Remove ads

Ο Γιόχαν Βόλφγκανγκ φον Γκαίτε (γερμανικά: Johann Wolfgang von Goethe, Φρανκφούρτη, 28 Αυγούστου 1749Βαϊμάρη, 22 Μαρτίου 1832) ήταν Γερμανός ποιητής, μυθιστοριογράφος, δραματουργός, θεωρητικός της τέχνης, φυσιοδίφης και φιλέλληνας. Θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους συγγραφείς της γερμανικής λογοτεχνίας.[1]

Γρήγορες Πληροφορίες Γιόχαν Βόλφγκανγκ φον Γκαίτε, Γενικές πληροφορίες ...
Γιόχαν Βόλφγκανγκ φον Γκαίτε
Thumb
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη
μητρική γλώσσα
Johann Wolfgang von Goethe (Γερμανικά)
Γέννηση28  Αυγούστου 1749
Φραγκφούρτη
Θάνατος22  Μαρτίου 1832
Βαϊμάρη
Αιτία θανάτουέμφραγμα του μυοκαρδίου
Συνθήκες θανάτουφυσικά αίτια
Τόπος ταφήςΒασιλική κρύπτη της Βαϊμάρης
Χώρα πολιτογράφησηςΣαξονία-Βαϊμάρη-Άισεναχ (από 1775)
ΘρησκείαΛουθηρανισμός
Εκπαίδευση και γλώσσες
Μητρική γλώσσαΓερμανικά
Ομιλούμενες γλώσσεςΓερμανικά
Εκπαίδευσηlicentiate
ΣπουδέςΠανεπιστήμιο της Λειψίας (1765–1768)
Πανεπιστήμιο του Στρασβούργου (1770–1771)
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότηταδιευθυντής θεάτρου
βοτανολόγος
πολιτικός
ζωγράφος
φιλόσοφος
θεολόγος
νομικός
κριτικός τέχνης
κριτικός μουσικής
βιβλιοθηκονόμος
ποιητής
ταξιδιωτικός συγγραφέας
φυσικός
λογοτέχνης
μυθιστοριογράφος
θεατρικός συγγραφέας
αυτοβιογράφος
διπλωμάτης
κυβερνητικός υπάλληλος
πολυμαθής
αφοριστής
ημερολογιογράφος
ορυκτολόγος
ζωολόγος
θεωρητικός της τέχνης
δικηγόρος
συνθέτης
λιμπρετίστας
συγγραφέας
εικαστικός καλλιτέχνης
ιστορικός της τέχνης
Αξιοσημείωτο έργοΦάουστ
Τα πάθη του νεαρού Βέρθερου
Τα χρόνια της μαθητείας του Βίλχελμ Μάιστερ
Οι εκλεκτικές συγγένειες
Προμηθέας
Θεωρία των Χρωμάτων
Italian Journey
Δυτικό-Ανατολικό Ντιβάνι
Έγκμοντ
Ο μαθητευόμενος μάγος
Ο βασιλιάς των ξωτικών
Maxims and reflections of Goethe
Επηρεάστηκε απόΦρίντριχ Σίλερ
Ναπολέων Α΄ της Γαλλίας
Χαφέζ
Γιόχαν Γκότφρηντ Χέρντερ
Βολταίρος
Κάρολος Λινναίος
Ουίλλιαμ Σαίξπηρ
Μπαρούχ Σπινόζα
Οσσιανός
Οικογένεια
ΣύζυγοςΚριστιάνε Βούλπιους
ΣύντροφοςΛίλι Σένεμαν
ΤέκναΑουγκούστ φον Γκέτε
ΓονείςΓιόχαν Κάσπαρ Γκαίτε και Καταρίνα Ελίζαμπετ Γκαίτε
ΑδέλφιαCornelia Schlosser
ΣυγγενείςPeter im Baumgarten (foster child)
ΟικογένειαGoethe
Αξιώματα και βραβεύσεις
ΑξίωμαGeheimrat
ΒραβεύσειςΤάγμα της Τιμής του Βαυαρικού Στέμματος (28  Αυγούστου 1827)
Αξιωματικός της Λεγεώνας της Τιμής (14  Οκτωβρίου 1808)
Τάγμα της Αγίας Άννης, Α΄ Τάξη (15  Οκτωβρίου 1808)
Grand Cross of the House Order of the White Falcon (30  Ιανουαρίου 1816)
Knight Commander of the Order of Leopold (Austria)
Τάγμα του Λεοπόλδου (Αυστρία)
Μεγαλόσταυρος της Λεγεώνας της Τιμής
Υπογραφή
Thumb
Commons page Σχετικά πολυμέσα
Κλείσιμο

