Φούλκων της Ιερουσαλήμ

Ο Φούλκων Ε΄ του Ανζού ή Φούλκων των Ιεροσολύμων (γαλλ.: Foulques V d'Anjou, Ανζού, 1092 - Άκρα, 13 Νοεμβρίου 1143) από τον Οίκο του Ανζού ήταν κόμης του Ανζού (1109 - 1129) και, ως σύζυγος της Μελισσάνθης των Ρετέλ, βασιλιάς των Ιεροσολύμων (1131 - 1143)· ήταν ο πρώτος κόμης του Ανζού που χρησιμοποίησε βασιλική σφραγίδα.^[3]. Ο Φούλκων ήταν γιος και διάδοχος του Φούλκωνα Δ΄ κόμη του Ανζού και της τέταρτης συζύγου του Βερτράδης του Μονφόρ. Την επόμενη χρονιά μετά την γέννηση του οι γονείς του χώρισαν για να παντρευτεί η μητέρα του τον Φίλιππο Α΄ της Γαλλίας.

Φούλκων της Ιερουσαλήμ
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση	1092 Ανζέ
Θάνατος	13  Νοεμβρίου 1143 Άκρα
Αιτία θανάτου	πτώση από άλογο
Συνθήκες θανάτου	θανατηφόρο δυστύχημα
Τόπος ταφής	Ναός της Αναστάσεως
Χώρα πολιτογράφησης	Βασίλειο της Ιερουσαλήμ
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	μονάρχης
Οικογένεια
Σύζυγος	Ερμενγάρδη του Μαιν (από 1110)[1] Μελισσάνθη της Ιερουσαλήμ (από 1129)[1]
Τέκνα	Γοδεφρείδος Ε΄ του Ανζού Ηλίας Β΄ του Μαιν[2] Ματθίλδη του Ανζού[2] Σιβύλλα του Ανζού Βαλδουίνος Γ΄ της Ιερουσαλήμ[2] Αμωρί Α΄ της Ιερουσαλήμ
Γονείς	Φούλκων Δ΄ του Ανζού και Βερτράδη του Μονφόρ
Αδέλφια	Σεσίλια της Γαλλίας Ερμενγκάρδη του Ανζού Philipp von Mantes Γοδεφρείδος Δ΄ του Ανζού
Οικογένεια	Οίκος του Ανζού
Αξιώματα και βραβεύσεις
Αξίωμα	μονάρχης Κόμης του Ανζού Βασιλέας της Ιερουσαλήμ
Θυρεός
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Ο θάνατος του Φούλκωνα των Ιεροσολύμων σύμφωνα με την περιγραφή του Γουλιέλμου της Τύρου.

Η σφραγίδα του Φούλκωνα του Ανζού.

Ο Φούλκων των Ιεροσολύμων - μικρογραφία 13ου αιώνα.

Γάμος του γιου του Γοδεφρείδου με την Ματθίλδη, κληρονόμο του Αγγλικού θρόνου

Ο Φούλκων, αν και αρχικά αντίπαλος του Ερρίκου Α΄ της Αγγλίας και οπαδός του Λουδοβίκου ΣΤ΄ της Γαλλίας, συμμάχησε με τον Ερρίκο Α', όταν τακτοποιήθηκε ο γάμος τού διαδόχου τού Ερρίκου Α΄, του Γουλιέλμου Άντελιν με την κόρη τού Φούλκωνα Ματθίλδη (1118). Συμμετείχε σε Σταυροφορία στους Αγίους Τόπους(1119 - 1120), στην οποία κατατάχθηκε στους Ναΐτες ιππότες· αναφέρεται ως εξέχων Ναΐτης και γι' αυτό οι απόγονοί του βασιλείς της Αγγλίας Ανζού (Πλανταγενέτες) ήταν πάντα ευνοϊκοί σε αυτούς. Ο Ερρίκος Α΄ της Αγγλίας αργότερα (1127) ζήτησε να παντρέψει τον μεγαλύτερο γιο και διάδοχο τού Φούλκωνα Γοδεφρείδο Ε΄ με την κόρη του Ματθίλδη της Νορμανδίας και τους όρισε διαδόχους του στον Αγγλικό θρόνο.

