Γκαγκαούζοι

Οι Γκαγκαούζοι (γκαγκαουζικά: Gagauzlar‎‎) είναι Ορθόδοξοι Χριστιανοί στη Βαλκανική Χερσόνησο. Μιλούν τη βαλκανική διάλεκτο της τουρκικής γλώσσας. Ο συνολικός αριθμός των Γκαγκαούζων είναι περίπου 250 χιλιάδες άτομα. Το μεγαλύτερο μέρος τους ζει στη Μολδαβία. Στη Μολδαβία υπάρχει αυτόνομη περιοχή της Γκαγκαουζίας.

Γκαγκαούζοι
Gagauzlar

Νεαροί και ηλικιωμένοι Γκαγκαούζοι, με παραδοσιακή ενδυμασία.
Συνολικός πληθυσμός
π. 200.000
Περιοχές με σημαντικούς πληθυσμούς
Μολδαβία ! Μολδαβία   (δείτε Γκαγκαουζία)	126.010[1]
Ουκρανία ! Ουκρανία	31.923[2]
Τουρκία ! Τουρκία	15.000[3]
Ρωσία ! Ρωσία	13.690[4]
Λευκορωσία ! Λευκορωσία	204[5]
Λετονία ! Λετονία	91[6]
Βουλγαρία ! Βουλγαρία	40[7]
Γλώσσες
Γκαγκαουζικά Ρουμανικά Ρωσικά
Θρησκεία
Ανατολικός Ορθόδοξος Χριστιανισμός[8]
Σχετιζόμενες εθνικές ομάδες
Άλλα τουρκικά φύλα Ιδίως Τούρκοι

Προέλευση

Υποθέσεις

Σχετικά με την προέλευση των Γκαγκαούζων υπάρχουν πολλές διαφορετικές υποθέσεις:

• Οι πρόγονοι των Γκαγκαούζων ήταν τουρκόφωνοι λαοί, από την πληθυσμιακή δεξαμενή των νομαδικών φυλών (Ογούζων, Πετσενέγκων, Κουμάνων).
• Απόγονοι Βουλγάρων οι οποίοι υιοθέτησαν την τουρκική γλώσσα κατά τη διάρκεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
• Απόγονοι των Τουρκοβουλγάρων που μετανάστευσαν τον 7ο αιώνα από τις όχθες του Βόλγα στα Βαλκάνια και ασπάστηκαν τον χριστιανισμό τον 9ο αιώνα.
• Απόγονοι ντόπιων Βαλκανικών λαών (θρακικών φύλων) της Δοβρουτσάς, οι οποίοι υιοθέτησαν την τουρκική γλώσσα κατά τη διάρκεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.^[9]

Γενετική έρευνα

Οι Γκαγκαούζοι ανήκουν σε απλοομάδες Υ-DNA: I2 (23,6%), R1a (19,1%), G (13,5%), R1b (12,4%), E1b1b1a (11,1%), J2 (5,6%) και Ν (2,2%). Η φυλογενετική ανάλυση του Υ-DNA δείχνει τη μεγαλύτερη συγγένεια του λαού Γκαγκαούζοι με τους Βούλγαρους, τους Σέρβους και άλλους λαούς των Βαλκανίων. Από συγκριτικές γενετικές έρευνες βρέθηκε ότι οι Γκαγκαούζοι είναι περισσότερο συγγενείς με τα γειτονικές εθνικές ομάδες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης απ’ ό,τι με τις γλωσσικά συναφείς ομάδες της Ανατολίας.^[10] Σημαντικότερες διαφορες εντοπίζονται στις κατανομές ενοτήτων του Υ χρωμοσώματος μεταξύ των Γκαγκαούζων και άλλων τουρκόφωνων πληθυσμών.^[11] Η ομοιότητα με τους γειτονικούς πληθυσμούς μπορεί να οφείλεται στην έλλειψη κοινωνικών φραγμών μεταξύ των εντόπιων και των Τουρκοχριστιανών Ορθοδόξων των Βαλκανίων. Άλλη πιθανότητα είναι η γλωσσική μετατόπιση σύμφωνα με το μοντέλο της «κυρίαρχης ελίτ», δηλαδή ότι προέρχονται από εκτουρκισμό. ^[12]

Ιστορία

Λόγω του γεγονότος ότι μέχρι τον 19ο αιώνα δεν βρέθηκαν έγγραφα όπου αναφέρθηκε το όνομα του λαού Γκαγκαούζοι, η ιστορία του Γκαγκαούζοι εξακολουθεί να αποτελεί αντικείμενο διαφωνίας μεταξύ των ιστορικών. Παρακάτω είναι οι κύριες παραδοχές:

Γκαγκαούζοι της Βουλγαρίας

XIV αιώνα (1322-1395) - ο Γκαγκαούζοι στο ανεξάρτητο πριγκηπάτο της Βουλγαρίας Δοβρουτσά.