Η οικογένειά του ήταν μια από τις πιο εύπορες στη Φρανκφούρτη και του πρόσφερε πολλές δυνατότητες μόρφωσης. Στην ηλικία των 15 ετών έγραψε τα πρώτα του ποιήματα, τα οποία στη συνέχεια κατέστρεψε. Το 1765 ξεκίνησε σπουδές Νομικής στη Λειψία κατόπιν επιθυμίας του πατέρα του. Παράλληλα με τις σπουδές του, ασχολήθηκε με τις εικαστικές τέχνες. Στη Λειψία ήρθε σε επαφή με το έντονο ελληνικό στοιχείο της πόλης. Ως φίλος των Ελλήνων και της Ελλάδας, αφιέρωσε πολλά έργα του στην ελληνική αρχαιότητα.[2]

Το 1769 αρρώστησε και επέστρεψε στη Φρανκφούρτη. Την ίδια περίοδο άρχισε να ανακαλύπτει μέσα του και τον ήρωά του, Γιόχαν Φάουστ. Το 1770 ολοκλήρωσε τις σπουδές Νομικής και παράλληλα παρακολούθησε μαθήματα Ιατρικής, Χημείας και Βοτανικής. Επέστρεψε στη Φρανκφούρτη και ασχολήθηκε με τη δικηγορία. Το 1774, συγκλονισμένος από την αυτοκτονία ενός φίλου του, έγραψε Τα πάθη του νεαρού Βέρθερου, ένα μυθιστόρημα που λάτρεψε ο Ναπολέων Βοναπάρτης και έγινε λάβαρο του ηθικού και πνευματικού κινήματος Θύελλα και ορμή. Η Βαϊμάρη υπήρξε σημαντικός σταθμός στη σταδιοδρομία του Γκαίτε, καθώς είχε αναλάβει εκεί καθήκοντα υπουργού του δούκα της. Ένα από τα σημαντικότερα έργα του Γκαίτε είναι το Ταξίδι στην Ιταλία, το οποίο έγραψε κατά τη διαμονή του στη νότια Ιταλία. Μέχρι το 1805 είχε στενή επαφή και φιλία με τον Σίλλερ και από τη βαθιά φιλία και συνεργασία που αναπτύχθηκε μεταξύ τους προέκυψαν τα έργα του κλασικισμού της Βαϊμάρης.

Το 1806 νυμφεύτηκε την Κριστιάνε Βούλπιους, με την οποία είχε ένα γιο από το 25 Δεκεμβρίου του 1789, τον Άουγκουστ φον Γκαίτε,[3] τον οποίο γαλούχησε με τα φιλελληνικά του ιδεώδη και ο οποίος αργότερα παντρεύτηκε την επίσης φιλελληνίδα Οττιλί φον Πόγκβις.[4]

Ο Φάουστ, το έργο ζωής του, ολοκληρώθηκε με τον δεύτερο τόμο έναν χρόνο πριν από τον θάνατό του, το 1832 στη Βαϊμάρη. Οι τελευταίες του λέξεις ήταν: «Φως, περισσότερο φως» (στα γερμανικά: "Mehr Licht!").[5][6]

