Κακοποίηση των ζώων είναι ο βασανισμός και η κακομεταχείριση οποιουδήποτε είδους ζώου, όπως επίσης και οποιαδήποτε πράξη βίας κατ΄ αυτού, όπως η δηλητηρίαση, το κρέμασμα, ο πνιγμός, το κάψιμο, η σύνθλιψη, ο αποκεφαλισμός, ο ακρωτηριασμός, η αιχμαλωσία κ.ά. Επισημαίνεται επίσης, ότι εκτός από την έννοια της ενεργητικής, υπάρχει και η παθητική κακοποίηση, δηλαδή οι περιπτώσεις της έλλειψης καταλύματος, της παρατεταμένης ή μόνιμης αλυσόδεσης, της παροχής ακατάλληλης τροφής, της έλλειψης φροντίδας για κτηνιατρική περίθαλψη σε περίπτωση ασθενειών τους.[1] Ευρύτερα δε, σε εθνική και παγκόσμια κλίμακα, παθητική κακοποίηση υφίστανται τα ζώα εξαιτίας του ανεξέλεγκτου κυνηγιού τους[2] και της καταστροφής των βιοτόπων τους, δηλαδή της περιοχής όπου ζουν, τρέφονται και μεγαλώνουν, της μόλυνσης του περιβάλλοντος και της κλιματικής αλλαγής. Αιτίες, που έχουν προκαλέσει την εξαφάνιση χιλιάδων ειδών του ζωικού βασιλείου και αρκετές ακόμα χιλιάδες από αυτά που απειλούνται με εξαφάνιση στο άμεσο και απώτερο μέλλον.[3][4]
Επίσης κακοποίηση είναι η πρόκληση της βλάβης ή βασανισμού για οικονομικό όφελος (άλογα κούρσας σε ιπποδρομιακά στοιχήματα, κυνοδρομίες, κυνομαχίες, κοκορομαχίες, θανάτωση των ζώων για τροφή ή για τη γούνα τους). Οι απόψεις διίστανται σχετικά με το βαθμό σκληρότητας που σχετίζονται με συγκεκριμένες μεθόδους σφαγής τους, με σκοπό την τροφή, την ένδυση, την εκτροφή τους για ψυχαγωγία, την εκπαίδευση, την έρευνα.[5]
Η κακοποίηση των ζώων εντάσσεται σε ένα γενικότερο πλαίσιο βίαιης συμπεριφοράς του ατόμου, η οποία συνδέεται άμεσα με την κατάχρηση εξουσίας,[6] την ψυχασθένεια[7] και το σαδισμό, και σε κάποιες περιπτώσεις ενέχει ποινικές συνέπειες[8], όπως ισχύει για το δηλητηριασμό (φόλα).[9] Η στείρωση του ζώου καθώς και οποιαδήποτε επέμβαση ειδικού με σκοπό θεραπευτικό, δεν εκλαμβάνεται από το νόμο ως ακρωτηριασμός.[10]
Παστούρωμα
Είναι μια μέθοδος, κατά την οποία, τα πόδια του ζώου ακινητοποιούνται είτε με δέσιμο της ίδιας τους πλευράς, δηλαδή το εμπρός δεξί με το πίσω δεξί και αντίστοιχα το εμπρός αριστερό με το πίσω αριστερό, είτε με δέσιμο του αριστερού με το δεξί πίσω και εμπρός, είτε με συνδυασμό δεσίματος ποδιού με το κεφάλι. Οι συνέπειες είναι οδυνηρές για το ζώο, όπως, κακώσεις και παραμορφώσεις του σκελετού, κατάγματα, τενοντίτιδες, πληγές στο δέρμα από την τριβή με το σκοινί, ακρωτηριασμοί, κολικοί, αδυναμία ανάπαυσης, ή χαλάρωσης τις ώρες του ύπνου, ή απαραίτητου τεντώματος για την ανακούφιση του μυικού τους συστήματος, κατάθλιψη κλπ.Η μέθοδος αυτή θεωρείται μια συνηθισμένη πρακτική, για να παχύνουν τα ζώα, να μην δραπετεύσουν και να μη χαθούν από το σημείο που φυλάσσονται δεμένα. Συνηθίζεται εδώ και δεκάδες χρόνια σε κάποια σημεία της νησιωτικής Ελλάδας, όπως στην Πάρο, Νάξο, Φολέγανδρο, Ανάφη, Σέριφο, Κίμωλο, Ρόδο, Κρήτη, Κέρκυρα αλλά και σε περιοχές της ηπειρωτικής Ελλάδας, όπως στη Λακωνία κλπ.[11][12]
Κτηνοβασία
.jpg)
Η σεξουαλική συνεύρεση ανθρώπου με ζώο ονομάζεται κτηνοβασία ( < ελληνιστική κοινή < κτῆνος + βαίνω ).[13][14][15] Αποτελεί μια από τις μορφές σεξουαλικής διαταραχής από το 1987 και υπάγεται σε μια γενικότερη κατηγορία σεξουαλικής έκφρασης που ονομάζεται παραφιλία μη προσδιοριζόμενη αλλού.[16][17][18] Ο Μωσαϊκός Νόμος καταδίκαζε σε θάνατο τον κτηνοβάτη και το ζώο.[19][20][21][Σημ 1]
Αυτή η απαγόρευση, μαζί με τους υπόλοιπους νόμους της ιουδαϊκής θρησκείας για τις σεξουαλικές σχέσεις, διαφοροποίησε παντελώς τη στάση ζωής των Ισραηλιτών από τους γείτονές τους.