XIV-XIX αιώνες (1400-1812) - Γκαγκαούζοι άνθρωποι μέσα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, στην ίδια Δοβρουτσά.

Στα τέλη του 18ου και στις αρχές του 19ου αιώνα, λόγω της αποδυνάμωσης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, το έδαφος της Βαλκανικής Χερσονήσου έπεσε στην πραγματικότητα σε αναρχία. Αυτή η περίοδος είναι γνωστή στην ιστορία των Βαλκανίων ως Kardzhali, σύμφωνα με τις συμμορίες Kardzhaly, που τρομοκρατούσαν τους λαούς της Βαλκανικής Χερσονήσου. Σε σχέση με αυτό το φαινόμενο, καθώς και λόγω του γεγονότος ότι για πολλά χρόνια στα Βαλκάνια υπήρχε πόλεμος μεταξύ της Ρωσίας και της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, και η Ρωσία προσέφερε ευνοϊκές συνθήκες διαβίωσης στη Βεσσαραβία, μέρος των αγροτών, συμπεριλαμβανομένου μέρους του πληθυσμού του Γκαγκάουζ, μετανάστευσε από το έδαφος των Βαλκανίων χερσόνησο στο έδαφος της Βεσσαραβία.

Το μεγαλύτερο μέρος των Γκαγκαούζοι που δεν μετανάστευσαν στη Βεσσαραβία στη συνέχεια χωρίστηκαν στα όρια της ιστορικής Δοβρουτσά μεταξύ Ρουμανίας και Βουλγαρίας και εξομοιώθηκαν σταδιακά με τους Ρουμάνους και τους Βούλγαρους, αντίστοιχα.

Γκαγκαούζοι της Βεσσαραβίας

ΧΙΧ-ΧΧ αιώνες (1812-1917) - Οι άνθρωποι του Γκαγκάουζ που μετανάστευσαν από τη Βουλγαρία στη Ρωσική Αυτοκρατορία, στο έδαφος της Βεσσαραβίας.

ΧΧ αιώνα:

• Ιανουάριος 1906 - η ανεξάρτητη Δημοκρατία του Κομράτ ανακηρύχθηκε στη Βεσσαραβία, η οποία υπήρχε για 5 ημέρες.
• 1918-1940 - οι Γκαγκαούζοι βρίσκονταν στο έδαφος της Ρουμανίας ως αποτέλεσμα της ενοποίησης της Bessarabia με τη Ρουμανία.
• 1940-1941 - Η ΕΣΣΔ, σύμφωνα με το σύμφωνο Ribbentrop-Molotov, αναχωρεί από τη Βεσσαραβία (εισήλθε στην περιοχή Akkerman, από τις 7 Δεκεμβρίου 1940 μετονομάστηκε στην περιοχή Izmail) με ένα μέρος του συμπαγώς ζωντανού πληθυσμού του Γκαγκαούζοι.

Τον Αύγουστο του 1940, η Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Μολδαβίας (MSSR) σχηματίστηκε από την Μολδαβική ASSR. Οι περισσότεροι άνθρωποι του Γκαγκαούζοι βρίσκονταν στην επικράτειά του

• 1941-1944 - την περίοδο του Β 'Παγκοσμίου Πολέμου. Το έδαφος της Βεσσαραβίας ήταν μέρος της Ρουμανίας.
• 1944 - 1990 - Οι άνθρωποι του Γκαγκαούζοι στο MSSR.
• 19.08.1990 - 23.12.1994 - η περίοδος της μη αναγνωρισμένης Δημοκρατίας της Γκαγκαουζίας.
• από τις 23.12.1994 - μέχρι σήμερα, οι περισσότεροι από τους Γαγκαουζιανούς ζουν στο έδαφος της Αυτόνομης Εδαφικής Ενότητας της Γκαγκαουζίας στη Μολδαβία. Ένα μικρότερο μέρος του λαού Gagauz εξακολουθεί να ζει στο έδαφος της σύγχρονης Βουλγαρίας στην περιοχή της Νότιας Dobrudja, αλλά η νεότερη γενιά μιλά κυρίως βουλγαρικά.