Remove ads

Βιογραφικά στοιχεία

Πρώιμα χρόνια

Thumb
Η οικία Γκαίτε στη Φρανκφούρτη

Ο Γκαίτε γεννήθηκε το 1749 στη Φρανκφούρτη και καταγόταν από πλούσια και αξιοσέβαστη οικογένεια της αστικής τάξης. Ο παππούς του εγκαταστάθηκε στη Φρανκφούρτη από τη Θουριγγία το 1687 και εργάστηκε αρχικά ως ράφτης και αργότερα ιδιοκτήτης πανδοχείου. Ο γιος και τα εγγόνια του έζησαν στη συνέχεια με τη σημαντική περιουσία που δημιούργησε. Ο παππούς από την πλευρά της μητέρας του ήταν ανώτατος δικαστικός λειτουργός, δήμαρχος της Φρανκφούρτης και αυτοκρατορικός σύμβουλος. Ο πατέρας του, Γιόχαν Κάσπαρ Γκαίτε, είχε σπουδάσει νομικά αλλά δεν ασκούσε το επάγγελμα. Με τον τιμητικό τίτλο του αυτοκρατορικού συμβούλου ανήλθε στην ανώτερη τάξη της Φρανκφούρτης και ζούσε με το εισόδημα από την κληρονομική του περιουσία, που αργότερα επέτρεψε στον γιο του να ζήσει και να σπουδάσει άνετα. Ο Γιόχαν Κάσπαρ παντρεύτηκε την Καταρίνα Ελίζαμπεθ Τέξτορ το 1748, όταν εκείνος ήταν 38 και εκείνη 17.  Όλα τους τα παιδιά, με εξαίρεση τον Γιόχαν Βόλφγκανγκ και την αδελφή του Κορνέλια (1750–1777), πέθαναν σε παιδική ηλικία.[7][8]

Ο νεαρός Γκαίτε έλαβε εκτεταμένη εκπαίδευση από ιδιωτικούς δάσκαλους στα μαθήματα της εποχής, με έμφαση στις ξένες γλώσσες (λατινικά, ελληνικά, βιβλικά εβραϊκά, γαλλικά, ιταλικά και αγγλικά). Έλαβε επίσης μαθήματα χορού, ιππασίας και ξιφασκίας.

Αν και το μεγάλο πάθος του νεαρού ήταν το σχέδιο, γρήγορα άρχισε να ενδιαφέρεται για τη λογοτεχνία. Ο Φρίντριχ Κλόπστοκ και ο Όμηρος ήταν οι πρώτοι αγαπημένοι του συγγραφείς. Ενδιαφέρονταν επίσης για το θέατρο και από την παιδική του ηλικία γοητεύτηκε από τις παραστάσεις κουκλοθεάτρου που διοργανώνονταν στο σπίτι του.

Οι πρώτες επαφές του Γκαίτε με τη λογοτεχνία ήταν οι ιστορίες της μητέρας του πριν τον ύπνο και η ανάγνωση της Βίβλου στην ευσεβή, προτεσταντική οικογένειά του. Ο πατέρας του είχε μια βιβλιοθήκη περίπου 2.000 τόμων. Ως παιδί, ο Γκαίτε είχε τη συνήθεια να μαθαίνει απέξω τις απαρχές των βιβλίων που διάβαζε, πρώτα έμαθε αποσπάσματα από την Πεντάτευχο, την Αινειάδα και τις Μεταμορφώσεις του Οβίδιου και μεταξύ άλλων, το λαϊκό ανάγνωσμα με θέμα τον θρύλο του Φάουστ.[9]