Αιγύπτιοι και Χαναναίοι συμμετείχαν σε σεξουαλικές σχέσεις με ζώα, ιδίως γυναίκες με τράγους, πράξεις που ήταν άρρηκτα συνδεδεμένες με την παγανιστική λατρεία των ζώων.[19][Σημ 2]
Σύμφωνα με την Καινή Διαθήκη, αν ένα μέλος της Χριστιανικής εκκλησίας ενδώσει σε τέτοια πράξη, υπόκειται σε αποκοπή.[Σημ 3]
Σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία, ο νόμος 4039/2012 απαγορεύει την κτηνοβασία και την τιμωρεί σε βαθμό πλημμελήματος.[22]
Στη Φινλανδία η κτηνοβασία επιτρέπεται από το 1971,[23] στη Γερμανία επιτρέπεται αν το ζώο δεν βιάζεται,[24] στον Καναδά αν δεν υπάρχει διείσδυση,[25][26] ενώ απαγορεύτηκε πρόσφατα στη Δανία[27] και την Ταϊλάνδη.[28] Στις ΗΠΑ εξαρτάται από τον νόμο της εκάστοτε πολιτείας και μεταξύ των ετών 1999 και 2012, είναι παράνομη σε 37 πολιτείες.[29][30]
Πειραματόζωα
Πολλές εκατοντάδες εκατομμυρίων ζώων χρησιμοποιούνται ετησίως ως πειράματα στις ΗΠΑ, τα οποία θανατώνονται μετά το πέρας της δοκιμασίας τους, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία της Ελληνικής Φιλοζωικής Εταιρείας.[31]
Επιπλέον, οι φιλοζωικές εκφράζουν την πεποίθηση πως είναι ηθικά καταδικαστέο το να πειραματίζεται κανείς, να βασανίζει, να τραυματίζει και να σκοτώνει εσκεμμένα οποιοδήποτε ζώο στο όνομα της ωφέλειας για τον άνθρωπο (ή για άλλο ζώο). Πέρα από το ηθικό δίλημμα, υποστηρίζουν, πως τα πειράματα σε ζώα είναι αναξιόπιστα και παραπλανητικά, σε βαθμό που θέτουν σε κίνδυνο ακόμη και την ανθρώπινη ζωή λόγω μεγάλων διαφορών ανάμεσα στους οργανισμούς των ζώων και των ανθρώπων, και κατ' επέκταση στις ασθένειες από τις οποίες προσβάλλονται αλλά και στη διαφορετική επίδραση των φαρμάκων στα ζώα από ό,τι στον άνθρωπο.[32]
Μέθοδοι έρευνας χωρίς πειράματα σε ζώα
Σήμερα, η τεχνολογική ανάπτυξη έχει οδηγήσει σε πιο εξελιγμένες εναλλακτικές μεθόδους επιστημονικής έρευνας, που εγγυώνται αξιοπιστία, μεγαλύτερη οικονομία, ταχύτητα και, προφανώς, με πιο ανθρώπινο πρόσωπο, με την καλλιέργεια ανθρωπίνων ιστών και οργάνων, όπως ο ομφάλιος λώρος που είναι πλούσιος σε βλαστικά κύτταρα, η χρήση υπολογιστών προσομοίωσης, διάφορες φυσικο–χημικές τεχνικές κλπ.[32][Σημ 4]
Ωστόσο,υπάρχει ακόμη πολύς δρόμος μέχρι την οριστική κατάργηση τών in vivo πειραμάτων.
