Ο Κώστας Σπέρας (1893 - 1943) ήταν Έλληνας συνδικαλιστής, πολιτικός, ιδρυτικό στέλεχος του ΣΕΚΕ και της ΓΣΕΕ καθώς και ο οργανωτής της εξέγερσης της Σερίφου. Η ιδεολογική του διαδρομή ξεκίνησε από τον αναρχοσυνδικαλισμό καθώς και τον επαναστατικό συνδικαλισμό και έφτασε στον εθνικοσοσιαλισμό. Εκτελέστηκε από τον ΕΛΑΣ με την κατηγορία του δωσίλογου, το 1943.
| Κώστας Σπέρας | |
|---|---|
| Γενικές πληροφορίες | |
| Γέννηση | 1893[1] Σέριφος |
| Θάνατος | 14 Σεπτεμβρίου 1943[1] Μάνδρα Αττικής |
| Χώρα πολιτογράφησης | Ελλάδα |
| Εκπαίδευση και γλώσσες | |
| Ομιλούμενες γλώσσες | νέα ελληνική γλώσσα |
| Πληροφορίες ασχολίας | |
| Ιδιότητα | συνδικαλιστής |
| Πολιτική τοποθέτηση | |
| Πολιτική ιδεολογία | αναρχισμός και φασισμός |
Γεννήθηκε στη Σέριφο το 1893. Το 1907 εγκαταστάθηκε στην Αλεξάνδρεια όπου φοίτησε στο Λεόντειο Λύκειο ενώ αργότερα μετακόμισε στο Κάιρο όπου εργάστηκε ως καπνεργάτης. Στο Κάιρο ήρθε σε επαφή με τις ιδέες του Αναρχοσυνδικαλισμού και του Επαναστατικού Συνδικαλισμού.
Όταν επέστρεψε στην Ελλάδα το 1910, συμμετείχε στη δημιουργία του Εργατικού Κέντρου της Αθήνας καθώς και του Σοσιαλιστικού Κέντρου Αθήνας. Το 1914 συμμετείχε ως καπνεργάτης στην απεργία της Καβάλας και για τη δράση του φυλακίστηκε στις φυλακές Τρίπολης[2].
Στην εξέγερση της Σερίφου
Τον Ιούνη του 1916 ο Σπέρας προσκλήθηκε από τους μεταλλωρύχους της Σερίφου για να τους βοηθήσει στη διεκδίκηση των εργασιακών δικαιωμάτων τους.[3] Εκεί πρωτοστάτησε στη δημιουργία του τοπικού "Σωματείου Εργατών Μεταλλευτών Σερίφου" εκλεγόμενος πρώτος Πρόεδρος του. Λόγω των άθλιων συνθηκών κάτω από τις οποίες εργάζονταν και λόγω της υψηλής θνησιμότητας των εργατών, το Σωματείο προχώρησε σε γενική απεργία στο νησί. Η απεργία αυτή υπήρξε ιδιαίτερα δυναμική και ριζοσπαστική για την εποχή της και κατέληξε σε γενικευμένη εξέγερση γνωστή ως Εξέγερση της Σερίφου. Για τπν σκοπό αυτό μετέβη επικεφαλής επιτροπής στην Αθήνα, όπου και συναντήθηκε με τον υπουργό Οικονομικών Γεώργιο Π. Ράλλη, στον οποίο και παρέδωσε σχετικό υπόμνημα με τις θέσεις των απεργών.