Σπουδές και σταδιοδρομία

Παρά την κλίση του προς τις τέχνες, ακολουθώντας την επιθυμία του πατέρα του, το 1765 εγγράφηκε για σπουδές νομικής στη Λειψία. Σε αντίθεση με την εμπορική Φρανκφούρτη, η οποία δεν είχε ακόμη δικό της πανεπιστήμιο εκείνη την εποχή, η Λειψία ήταν μια κοσμοπολίτικη πόλη και πολιτιστικό κέντρο που την έλεγαν Μικρό Παρίσι. Ο Γκαίτε αντιμετωπίστηκε αρχικά ως επαρχιώτης και έπρεπε πρώτα να εναρμονιστεί σε ρούχα και τρόπους για να γίνει αποδεκτός από τους νέους συμπολίτες του. Σ'αυτό τον βοήθησε το γενναίο μηνιαίο επίδομα του πατέρα του, είχε διπλάσια χρήματα από ό,τι ένας φοιτητής ακόμη και στα πιο ακριβά πανεπιστήμια εκείνης της εποχής. Δεν έδειξε ενδιαφέρον για τις σπουδές του και προτιμούσε να παρακολουθεί διαλέξεις ποιητών, όπως του Κρίστιαν Φύρχτεγκοτ Γκέλερτ. Έκανε επίσης μαθήματα σχεδίου και ο δάσκαλός του ζωγράφος Άνταμ Φρίντριχ Όζερ τον μύησε στο καλλιτεχνικό ιδεώδες του Γιόχαν Γιοάχιμ Βίνκελμαν, προσανατολισμένο στην ελληνική αρχαιότητα. Μακριά από το σπίτι των γονιών του, ο 17χρονος φοιτητής απολάμβανε την ελευθερία: παρακολουθούσε θεατρικές παραστάσεις, περνούσε τα βράδια με φίλους και έκανε εκδρομές στη γύρω περιοχή. Επίσης, ερωτεύτηκε την Άννα Καταρίνα Σόνκοπφ, κόρη πανδοχέα, και έγραψε χαρούμενους στίχους για αυτήν. Το 1770, κυκλοφόρησε ανώνυμα την πρώτη του ποιητική συλλογή, Ανέτ. Αυτή την εποχή ανέπτυξε ενδιαφέρον για τα έργα των Γκότχολντ Εφραίμ Λέσσινγκ και Κρίστοφ Μάρτιν Βίλαντ.

Τον Ιούλιο του 1768, ο 19χρονος Γκαίτε υπέστη σοβαρή αιμορραγία και υπήρχε υποψία φυματίωσης. Σήμερα θεωρείται πιο πιθανό να επρόκειτο για αιμορραγικό έλκος στομάχου, που προέκυψε από μεγάλη κατανάλωση αλκοόλ. Όταν συνήλθε κάπως, επέστρεψε στο σπίτι των γονιών του στη Φρανκφούρτη τον Αύγουστο - προς μεγάλη απογοήτευση του πατέρα του χωρίς πτυχίο. Τον ενάμιση χρόνο που ακολούθησε, είχε αρκετές υποτροπές και τον πρόσεχαν η μητέρα και η αδερφή του. Τον Απρίλιο του 1770, έφυγε από τη Φρανκφούρτη για να ολοκληρώσει τις σπουδές του, αυτή τη φορά στο πανεπιστήμιο του Στρασβούργου.

Στο Στρασβούργο, αφοσιώθηκε στις νομικές σπουδές, αλλά έβρισκε επίσης χρόνο να παρακολουθήσει μαθήματα Ιατρικής, Χημείας και Βοτανικής και έκανε μια σειρά από προσωπικές γνωριμίες, η πιο σημαντική ήταν ο Γιόχαν Γκότφριντ Χέρντερ, ηγετική μορφή του κινήματος Θύελλα και ορμή. Έγιναν στενοί φίλοι και ο Χέρντερ - καθοριστικής σημασίας για την πνευματική ανάπτυξη του Γκαίτε - κίνησε το ενδιαφέρον του για τον Ουίλιαμ Σαίξπηρ, τον Οσσιανό και τη λαϊκή ποίηση. Γνώρισε επίσης τον Γιάκομπ Μίκαελ Ράινχολντ Λεντς. Τον Οκτώβριο του 1770, ερωτεύτηκε τη Φριντερίκε Μπριόν, κόρη πάστορα, αλλά η σχέση τελείωσε τον Αύγουστο του 1771.

Στα τέλη Αυγούστου 1771, ο Γκαίτε πήρε το πτυχίο του και άσκησε το δικηγορικό επάγγελμα για τέσσερα χρόνια με το ενδιαφέρον και τον ενθουσιασμό για την εργασία του σύντομα να μειώνεται και να αφιερώνει τον περισσότερο χρόνο του στη λογοτεχνία. Διάβασε τη βιογραφία του Γκετς φον Μπερλίχινγκεν και σε μερικές εβδομάδες τη μετέτρεψε σε θεατρικό έργο με τίτλο Γκετς φον Μπερλίχινγκεν (1773) που γνώρισε εντυπωσιακή επιτυχία και έκανε τον νεαρό συγγραφέα γνωστό.