Γκαγκαούζοι της Ελλάδας

Οι επιδρομές των Οθωμανών και αργότερα των Κιρκάσιων συνεχίστηκαν με μοναδικό σκοπό να τους αλλάξουν τη θρησκευτική πίστη. Η αντίσταση των Γκαγκαούζηδων περιγράφεται στο «Αι εν τη κωμοπόλει Καβάρνη και τοις πέριξ ελληνικοίς χωρίοις υπό των Κιρκασίων σφαγαί», έπος που γράφτηκε από τον Δ.Κ. Κραχτόγλου το 1878. Αργότερα συμμετείχαν στους Ρωσοτουρκικούς πολέμους στο πλευρό των Ρώσων. Για το λόγο αυτό κυνηγήθηκαν από τους Οθωμανούς και διασκορπίστηκαν στη Βουλγαρία (Πάζαρτζικ, Γιάμπολ) και στην Ανατολική Θράκη, στην περιοχή Χάψας-Αδριανούπολη, όπου εγκαταστάθηκαν σε 15 χωριά. Ο μεγαλύτερος πληθυσμός των Γκαγκαούζηδων εγκαταστάθηκε στη Βεσσαραβία, στην σημερινή Νότια Μολδαβία.

Κατά την απελευθέρωση της Ανατολικής Θράκης από τον ελληνικό στρατό το 1919 συγκρότησαν το πρώτο σύνταγμα του ελληνικού στρατού με 700 άνδρες και σύμφωνα με τον Γενικό Διοικητή της Θράκης Γεραγά διακρίθηκαν για την ανδρεία τους. Με τη συνθήκη της Λωζάνης θεωρήθηκαν από τους Τούρκους ανταλλάξιμοι και υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν τις εστίες τους και να εγκατασταθούν στην επαρχία Ορεστιάδας και Διδυμότειχου σε 21 χωριά. Ο κύριος όγκος τους είναι εγκαταστημένος στα χωριά: Οινόη, Σαγήνη, Κλεισώ, Αμμόβουνο, Θούριο, Λεπτή, Κέραμος, Καναδάς, κλπ.

Γλώσσα

Η γλώσσα Γκαγκαούζοι ανήκει στις ογουζικές γλώσσες, μέρος του νοτιοδυτικού κλάδου των τουρκικών γλωσσών.

Θρησκείες

Κύρια θρησκεία των Γκαγκαούζων αποτελεί ο Ανατολικός Ορθόδοξος Χριστιανισμός.^[8]

Δείτε επίσης

• Γκαγκαουζία
• Γκαγκαουζική γλώσσα
• Σημαία της Γκαγκαουζίας
• Έμβλημα της Γκαγκαουζίας

Παραπομπές

1. (Ρουμανικά) «2.1.8. Populația pe principalele naționalități (conform datelor recensămintelor populaţiei)» (PDF). σελ. 41. Ανακτήθηκε στις 31 Ιουλίου 2019.
2. (Ουκρανικά) «Ukrainian Census 2001». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Ιουλίου 2007. Ανακτήθηκε στις 2 Μαΐου 2003.
3. (Ρωσικά) «Энциклопедии@Mail.Ru». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Οκτωβρίου 2007. Ανακτήθηκε στις 13 Ιανουαρίου 2009.
4. (Ρωσικά) «Итоги Всероссийской переписи населения 2010 года в отношении демографических и социально-экономических характеристик отдельных национальностей. Приложение 2. Национальный состав населения по субъектам Российской Федерации». Федеральная служба государственной статистики. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Δεκεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 5 Αυγούστου 2019.
5. (Λευκορωσικά) «Национальный статистический комитет Республики Беларусь» (PDF). Национальный статистический комитет Республики Беларусь. σελ. 4. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 18 Οκτωβρίου 2013.
6. (Λεττονικά) «Latvijas iedzīvotāju sadalījums pēc nacionālā sastāva un valstiskās piederības» (PDF). Pilsonības un migrācijas lietu pārvalde. 1 Ιανουαρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 2 Μαΐου 2023.
7. (Βουλγάρικα) «Етнически малцинствени общности». NCCEDI. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Ιουλίου 2019. Ανακτήθηκε στις 5 Αυγούστου 2019.
8. (Αγγλικά) Grinevetsky, Sergei R.; Zonn, Igor S.; Zhiltsov, Sergei S.; Kosarev, Aleksey N.; Kostianoy, Andrey G. (2014). «Gagauzs». The Black Sea Encyclopedia. Encyclopedia of Seas Series. Βερολίνο: Springer, σελ. 283. ISBN 9783642552267.
9. Κοζαρίδης, Χρήστος (2010). Εμείς οι Γκαγκαβούζηδες. Κομοτηνή: Παρατηρητής της Θράκης. σελ. 131. ISBN 978-960-89209-7-2.
10. Ivan Nasidze et al. The Gagauz, a Linguistic Enclave, are not a Genetic Isolate. Annals of Human Genetics, Volume 71, Issue 3, pages 379–389, May 2007.^{[νεκρός σύνδεσμος]}
11. «Varzari Alexander et al. Searching for the Origin of Gagauzes: Inferences from Y-Chromosome Analysis. American Journal of Human Biology, vol. 21, 3, 2009» (PDF). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 9 Αυγούστου 2017. Ανακτήθηκε στις 16 Μαΐου 2014.
12. Population History of the Dniester-Carpathians: Evidence from Alu Insertion and Y-Chromosome Polymorphisms Dissertation, p.86