Ο Σπέρας κάλεσε ανεπιτυχώς τις δυνάμεις της Αντάντ να επέμβουν[4]. Λόγω των συγκρούσεων με τη χωροφυλακή υπήρξαν οκτώ νεκροί και δεκάδες τραυματίες και από τις δύο πλευρές αλλά και μερική ικανοποίηση των αιτημάτων των μεταλλωρύχων. Ο ίδιος ο Σπέρας κατέφυγε στη Σερβία όπου εκεί συνελήφθη και παραδόθηκε από τις Σερβικές αρχές στην Κυβέρνηση της Εθνικής Αμύνης. Παρέμεινε φυλακισμένος για πέντε μήνες και απελευθερώθηκε τον Ιανουάριο του 1917, οπότε και επέστρεψε στη Σέριφο. Η μη δίωξη του ενδεχομένως να σχετίζεται με τη φιλική προς την Αντάντ θέση, της εξέγερσης της Σερίφου, ενώ κατά τον ίδιο η απελευθέρωσή του οφειλόταν στην παρέμβαση των Βρετανών.[5]
Τον Μάρτιο του 1917, και ύστερα από δύο απόπειρες οργάνωσης νέας απεργίας, συνελήφθη και φυλακίστηκε στη Σύρο για να απελευθερωθεί τελικώς μέσα στον ίδιο χρόνο.[6]
Αναρχοσυνδικαλιστική δράση
Το 1918 ο Σπέρας συμμετείχε στην ίδρυση τόσο της ΓΣΕΕ όσο και του ΣΕΚΕ. Στην ίδρυση της ΓΣΕΕ πήρε πρώτος το λόγο και υποστήριξε την αναρχοσυνδικαλιστική άποψη[7] (μαζί με τον Σταύρο Κουχτσόγλους) ότι η συνομοσπονδία πρέπει να ασχολείται μόνο με εργατικά θέματα και όχι με την πολιτική[8]. Παράλληλα στο συνέδριο του κόμματος το 1920 μαζί με τους Ευάγγελο Παπαναστασίου και Ιωάννη Φανουράκη εναντιώθηκαν στη συμμετοχή του κόμματος στο κοινοβούλιο[9].
Την εποχή αυτή υποστήριξε την ένταξη της ΓΣΕΕ και του ΣΕΚΕ στην Κομμουνιστική Διεθνή. Το 1920 επιχείρησε να ιδρύσει σε Συνδιάσκεψη, την Ομοσπονδία Μεταλλωρύχων και Ανθρακωρύχων. Επιπλέον στα πλαίσια της ΓΣΕΕ και του ΣΕΚΕ, ο Σπέρας υποστήριζε την άποψη πως τα Σωματεία θα πρέπει να είναι αποσυνδεδεμένα από κόμματα αναθεωρώντας παλαιότερες του απόψεις. Την ίδια χρονιά διαγράφηκε ως "αντικομματικό στοιχείο" από το ΣΕΚΕ[10] με την ια' απόφαση του[11][12].
Μετά τη διαγραφή του από το ΣΕΚΕ συμμετείχε στη κίνηση της "Νέας Ζωής", η οποία είχε προσανατολισμό προς την Τρίτη Διεθνή[13] και το 1922 συμμετείχε στη δημιουργία του Ανεξάρτητου Εργατικού Κόμματος. Από το 1923 το ΑΕΚ συνδέθηκε με το σοσιαλιστικό κόμμα και συνεργάστηκε με την Δημοκρατική Ένωση στις εκλογές.[14] Στους εορτασμούς της Πρωτομαγιάς του 1924 από το Εργατικό Κέντρο Αθηνών, ο Σπέρας συνελήφθη μαζί με άλλα εργατικά στελέχη[15]. Άποψη του Σπέρα εκείνη την περίοδο, ήταν πως η Εργατική τάξη όφειλε να κάνει μόνο οικονομικούς αγώνες και όχι πολιτικούς.[εκκρεμεί παραπομπή]
Από το 1925 ήταν ένας από τους πιο φανατικούς υποστηρικτές της αποπολιτικοποίησης των Συνδικάτων[16]. Την ίδια περίοδο ο Σπέρας στήριξε το δικτατορικό καθεστώς του Παγκάλου και συνεργάστηκε με τις στρατιωτικές δυνάμεις[17], ενώ σύμφωνα με ορισμένους ιστορικούς πραγματοποιείται και η μεγάλη ιδεολογικοπολιτική μεταστροφή του Σπέρα και η ένταξή του στις αρχές ασφαλείας[18]. Το 1926 ο Σπέρας επικεφαλής αστυνομικών εισβάλει στο Γ' Συνέδριο της ΓΣΕΕ και συλλαμβάνει τους Κομμουνιστές αντιπροσώπους[19][20]. Εξαιτίας της στάσης του διαγράφεται από τη ΓΣΕΕ[21]. Την ίδια χρονιά ήταν μάρτυρας κατηγορίας ενάντια στα στελέχη του ΚΚΕ, όπως ο Παντελής Πουλιόπουλος, για τη θέση τους στο θέμα της αυτονομίας της Μακεδονίας. Υπήρξε μάρτυρας κατηγορίας στη δίκη για την απαγόρευση της Ενωτικής ΓΣΕΕ[22]. Στις εκλογές του 1926 ως υποψήφιος βουλευτής Α΄ Αθηνών με το Ανεξάρτητο Εργατοεπαγγελματικό Κόμμα πήρε 5 ψήφους.[23]
Στο εθνικοσοσιαλιστικό κόμμα
Στη δεκαετία του '30 εντάχθηκε στο Εθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα Ελλάδας του Γεωργίου Μερκούρη[24], αρθρογραφώντας στην εφημερίδα Εθνική Σημαία επηρεασμένος από τον Γεώργιο Σορέλ[25]. Το 1938, επί καθεστώτος Μεταξά, συνελήφθη με την κατηγορία ότι διέπραξε ποινικό αδίκημα και φυλακίστηκε στις αγροτικές φυλακές Σκοπέλου όπου επιβαρύνθηκε πολύ σοβαρά η υγεία του.