Καθώς το εισόδημα από ένα λογοτεχνικό περιοδικό στο οποίο συνεργαζόταν δεν ήταν αρκετό, τον Μάιο του 1772 ανέλαβε για άλλη μια φορά τη δικηγορία, αυτή τη φορά στο Βέτσλαρ. Το 1774 έγραψε το βιβλίο που του έφερε τη φήμη, Τα πάθη του νεαρού Βέρθερου, με το οποίο σημείωσε ευρωπαϊκή επιτυχία. Και τα δύο πρώτα έργα του εντάσσονται στο λογοτεχνικό κίνημα Θύελλα και ορμή. Παρά την τεράστια επιτυχία του βιβλίου του, δεν έφερε στον Γκαίτε πολλά οικονομικά οφέλη, αφού η προστασία που παρείχαν αργότερα οι νόμοι περί πνευματικών δικαιωμάτων εκείνη την εποχή ουσιαστικά δεν υπήρχε.[10]

Το Πάσχα του 1775, ο Γκαίτε αρραβωνιάστηκε την κόρη του τραπεζίτη της Φρανκφούρτης Λίλι Σόνερμαν. Προς το τέλος της ζωής του είπε στον Έκερμαν ότι ήταν η πρώτη που «αγάπησε βαθιά και αληθινά». Τον Οκτώβριο του 1775, η μητέρα της κοπέλας διέκοψε τον αρραβώνα με τη δήλωση ότι ο γάμος δεν ήταν κατάλληλος λόγω της διαφοράς στη θρησκεία (ήταν Ουγενότοι). Ο Γκαίτε, ο οποίος υπέφερε πολύ από τον χωρισμό, δέχτηκε την πρόσκληση του νεαρού δούκα Κάρολου Αυγούστου να ταξιδέψει στη Βαϊμάρη.

Τα πρώτα χρόνια στη Βαϊμάρη

Thumb
Ο Γκαίτε το 1775

Το 1775, ο 18χρονος δούκας της Σαξονίας-Βαϊμάρης-Άιζεναχ Κάρολος Αύγουστος κάλεσε τον 26χρονο Γκαίτε στην αυλή του στη Βαϊμάρη. Η μητέρα του δούκα, δούκισσα Άννα Αμαλία ήταν επί μακρόν αντιβασίλισσα του γιου της και ήταν μια από τους σημαντικότερους προστάτες των τεχνών στην εποχή της, κάνοντας την αυλή της πολιτιστικό κέντρο, τη δραστηριότητά της ακολούθησε και ο γιος της. Έτσι, ο Γκαίτε εγκαταστάθηκε στη Βαϊμάρη, όπου παρέμεινε για το υπόλοιπο της ζωής του. Κατά τη διάρκεια των πρώτων δέκα ετών του στη Βαϊμάρη, ως φίλος και υπουργός του δούκα, κατείχε σημαντικές πολιτικές και διοικητικές θέσεις: έγινε μέλος του μυστικού συμβουλίου του δούκα (1776-1785), συμμετείχε σε επιτροπές πολέμου και αυτοκινητοδρόμων, επέβλεψε την επαναλειτουργία των ορυχείων αργύρου στο κοντινό Ίλμεναου, εφάρμοσε μια σειρά διοικητικών μεταρρυθμίσεων στο πανεπιστήμιο της Ιένας και διηύθυνε το Αυλικό Θέατρο της Βαϊμάρης για ένα τέταρτο του αιώνα. Συνέβαλε επίσης στον σχεδιασμό του βοτανικού πάρκου της Βαϊμάρης και στην ανοικοδόμηση του δουκικού παλατιού. [11]

Το 1776, ο Γκαίτε ερωτεύθηκε τη Σαρλότε φον Στάιν, μια παντρεμένη γυναίκα επτά χρόνια μεγαλύτερη. Ο στενός δεσμός μαζί της κράτησε δέκα χρόνια, έως ότου ο Γκαίτε έφυγε ξαφνικά για την Ιταλία χωρίς να την ενημερώσει και η σχέση κλονίσθηκε. Το ερώτημα αν η σχέση τους ήταν μόνο πλατωνική ή ερωτική δεν μπορεί να απαντηθεί με βεβαιότητα.

Το 1782 ο Γκαίτε έλαβε τίτλο ευγενείας και πρόσθεσε το «φον» στο όνομά του. Την ίδια χρονιά, εγκαταστάθηκε στην κύρια κατοικία του στη Βαϊμάρη για τα επόμενα 50 χρόνια.

Το ταξίδι στην Ιταλία

Thumb
Ο Γκαίτε σε ηλικία 38 ετών, Αγγέλικα Κάουφμαν (1787)

Στο απόγειο της καριέρας του, η παραμέληση της συγγραφικής του δραστηριότητας λόγω των υπερβολικών καθηκόντων και η αδιέξοδη ανεκπλήρωτη σχέση του πυροδότησαν μια προσωπική κρίση μετά την πρώτη δεκαετία στη Βαϊμάρη, από την οποία ο Γκαίτε συνήλθε φεύγοντας σε περιοδεία στην Ιταλία από τον Σεπτέμβριο του 1786 έως τον Μάιο του 1788. Ο πατέρας του είχε κάνει ένα παρόμοιο ταξίδι και το παράδειγμά του ήταν σημαντικό κίνητρο. Ήταν επίσης επηρεασμένος από τον Γιόχαν Γιοάχιμ Βίνκελμαν που τα έργα του είχαν προκαλέσει ένα γενικό ανανεωμένο ενδιαφέρον για την κλασική τέχνη της Αρχαίας Ελλάδας και της Ρώμης. Το ταξίδι είχε περίπου προσκυνηματικό χαρακτήρα, το είδε σαν «αναγέννηση» και σηματοδοτεί μια νέα αρχή για το έργο του.[12]

Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού ο Γκαίτε δημιούργησε φιλίες με τους πολλούς καλλιτέχνες μεταξύ των οποίων η Αγγέλικα Κάουφμαν και ο Γιόχαν Χάινριχ Βίλχελμ Τισμπάιν. Οι συνομιλίες του με τον συγγραφέα Καρλ Φίλιπ Μόριτς διαμόρφωσαν τις θεωρητικές απόψεις που επρόκειτο να γίνουν θεμελιώδεις για την «κλασική» στροφή του.

Ταξίδεψε επίσης στη Σικελία όπου για πρώτη φορά γνώρισε την αρχαιοελληνική αρχιτεκτονική και συνταράχθηκε από την απλότητά της. Τα ημερολόγια αυτής της περιόδου αποτελούν τη βάση του έργου του Ιταλικό Ταξίδι. Στις δεκαετίες που ακολούθησαν αμέσως τη δημοσίευσή του το 1816, ενέπνευσε αμέτρητους Γερμανούς νέους να ακολουθήσουν το παράδειγμά του.

Βαϊμάρη

Thumb
Η Κριστιάνε Βούλπιους και ο 4χρονος Αύγουστος. Χαλκογραφία από σχέδιο του Γκαίτε (1793)

Μετά την επιστροφή του, περιόρισε τα επίσημα καθήκοντά του σε μεγάλο βαθμό και ανέλαβε μόνο πολιτιστικά και επιστημονικά καθήκοντα. Του ανατέθηκε επίσης η διεύθυνση του θεάτρου της Βαϊμάρης - ένα έργο που έπαιρνε πολύ χρόνο καθώς ήταν υπεύθυνος για όλα τα θέματα. Επιπλέον, ο Γκαίτε συμβούλεψε για θέματα σχετικά με το πανεπιστήμιο της Ιένας, το οποίο ανήκε στο δουκάτο. Χάρη στη μεσολάβησή του διορίστηκαν διάφοροι γνωστοί του καθηγητές, συμπεριλαμβανομένων των Φίχτε, