this town perished.

2. (intransitive) to disappear; to vanish.
3. (transitive) to cause to disappear; to vanish.
4. (intransitive) to be lost; to be missing; to be no more.
5. (transitive) to lose; to have no more.
6. (intransitive, as from or after an illness) to recover; to be cured; to be healed; to improve.

Derived terms

• ขวัญหาย
• ของหายตะพายบาป
• ขาดหาย
• ขี้หดตดหาย
• คนเดียวหัวหาย สองคนเพื่อนตาย
• ความวัวไม่ทันหาย ความควายเข้ามาแทรก (kwaam-wuua-mâi-tan-hǎai-kwaam-kwaai-kâo-maa-sɛ̂ɛk)
• งอหาย
• จางหาย (jaang hǎai)
• ใจหาย
• ฉิบหาย (chìp-hǎai)
• ไม้ล้มเงาหาย
• ล้มหายตายจาก
• เลือนหาย
• วัวหายล้อมคอก (wuua-hǎai-lɔ́ɔm-kɔ̂ɔk)
• สูญหาย (sǔun-hǎai)
• เสียหาย (sǐia-hǎai)
• หดหาย
• หนีหาย
• ห่างหาย
• หายกัน
• หายขาด
• หายเข้ากลีบเมฆ
• หายตัว
• หายวันหายคืน
• หายหน้า
• หายหน้าหายตา
• หายห่วง
• หายหัว (hǎai-hǔua)
• เหือดหาย

 

Etymology 2

Verb

หาย • (hǎai) (abstract noun การหาย)

1. (archaic) to take in; to draw in.

Derived terms

• หายใจ (hǎai-jai)
• หายอกหายใจ

 

References

1. ราชบัณฑิตยสภา (2020) พจนานุกรมโบราณศัพท์ ฉบับราชบัณฑิตยสภา (in Thai), กรุงเทพฯ: สำนักงานราชบัณฑิตยสภา, →ISBN, page 341: “หาย ก. เสื่อม, สิ้น, สูญ, เสื่อมสูญ”