Βασιλιάς των Ιεροσολύμων, δεύτερος γάμος του Φούλκωνα με την Μελισσάνθη, διάδοχο του βασιλείου των Ιεροσολύμων

Το 1127 ενώ ο Φούλκων ήταν έτοιμος να επιστρέψει στο Ανζού, δέχθηκε πρόσκληση από τον Βαλδουίνο Β΄ των Ρετέλ βασιλιά της Ιερουσαλήμ να νυμφευτεί την κόρη και διάδοχό του Μελισσάνθη. Ο Φούλκων ήταν χήρος, έμπειρος στρατιωτικός ηγέτης με μεγάλη συμμετοχή στις Σταυροφορίες και Ναΐτης ιππότης, προσόντα που θεωρήθηκαν από τον Βαλδουίνο Β΄ άριστες επιλογές για την διαδοχή του.

Ο Φούλκων έθεσε ως όρο για τον γάμο του με την Μελισσάνθη να γίνει και ο ίδιος συμβασιλιάς της Ιερουσαλήμ μαζί της. Ο Βαλδουίνος Β΄, ο οποίος τον εμπιστευόταν απόλυτα, το δέχτηκε. Στη συνέχεια ο Φούλκων παραιτήθηκε στο Ανζού υπέρ του μεγαλύτερου γιου του από τον πρώτο του γάμο Γοδεφρείδου Ε΄. Όταν έκλεισε όλες τις εκκρεμότητες με την ιδιαίτερη πατρίδα του, μετέβη στα Ιεροσόλυμα και πραγματοποίησε τον δεύτερο γάμο του με την Μελισσάνθη στις 2 Ιουνίου 1129. Ο Βαλδουίνος Β΄ όρισε στην συνέχεια τον Φούλκωνα και την κόρη του Μελισσάνθη διαδόχους του στον θρόνο των Ιεροσολύμων· την επόμενη χρονιά όρισε την Μελισσάνθη αντιβασίλισσα στο όνομα τού γιου τού Φούλκωνα και της Μελισσάνθης, του Βαλδουίνου Γ΄. Ο Φούλκων και η Μελισσάνθη έγιναν βασιλείς των Ιεροσολύμων μετά το τέλος του Βαλδουίνου Β΄ (1131). Ο Φούλκων, όπως και ο πεθερός του Βαλδουίνος, προσπάθησε να ευνοήσει στα Ιεροσόλυμα την αριστοκρατία από την ιδιαίτερη πατρίδα του το Ανζού, αλλά με μικρότερη επιτυχία. Η αδελφή της Μελισσάνθης Αλίκη της Αντιόχειας, που είχε εξοριστεί από τον πατέρα της Βαλδουίνο Β΄, μετά τον θάνατό του κατέλαβε την Αντιόχεια, συμμαχώντας με τον Πονς της Τρίπολης και τον Ζοσλέν Β΄ της Έδεσσας για να σταματήσουν την προέλαση του Φούλκωνα στα βόρεια. Η Αλίκη ηττήθηκε και εξορίστηκε.