Στην Κατοχή
Μαζί με τους Ευαγγέλου και Καλύβα είχε πολιτικές σχέσεις με τον συνεργάτη των κατοχικών δυνάμεων[26] Ανδρέα Κονδάκη, πρώην ανώτερο αξιωματικό του Ελληνικού Στρατού και ανήκε στη συνδικαλιστική παράταξη Καλύβα. Το 1943 είχε σχέσεις με το συνδικαλιστικό[27] τμήμα του ΕΔΕΣ Αθήνας[28] και με οργάνωση του Μερκούρη[29]. Τέλη Οκτωβρίου του 1943, ενώ ταξίδευε μαζί με τον ανθυπολοχαγό του Ελληνικού Στρατού Απόστολο Κοκμάδη[29]για τη δημιουργία ή σε προσχώρηση αντάρτικων ομάδων ενάντια στο ΕΑΜ, συνελήφθησαν στη Μάνδρα Αττικής από άνδρες του Καπετάνιου του 1/34 Τάγματος του ΕΛΑΣ Γεωργίου Μπουτσίνη (Νικήτα),[30]ενώ ο Ριζοσπάστης στις 25/10/43 ανάφερε τη σύλληψη του Σπέρα ως απεσταλμένου της ομάδας του γιατρού Ιωάννη Λαζαρή[31] (πρώην προέδρου του παραρτήματος Αθήνας, της φασιστικής οργάνωσης ΕΕΕ)[32]του ΕΔΕΣ[33]. Έπειτα προωθήθηκαν στην έδρα του 34ού συντάγματος του ΕΛΑΣ με καπετάνιο τον Ανδρέα Μουντρίχα στα Δερβενοχώρια όπου ο Σπέρας εκτελέστηκε μετά την εξακρίβωση της ταυτότητας του[34].
Μετά τα Δεκεμβριανά η διορισμένη από το κράτος ΓΣΕΕ συμπεριέλαβε την εκτέλεση Σπέρα στην έκθεση της στην επιτροπή Σίτριν[35].
Το 2001 επανεκδόθηκε από τις εκδόσεις "Βιβλιοπέλαγος" το φυλλάδιο σχετικά με τα γεγονότα της Σερίφου που έγραψε ο Σπέρας κατά τη διάρκεια της φυλάκισής του στη Σύρο και εξέδωσε το 1919 στην Αθήνα υπό τον τίτλο "Η απεργία της Σερίφου, ήτοι Αφήγησις των αιματηρών σκηνών της 21ης Αυγούστου 1916 εις τα μεταλλωρυχεία του Μεγάλου Λειβαδίου της Σερίφο". Η περιγραφή, ωστόσο, των γεγονότων από τον Σπέρα έχει αμφισβητηθεί ως προς την ιστορική της ακρίβεια.[36]
Στο Μεγάλο Λιβάδι της Σερίφου η προτομή του Σπέρα ανεγέρθηκε το 2009[37]. Επίσης έχουν κυκλοφορήσει λογοτεχνικά βιβλία για τη δράση του[38] ενώ ο Χρήστος Θηβαίος κυκλοφόρησε δισκογραφική δουλειά εμπνευσμένη στη δράση του στην εξέγερση της Σερίφου[39].
Η δράση του Σπέρα θεωρείται αμφιλεγόμενη[3]. Κατά τον Νικόλα Αποίφη, εκτελέστηκε επειδή ανήκε σε ευρύτερη δράση εναντίον του "απολυταρχικού" ΚΚΕ[40].
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