Η θέση της Π.Φ.Π.Ο. για τα πειράματα
Η Πανελλαδική Φιλοζωική και Περιβαλλοντική Ομοσπονδία (Π.Φ.Π.Ο.), έχει εκφράσει την έντονη αντίθεσή της στη χρήση ζώων για την ιατρική έρευνα, τα οποία έχουν κάθε αξία, δικαίωμα στη ζωή, την ελευθερία και την αυτοδιάθεση, και υποστηρίζει ότι η οποιαδήποτε παραβίαση αυτού του δικαιώματος είναι αυθαίρετη και σπισιστική.[33]
Ταυρομαχίες
![Thumb](#/media/Αρχείο:"Iron-age_"_pig_-_geograph.org.uk_-_204781.jpg)
Η ταυρομαχία είναι παραδοσιακό αγώνισμα της Ισπανίας, της Πορτογαλίας, μερικών πόλεων στη νότια Γαλλία, και διάφορων λατινοαμερικάνικων χωρών. Οι ταυρομαχίες δέχονται έντονη κριτική από ακτιβιστές των δικαιωμάτων των ζώων, οι οποίοι τις χαρακτηρίζουν ως ένα βάρβαρο αγώνισμα εκθέτοντας σε κοινή θέα τον αργό και βασανιστικό θάνατο του ταύρου (όχι πάντοτε του ταύρου) ως ένδειξη ότι ο άνθρωπος είναι το δυνατότερο πλάσμα στον κόσμο.[34]
Τσίρκο
Το τσίρκο αποτελεί θίασο, συνήθως περιοδεύοντα, αποτελούμενο από ακροβάτες, ταχυδακτυλουργούς, κλόουν ή και ζώα, ο οποίος δίνει παραστάσεις.
Σύμφωνα με τις καταγγελίες οικολογικών φιλοζωικών οργανώσεων, το ζώο στο τσίρκο κακοποιείται από τη στιγμή της αιχμαλωσίας του, στη συνέχεια της εκπαίδευσής του, και καταλήγει με το εξαθλιωμένο τέλος του.[35][36][37][38] Για να συγκροτηθεί τσίρκο με ζώα, θα πρέπει να έχουν προβεί οι υπεύθυνοι σε παράνομο κυνήγι ειδών υπό εξαφάνισιν, τα οποία αντιμετωπίζουν δυσμενείς συνθήκες σύλληψης, μεταφοράς, διαβίωσης, εκπαίδευσης και βίαιης αλλαγής περιβάλλοντός τους.
Στην Ελλάδα[39] αλλά και σε άλλες χώρες παγκοσμίως, μεταξύ των οποίων στην Αυστρία και την Κροατία, έχει απαγορευτεί με νόμο η είσοδος και λειτουργία τσίρκο με άγρια ζώα, ενώ η Βολιβία απαγόρευσε πρόσφατα με νόμο τη λειτουργία σε τσίρκο με κάθε είδους ζώα (συμπεριλαμβανομένων και αυτών της τοπικής τους πανίδας, και των εξημερωμένων).[35]
Ζωολογικοί κήποι - Αιχμαλωσία
Η δυστυχία των ζώων στους ζωολογικούς κήπους πρέπει να θεωρείται δεδομένη ειδικά για ζώα που δεν προσαρμόζονται εύκολα στην αιχμαλωσία.
Αυτό το άγχος της αιχμαλωσίας των ζώων, δημιουργεί μια ψυχιατρική νόσο την οποία οι ειδικοί ονομάζουν ζωόχωση.[40][41] Η ζωόχωση είναι δείγμα ότι ένα ζώο είναι σοβαρά διανοητικά και ψυχικά άρρωστο.[42][43]
Στη θρησκευτική ιστορία της Ανθρωπότητας κυριαρχεί η θυσία στους Θεούς της. Πανάρχαια και παγκόσμια εκδήλωση άρρηκτα συνυφασμένη με την αέναη προσπάθεια του ανθρώπου να εξευμενίσει και να κερδίσει την εύνοια της εκάστοτε θεότητας.