Στάση εναντίον του Φούλκωνα από τον Ούγο, ξάδελφο της Μελισσάνθης

Ο Φούλκων ενοχλήθηκε έντονα από την δεύτερη γενιά των ιπποτών της Α' Σταυροφορίας, που είχαν εγκατασταθεί στα Ιεροσόλυμα. Δεν είχαν εμπιστοσύνη στον Φούλκωνα και ήθελαν βασιλιά τον δημοφιλή εξάδελφο της Μελισσάνθης Ούγο Β΄ της Γιάφας. Ξέσπασε μεγάλη εχθρότητα, με αποκορύφωμα την κατηγορία του Φούλκωνα απέναντι στον Ούγο για σχέσεις μοιχείας με την Μελισσάνθη (1134). Ο Ούγος επαναστάτησε, οχυρώθηκε στην Γιάφφα και συμμάχησε με τους μουσουλμάνους της Ασκαλώνος. Ο πατριάρχης παρενέβη υπέρ του Φούλκωνα, ο οποίος συμφώνησε να κλείσει ειρήνη -με την προϋπόθεση να εξοριστεί ο Ούγος για τρία χρόνια- κάτι που εθεωρείτο η επιεικέστερη ποινή. Ωστόσο στην συνέχεια νέα ένταση προκλήθηκε, όταν σε μια απόπειρα δολοφονίας του Ούγου κατηγορήθηκαν ο Φούλκων και οι οπαδοί του· η ένταση δημιούργησε τον φόβο πραξικοπήματος. Ο ιστορικός Μπέρναρντ Χάμιλτον γράφει, ότι οι οπαδοί του Φούλκωνα φοβήθηκαν για τις ζωές τους. Σύγχρονοι συγγραφείς -όπως ο Γουλιέλμος της Τύρου- καταγράφουν, ότι ο Φούλκων ποτέ δεν έπαιρνε αποφάσεις χωρίς την συγκατάθεση της συζύγου του: η Μελισσάνθη είχε την πραγματική εξουσία στο βασίλειο.

Στρατιωτικές επιχειρήσεις στα Ιεροσόλυμα και οχύρωση της πόλης

Στα βόρεια σύνορα του βασιλείου υπήρχε μεγάλη ανησυχία. Την εποχή του Βαλδουίνου Β΄ είχε διοριστεί αντιβασιλιάς της Αντιόχειας ο Ραϋμόνδος της Αντιόχειας, σύζυγος της Κωνσταντίας της Αντιόχειας, κόρης του Βοημούνδου Β΄ πρίγκιπα της Αντιόχειας και της Αλίκης των Ρετέλ, αδελφής της Μελισσάνθης. Η μεγαλύτερη απειλή ήταν ο Ζένγκι της Μοσούλης, ο οποίος νίκησε τα στρατεύματα των Ιεροσολύμων κοντά στην πόλη Μπαρίν (1137). Ο Φούλκων συμμάχησε με τον εμίρη της Δαμασκού Μουίν-αντ- Ντινούρ, που είχε επίσης απειληθεί από τον Ζένγκι και κυρίευσαν το κάστρο του Μπανιάς στα βόρεια της λίμνης Τιβεριάδας, εξασφαλίζοντας τα βόρεια σύνορα του. Ο Φούλκων προσπάθησε να εξασφαλίσει με τον ίδιο τρόπο και τα νότια σύνορά του, κτίζοντας το κάστρο του Κεράκ στα νότια της Νεκράς θάλασσας· έτσι το βασίλειο των Ιεροσολύμων απέκτησε πρόσβαση με την Ερυθρά Θάλασσα. Οικοδόμησε στην συνέχεια μία σειρά από κάστρα στα νοτιοδυτικά, για να εξασφαλίσει το βασίλειό του από τους Φατιμίδες της Αιγύπτου, που χρησιμοποιούσαν το κάστρο της Ασκαλώνος ως βάση των επιδρομών τους στα Ιεροσόλυμα.

Ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Ιωάννης Β΄ Κομνηνός έφτασε στην Συρία με έναν εντυπωσιακό στρατό, με σκοπό να ασκήσει έλεγχο στα Σταυροφορικά κράτη (1137, 1142)· στη συνέχεια μετέβη στα Ιεροσόλυμα, για να πραγματοποιήσει προσκύνημα. Ο Φούλκων φοβήθηκε και έγραψε στον Ιωάννη Β΄, ότι η χώρα του είναι πολύ φτωχή, για να μπορέσει να συντηρήσει την διάβαση ενός τόσο μεγάλου στρατού. Ο Ιωάννης, όταν διάβασε την επιστολή, αποφάσισε να αναλάβει το προσκύνημα, το οποίο δεν θα το κάνει τελικά ποτέ, επειδή απεβίωσε πριν το επόμενο ταξίδι του.^[4]

Το τέλος του Φούλκωνα

Το 1143 ο βασιλιάς και η σύζυγός του Μελισσάνθη βρισκόταν σε διακοπές στην Άκρα. Εκεί κατά την διάρκεια κυνηγιού σκοτώθηκε σε δυστύχημα:^[5] όταν το άλογό του τινάχτηκε, ο ίδιος έπεσε από μεγάλο ύψος στο έδαφος και το κρανίο του σκίστηκε στα δύο, όπως περιγράφει ο Γουλιέλμος της Τύρου. Παρέμεινε αναίσθητος τρεις ημέρες μέχρι τον θάνατο του. Τάφηκε στην εκκλησία του Παναγίου Τάφου στα Ιεροσόλυμα· η σύζυγος του Μελισσάνθη, παρόλο που δεν είχε καλές σχέσεις μαζί του, τον θρήνησε.

Οικογένεια

Με την πρώτη σύζυγό του (από το 1110) Ερμενγάρδη του Μαιν, κόρη τού Ηλία Α΄ κόμη τού Μαιν, απέκτησε:

• Γοδεφρείδος Ε΄ 1113-1151, κόμης τού Ανζού & τού Μαιν.
• Σιβύλλα π. 1112-1165, παντρεύτηκε πρώτα τον Γουλιέλμο Κλίτο από τον Οίκο της Νορμανδίας, κόμη της Φλάνδρας και μετά τον Τιερί της Λωρραίνης κόμη της Φλάνδρας.
• Ματθίλδη π. 1106-1154, παντρεύτηκε τον Γουλιέλμο Άντελιν δούκα της Νορμανδίας, εξάδελφο τού Γουλιέλμου Κλίτο.
• Ηλίας Β΄ απεβ. 1151 κόμης τού Μαιν.

Με τη δεύτερη σύζυγό του Μελισσάνθη των Ρετέλ βασίλισσα της Ιερουσαλήμ, κόρη τού Βαλδουίνου Β΄ της Ιερουσαλήμ απέκτησε:

• Βαλδουίνος Γ΄ 1130-1163, βασιλιάς της Ιερουσαλήμ.
• Αμωρί Α΄ 1136-1174, βασιλιάς της Ιερουσαλήμ.

Πρόγονοι

Παραπομπές

1. p10250.htm#i102497. Ανακτήθηκε στις 7  Αυγούστου 2020.
2. Darryl Roger Lundy: (Αγγλικά) The Peerage.
3. Brigitte Bedos Rezak, "Women, Seals, and Power in Medieval France, 1150–1350", Women and Power in the Middle Ages, ed. Mary Erler and Maryanne Kowaleski (University of Georgia Press, 1988), p. 63.
4. Runciman, pp. 212-213, 222-224
5. Life among the Europeans in Palestine and Syria in the Twelfth and Thirteenth Centuries, Urban Tignor Holmes, A History of the Crusades: The Art and Architecture of the Crusader States, Volume IV, ed. Kenneth M. Setton and Harry W. Hazard, (University of Wisconsin Press, 1977), 19.

Πηγές

• Judith Tarr, "Queen of Swords", A Forge Book, Published by Tom Doherty LLC., 1997
• Runciman, Steven (1952) A History of the Crusades, Vol. II: The Kingdom of Jerusalem, Cambridge University Press.
• Medieval Women, edited by Derek Baker, the Ecclesiastical History Society, 1978
• Payne, Robert. The Dream and the Tomb, 1984
• The Damascus Chronicle of Crusades, trans. H.A.R. Gibb, 1932.

Φούλκων της Ιερουσαλήμ Οίκος του Ανζού Γέννηση: 1092 Θάνατος: 13 Νοεμβρίου 1143
Βασιλικοί τίτλοι
Προκάτοχος Φούλκων Δ΄ του Ανζού	Κόμης του Ανζού 1109 - 1129	Διάδοχος Γοδεφρείδος Πλανταγενέτης
Προκάτοχος Βαλδουίνος Β΄	Βασιλιάς της Ιερουσαλήμ με τη σύζυγό του Μελισάνθη της Ιερουσαλήμ 1131 - 1143	Διάδοχος Βαλδουίνος Γ΄