From Wikipedia, the free encyclopedia
Τα Αποφθέγματα των Πατέρων (λατινικά: Apophthegmata Patrum), γνωστά επίσης με το όνομα "Γεροντικόν" ή "Πατερικόν",[2] είναι μια συλλογή με περισσότερες από 1.000 σύντομες ιστορίες και ρητά από τους Πατέρες της Ερήμου περίπου από τον 5ο αιώνα μ.Χ.[3][4][5]
Τα αποφθέγματα περιγράφουν τις πνευματικές πρακτικές και τις εμπειρίες των πρώτων χριστιανών ασκητών που ζούσαν στην έρημο της Αιγύπτου. Συνήθως έχουν τη μορφή συνομιλίας μεταξύ ενός νεότερου μοναχού και του πνευματικού του πατέρα ή ως συμβουλή που δίνεται στους επισκέπτες. Ξεκίνησαν ως προφορική παράδοση στην κοπτική γλώσσα, ενώ αργότερα καταγράφηκαν σε γραπτή μορφή στα ελληνικά. Οι ιστορίες ήταν εξαιρετικά δημοφιλείς ανάμεσα στους πρώτους χριστιανούς μοναχούς και αργότερα εμφανίστηκαν σε διάφορες μορφές και συλλογές.[6]
Στη συλλογή αναφέρονται πολλοί αξιόλογοι Πατέρες της Ερήμου, όπως ο Μέγας Αντώνιος, ο Αρσένιος Ερημίτης, ο Αββάς Ποιμήν, ο Όσιος Μακάριος ο Αιγύπτιος, και ο Άγιος Μωυσής ο Αιθίοπας. Επίσης περιλαμβάνονται και Μητέρες της Ερήμου, με την πιο σημαντική την Οσία Συγκλητική.[7] Οι ρήσεις των Πατέρων της Ερήμου επηρέασαν πολλούς αξιόλογους θεολόγους, μεταξύ των οποίων ο Άγιος Ιερώνυμος και ο Άγιος Αυγουστίνος (Ιππώνος).[8]
Οι Πατέρες της Ερήμου μιλούσαν την κοπτική, μια γλώσσα που συγγενεύει με την αρχαία αιγυπτιακή. Τα αποφθέγματα αρχικά μεταβιβάστηκαν προφορικά στα κοπτικά, αλλά η αρχική γραπτή απόδοση ήταν ελληνική.[3] Η παλαιότερη γραπτή αναφορά των αποφθεγμάτων φαίνεται να είναι από τα τέλη του 4ου αιώνα μ.Χ. Δύο εκδοχές από τον 5ο αιώνα, η Collectio Monastica, γραμμένη στη γλώσσα γκεζ (αρχαία αιθιοπική), και οι Λόγοι Ασκητικοί του Αββά Ησαΐα, γραμμένοι στα ελληνικά, δείχνουν πώς η προφορική παράδοση άρχισε να αποτυπώνεται σε γραπτές συλλογές. Επίσης, παρόλο που υπάρχουν σωζόμενα αποσπάσματα των αποφθεγμάτων τόσο στη σαχιδική όσο και στην μποχαϊρική διάλεκτο της κοπτικής, αυτά ωστόσο αντιπροσωπεύουν αναδρομικές μεταφράσεις από τα ελληνικά. Συλλέχθηκαν και εκδόθηκαν από τον Μάριους Σεν.[6]
Τα αποφθέγματα έχουν μεταφραστεί εν συνόλω ή εν μέρει αρκετές φορές. Ο Πελάγιος και ο Ιωάννης ο Διάκονος έκαναν τις πρώτες μεταφράσεις στα λατινικά. Ο Μαρτίνος της Μπράγκα μετέφρασε επίσης μερικά από τα ρητά στα λατινικά, ακολουθούμενα από μια εκτενέστερη μετάφραση από τον Πασχάσιο του Ντούμιο, περίπου το 555.[9] Το έργο αυτό μπορεί να περιέχει μόνο το ένα πέμπτο του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου. Τον 17ο αιώνα, ο Ολλανδός ιησουίτης Χέριμπερτ Ροσβέϊντε συγκέντρωσε και μετέφρασε όλες τις διαθέσιμες πηγές για τους Πατέρες της Ερήμου και τις δημοσίευσε στα λατινικά ως Vitae Patrum.