Θυσίες ζώων στην Παλαιά Διαθήκη
Οι θυσίες ζώων ήταν θέλημα Θεού στην Παλαιά Διαθήκη για την προοικονομία και τον προϊδεασμό της τέλειας και πλήρους θυσίας του Ιησού Χριστού.[44][Σημ 5]
Αποτελούσαν σημείο αναφοράς στη λατρεία, γιατί «καὶ σχεδὸν ἐν αἵματι πάντα καθαρίζεται κατὰ τὸν νόμον, καὶ χωρὶς αἱματεκχυσίας οὐ γίνεται ἄφεσις» (χωρίς έκχυση αίματος δεν γίνεται άφεση).[45][Σημ 6] Ο Κάιν και ο Άβελ θυσίασαν στο Θεό.[46][Σημ 7] Ο Νώε μετά την υποχώρηση των υδάτων, θυσίασε ζώα στον Θεό.[Σημ 8][47]
Ο Θεός διέταξε το έθνος του Ισραήλ να κάνει πολλές θυσίες. Όταν μια θυσία γινόταν με πίστη, αυτή η θυσία παρείχε άφεση αμαρτιών. Κατά την Ημέρα του Εξιλασμού,[48] ο αρχιερέας έπρεπε να πάρει δύο τράγους για θυσία. Ο ένας από τους τράγους έπρεπε να θυσιαστεί ως προσφορά για τις αμαρτίες του λαού του Ισραήλ,[19][Σημ 9] ενώ ο άλλος αφήνονταν ελεύθερος στην έρημο.[19][Σημ 10]
Σήμερα, ο Χριστιανός δεν προσφέρει θυσίες ζώων. Οι θυσίες ζώων έπαυσαν να τελούνται, γιατί ο Ιησούς Χριστός ήταν η έσχατη και τέλεια θυσία. Ο Ιωάννης ο Βαπτιστής το αναγνώρισε αυτό όταν είδε τον Ιησού να έρχεται για να βαπτιστεί και είπε «Δείτε, ο Αμνός τού Θεού, που σηκώνει την αμαρτία τού κόσμου».[49][Σημ 11] Τα ζώα χωρίς να φταίνε σε τίποτα, πέθαιναν στη θέση αυτού που πρόσφερε την θυσία.
Θυσίες ζώων στον υπόλοιπο κόσμο
Θυσίες τελούσαν οι Αζτέκοι,[50] που περιγράφονται με πολλή αγριότητα από τους Ισπανούς παρατηρητές.
Οι Σαμάνοι (οι σοφοί -μύστες των Ινδιάνικων φυλών)[51][52] αυτοτραυματίζονται για να τρέξει αίμα, ή κρατούν ποσότητες αίματος θυσιασμένων ζώων για να τραφεί η φυλή και να το προσφέρουν στους Θεούς και στους προγόνους. Οι Αφρικάνικες φυλές έχουν μια μακραίωνη παράδοση θυσιών που σε μερικές φυλές συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Εκτενής αναφορά περί θυσιών κυρίως ζώων υπάρχει επίσης στη θρησκευτική ιστορία των αρχαίων Αιγυπτίων, Βαβυλώνιων, Φοινίκων, Περσών, Ρωμαίων, Ινδών, Ελλήνων, Κελτών, Κινέζων και άλλων λαών.
Προσφορά αίματος
Ο Άνθρωπος από τα αρχαιότατα χρόνια ένιωσε την ανάγκη να προσφέρει στους Θεούς του ό,τι έχει πολυτιμότερο: Την ίδια τη ζωή. Και το αίμα αναντίρρητα ταυτίζεται με τη ζωή.
Επέλεξε θύμα ξεχωριστό, κυρίως παρθένο, νεαρό σε ηλικία, αγνό, αμόλυντο, "αναμάρτητο", όπως η Ιφιγένεια. Εξελικτικά συνέχισε να θυσιάζει, αλλά ζώα και όχι ανθρώπους, παρόμοιας ποιότητας με αυτή των ανθρωποθυμάτων.[53]
Σήμερα, οι ανθρώπινες θυσίες έχουν σχεδόν τελείως εξαλειφθεί, με εξαίρεση κάποια μεμονωμένα θρησκευτικά έθιμα που πραγματοποιούνται στα σύνορα Νεπάλ-Ινδίας προς τιμήν της θεάς Γκαντιμάι (Gadhimai), με σκοπό να εξευμενιστούν οι θεοί μέσω της θυσίας του αίματος των ζώων.[54] Στη Ντάκα, πρωτεύουσα του Μπαγκλαντές, στο πλαίσιο του τελετουργικού για τη μουσουλμανική γιορτή Eid al-Adh ή γνωστή ως η γιορτή των θυσιών[55] και σε κάποιες άλλες ινδουιστικές περιοχές, προς τιμήν της θεάς Κάλι.
Υπάρχουν αρκετοί άνθρωποι που υποστηρίζουν ότι η στείρωση είναι επέμβαση στην ίδια τη φύση του ζώου και μάλιστα βίαιη, μιας και διακόπτεται αυθαίρετα από τον άνθρωπο ο κύκλος της αναπαραγωγής του κατοικίδιου. Ισχυρίζονται μάλιστα ότι, όσοι είναι υπέρμαχοι της στείρωσης των ζώων- ιδίως κτηνίατροι-, διαφημίζουν το "προϊόν" τους έχοντας μεγάλα οικονομικά συμφέροντα, στο πλαίσιο της στρατηγικής και εμπορευματευτικής πολιτικής τους, με σκοπό να αποκομίζουν τεράστια κέρδη από τη βιομηχανία επεμβάσεων στείρωσης.[56] Δεν διστάζουν μάλιστα να παρομοιάσουν αυτούς τους κτηνιάτρους με κάποιους γυναικολόγους που προτρέπουν και προβαίνουν σε άμβλωση ανεξαρτήτως θεραπευτικής αιτιολογίας, με αποκλειστικό σκοπό το κέρδος. Αντιθέτως, άλλοι άνθρωποι, κτηνίατροι και μη, επιχειρηματολογούν κατηγορώντας τούς τιμητές της στείρωσης των ζώων, λέγοντας ότι πολλές ανθρώπινες διορθωτικές ενέργειες, όπως η λιποαναρρόφηση, η ανόρθωση (lifting) και άλλες πλαστικές, το τατουάζ, η ζωή στις τσιμεντουπόλεις και γενικότερα ο παρά φύσιν τρόπος ζωής πολλών ανθρώπων κάθε εποχής σε κοινωνικό και ηθικό επίπεδο είναι απόκλιση από τη φυσική οδό και τους προσάπτουν υποκριτική στάση και αγκυλώσεις. Επιπλέον, ισχυρίζονται ότι, οι πολέμιοι των στειρώσεων συμβάλλουν στην επιδείνωση του προβλήματος των χιλιάδων αδέσποτων στους δρόμους. Οι δε πολέμιοι των στειρώσεων με τη σειρά τους, διατείνονται ότι είναι μια επέμβαση που δεν αποτελεί επιλογή του ζώου και μάλιστα γίνεται εν αγνοία του. Επίσης ότι το φαινόμενο των αδέσποτων είναι καθαρά ελληνικό και ότι δεν αποτελεί αληθινό και αγνό επιχείρημα υπέρ της στείρωσης των ζώων, δεδομένου ότι η παιδεία του ανθρώπου σε συνδυασμό με την πολιτική βούληση καθορίζουν τη διαχείριση και διευθέτηση του συγκεκριμένου προβλήματος.[57]
Η Ελληνική Φιλοζωική Εταιρεία είναι υπέρμαχος των στειρώσεων υποστηρίζοντας ότι «η άρνηση στη στείρωση είναι ταυτόχρονα αύξηση στα αδέσποτα-φαινόμενο που δεν κολακεύει καθόλου την κοινωνία μας ούτε την παιδεία μας ούτε τον πολιτισμό μας».[58] Ο αντίλογος σε αυτό από τους υπέρμαχους των δικαιωμάτων των ζώων είναι ότι η στείρωση είναι ένα καθαρά πρακτικό μέτρο και ότι δεν είναι δείγμα πολιτισμού ή παιδείας να στερείται η ελευθερία, υποστηρίζοντας ότι η καλύτερη φροντίδα για τα ζώα είναι η δημιουργία των κατάλληλων συνθηκών και η προστασία του περιβάλλοντος, ώστε να μπορούν να ζουν "αδέσποτα".
Σύμφωνα με Αμερικανούς αξιωματούχους, η κακοποίηση ζώων μπορεί να συνδεθεί με τη βία και ιδίως την ενδοοικογενειακή.[59].
Στις ΗΠΑ υπάρχει πλήρης οργάνωση από το 1950, ως προς την προστασία των ζώων εστιάζοντας την αφετηρία και την πηγή του προβλήματος μέσα στην οικογένεια.[60] Οι ειδικοί ωστόσο, εκτιμούν, ότι το νομικό πλαίσιο προστασίας των ζώων στην Ελλάδα χρειάζεται αρκετές βελτιώσεις ακόμη.
Σύμφωνα με έρευνες και μελέτες ψυχολόγων, κοινωνιολόγων και τα πορίσματα της Εγκληματολογίας, πρόκειται για άτομα με χαμηλό πνευματικό, μορφωτικό και κοινωνικό επίπεδο, με συμπλέγματα κατωτερότητας και χαμηλής αυτοεκτίμησης, πολλά από αυτά έχουν υποστεί bullying στην παιδική και εφηβική τους ηλικία, υπάρχει δυσλειτουργία στη διαχείριση των συναισθημάτων τους σε σχέση με τους άλλους, συχνά δε, παρουσιάζουν συμπτώματα κατάθλιψης και χρήζουν ψυχιατρικής φροντίδας.[61][62]
Έχει παρατηρηθεί ότι, πασίγνωστοι δολοφόνοι γνωστοί για την αγριότητα, με την οποία βασάνιζαν και σκότωναν τα θύματά τους, είχαν προϋπάρξει ως δολοφόνοι και βασανιστές ζώων από πολύ μικρή ηλικία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι αυτό των: Τεντ Μπάντυ,Ντέιβιντ Μπέρκοβιτς, Brenda Spencer,Τζέφρυ Ντάμερ,[63] Kip Kinkel κ.ά.[64][65]
- Η Παγκόσμια Ημέρα των Ζώων πρωτογιορτάστηκε το 1931 σ' ένα συνέδριο περιβαλλοντιστών στη Φλωρεντία, ως ένας τρόπος για την ευαισθητοποίηση κοινού και ειδικών για τα υπό εξαφάνιση ζώα. Από τότε, η γιορτή διευρύνθηκε και περιλαμβάνει όλα τα είδη του ζωικού βασιλείου. Η 4η Οκτωβρίου καθιερώθηκε ως Παγκόσμια Ημέρα Ζώων, επειδή συμπίπτει με τον εορτασμό της μνήμης του Αγίου Φραγκίσκου της Ασίζης, που έχει αναγορευτεί από την Καθολική Εκκλησία ως προστάτης των ζώων και του περιβάλλοντος.
- Η Παγκόσμια Εβδομάδα Κατάργησης Πειραμάτων σε Ζώα εορτάζεται από τις 18 έως τις 24 Απριλίου το 2016 ως εβδομάδα μνήμης για τα εκατομμύρια πειραματόζωα, που υποφέρουν και χάνονται κάθε χρόνο στο όνομα της επιστήμης και το υποτιθέμενο καλό της ανθρωπότητας. Διοργανώνεται από την Animal Aid, υπό την αιγίδα του ΟΗΕ.[66]
- Roadkill (Θανάτωση ζώου από όχημα)
- Μαίρη (Θανάτωση ελέφαντα τσίρκου)
- Φιλοζωία
- Ανθρωποθυσίες Αζτέκων
- Γκρέσια (τουκάν)
- Λευ 20:15,16 και 18:23 - Εξ 22:19 - Δευ 27:21.
- Λευ. 18:3 και 18:23-30
- Κολ 3:5, 6
- Η Έφη Δόδουρα είναι πρόεδρος του Φιλοζωικού Σωματείου Θεσσαλονίκης «Ο Άργος» και μέλος Δ.Σ. της Ομοσπονδίας για τα Δικαιώματα των Ζώων στην Ελλάδα (CIDAG).
- Λευιτικό 4:35, 5:10
- Προς Εβραίους 9:22
- Γένεση 4:4-5
- Γένεση 8:20-21
- Λευιτικό 16:15
- Λευιτικό 16:20-22
- Κατά Ιωάννη 1:29
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