Πηγές

Ελληνόγλωσσες

• Ιορδάνογλου, Αναστάσιος (1984). «Οι Γκαγκαούζοι και η καταγωγή τους». Δελτίο Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών (Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών) 5: 391-409. doi:10.12681/deltiokms.215.
• Καμπύλης, Τάκης (1 Νοεμβρίου 2009). «Μια άλλη ελληνοτουρκική (δια)μάχη». Η Καθημερινή. Ανακτήθηκε στις 22 Μαρτίου 2024.
• Λυμπεράτος, Ανδρέας (2018). «Ρωμηοί, Έλληνες και Γκαγκαούζοι στην Βουλγαρία του 19ου αιώνα: ανασημασιοδότηση, ταξινόμηση, αυτοκατανόηση». Στο: Κατσιαρδή-Hering, Όλγα. Έλλην, Ρωμηός, Γραικός. Συλλογικοί προσδιορισμοί και ταυτότητες. Αθήνα: Εκδόσεις Ευρασία. σελ. 399-411. ISBN 9786185027889.
• Μάνωφ, Αθανάσιος Ι. (1933). «Ποιοι είνε οι Γκαγκαούζοι». Επετηρίς Εταιρείας Βυζαντινών Σπουδών (Εταιρεία Βυζαντινών Σπουδών) 10: 383-400. https://ir.lib.uth.gr/xmlui/handle/11615/21247.
• Πολίτου, Μαρία (2022). Στάσεις απέναντι σε μειονοτικές γλώσσες: η περίπτωση των γκαγκαούζικων και των πομακικών. Φέρες: Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο.
• Turcitu, Victor-Claudiu (2017). Οι τουρκόφωνοι ορθόδοξοι πληθυσμοί στα Βαλκάνια του 19ου αιώνα: οι Γκαγκαούζοι και οι Καραμανλήδες. Αθήνα: Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. doi:10.12681/eadd/40086.

Ξενόγλωσσες

• (Αγγλικά) Brezianu, Andrei· Spânu, Vlad (2007). Historical Dictionary of Moldova. Historical Dictionaries of Europe Series. 52 (2η έκδοση). Λάναμ, Μέριλαντ: Scarecrow Press. ISBN 9780810856073.
• (Αγγλικά) Bulut, Remzi (2016). «The Economic and Political Structure of Gagauzian Turks». Avrasya Çalışmaları (Ευρασιατική Ακαδημία Επιστημών) 3: 29-38. doi:10.17740/eas.eus.2016‐V3‐02. https://eurasianacademy.org/index.php/eurasian/article/view/394/1103.
• (Γαλλικά) Carter, Frank W. (1994). «Minorités nationales et groupes ethniques en Bulgarie : distribution régionale et liens transfrontaliers». Espace, populations, sociétés 12 (3): 299–309. doi:10.3406/espos.1994.1653. ISSN 0755-7809.
• (Γαλλικά) Gangloff, Sylvie (1997). «L'émancipation politique des Gagaouzes : Turcophones chrétiens de Moldavie». CEMOTI (23): 230-258. doi:10.3406/cemot.1997.1386. ISSN 0764-9878.
• (Αγγλικά) Minahan, James B. (2000). «Gagauz». One Europe, Many Nations : A Historical Dictionary of European National Groups. Ουέστπορτ, Κονέκτικατ & Λονδίνο: Greenwood Press. σελ. 272-276. ISBN 9780313309847.