Παράλληλα, υπάρχουν δύο μεταφράσεις στα αραμαϊκά. Αυτή του νεστοριανού μοναχού Ενάνισο στη κλασική συριακή (συριακή αραμαϊκή) από τις αρχές του 7ου αιώνα, γνωστή ως ο Παράδεισος των Πατέρων, και αυτή που δημοσιεύσε ο Χούγκο Ντένσινγκ και αποτελεί μια χριστιανική παλαιστινιακή αραμαϊκή μετάφραση. Υπάρχουν επίσης οι αρμενικές μεταφράσεις τόσο της αλφαβητικής όσο και της συστηματικής συλλογής.[3] Την περίοδο 867–872, ο Άγιος Μεθόδιος μετέφρασε το κείμενο στα παλαιοεκκλησιαστικά σλαβονικά. Και παρόλο που το πρωτότυπο χάθηκε τον 14ο αιώνα, διασώθηκαν αρκετές δεκάδες αντίγραφα του λεγόμενου Πατερικού (Патерікъ).[10] Επίσης, μερικά από τα αποφθέγματα διατηρούνται σε αραβικές και γεωργιανές μεταφράσεις.[3] Τέλος, χάρη στους Λόγους Ασκητικούς, μερικά από τα αποφθέγματα μεταφράστηκαν στη σογδιανή (ανατολική ιρανική).[11]
Στις αρχές του 20ου αιώνα η Έλεν Ουάντελ μετέφρασε επιλεγμένα αποφθεγμάτων από τη Vitae Patrum στα αγγλικά,[12] ενώ η πρώτη πλήρης μετάφραση των αποφθεγμάτων στα αγγλικά είναι αυτή της αδελφής Μπενεντίκτα Ουόρντ (1975).[13]
Οι παραλλαγές των Αποφθεγμάτων περιλαμβάνουν την αλφαβητική, τη συστηματική και την ανώνυμη.[2][3]
Οι ενότητες της ανώνυμης παραλλαγής είναι οι παρακάτω[14]:
Αποφθέγματα | Περιγραφή |
---|---|
1–36 | – |
37–54 | Περὶ τῶν Μαγιστριανῶν |
55–131 | Περὶ τοῦ σχήματος τοῦ ἁγίου τῶν μοναχῶν |
132 | Περὶ ἀναχωρητῶν |
133–143 | Ὅτι δεῖ τὴν ἡσυχίαν καὶ τὴν κατάνυξιν μεταδιώκειν |
144–215 | Περὶ ἐγκρατείας |
216–253 | Περὶ διακρίσεως |
254–255 | Ὅτι φυλάττεσθαι χρὴ τὸ μηδένα κρίνει |
256–263 | Περὶ τοῦ μηδὲν εἰς ἐπίδειξιν ποιεῖν, καὶ πλεονεξίαν ἀποστρέφεσθαι |
264–280 | Περὶ τοῦ δεῖν πάντοτε νήφειν |
281–289 | Ὅτι χρὴ ἐλεεῖν καὶ φιλοξενεῖν ἐν ἱλαρότητι |
290–297 | Περὶ ὑπακοῆς |
298–334 | Περὶ ταπεινοφροσύνης |
335–343 | Περὶ ἀνεξικακίας |
344–358 | Περὶ ἀγάπης |
359–453 | Περὶ διορατικῶν |
454–474 | Περὶ ποϱνείας |
475–518 | Περὶ τοῦ μὴ ϰρίνειν |
519–765 | Περὶ κατανύξεως |
Στην αλφαβητική παραλλαγή παρατίθενται σε αλφαβητική σειρά τα ονόματα των 131 Πατέρων με τα αποφθέγματα τους, αρχίζοντας από τον Μέγα Αντώνιο μέχρι τoν αββά Ωρ.[15][2]
Στη συστηματική (λέγεται και θεματική) παραλλαγή το υλικό κατατάσσεται σε 21 κεφάλαια, που το καθένα αναφέρεται σε ένα κύριο θέμα.[16][2] Υπάρχουν τέσσερις κύριες εκδόσεις της συστηματικής παραλλαγής, στα ελληνικά, λατινικά, συριακά και αρμενικά.[3] Τα περιεχόμενα της ελληνικής έκδοσης είναι τα παρακάτω:
Βιβλίο | Τίτλος κεφαλαίου | Αριθμός αποφθεγμάτων |
---|---|---|
Βιβλίο I | Προτροπή των αγίων πατέρων περί προόδου προς την τελειότητα | 37 |
Βιβλίο II | Περί της καταβολής κάθε προσπάθειας για την επιδίωξη της ησυχίας | 35 |
Βιβλίο III | Περί μεταμέλειας (κατάνυξης) | 56 |
Βιβλίο IV | Περί εγκράτειας στο φαγητό και περί κυριαρχίας επί όλων των παθών | 104 |
Βιβλίο V | Διάφορες αφηγήσεις στον πόλεμο εναντίον της πορνείας | 54 |
Βιβλίο VI | Περί ακτημοσύνης και της ανάγκης να κρατηθεί κανείς μακριά από τη φιλαργυρία | 28 |
Βιβλίο VII | Διάφορες αφηγήσεις για την απόκτηση της υπομονής και του θάρρους | 62 |
Βιβλίο VIII | Τίποτα δεν πρέπει να γίνεται για την επίδειξη (ματαιοδοξία) | 32 |
Βιβλίο IX | Περί της αποφυγής της κατακρίσεως | 26 |
Βιβλίο X | Περί διακρίσεως | 194 |
Βιβλίο XI | Περί της αναγκαιότητας διαρκούς επαγρύπνησης | 127 |
Βιβλίο XII | Περί της αδιάλειπτης προσευχής | 28 |
Βιβλίο XIII | Περί φιλοξενίας και ελεημοσύνης | 19 |
Βιβλίο XIV | Περί υπακοής | 32 |
Βιβλίο XV | Περί ταπεινοφροσύνης | 136 |
Βιβλίο XVI | Περί μακροθυμίας | 30 |
Βιβλίο XVII | Περί φιλανθρωπίας | 35 |
Βιβλίο XVIII | Περί των μεγάλων οραματιστών | 53 |
Βιβλίο XIX | Περί των θαυματουργών | 21 |
Βιβλίο XX | Περί της ενάρετης συμπεριφοράς | 24 |
Βιβλίο XXI | Περί ασκητισμού | 66 |
Συνολικά | 1199 |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.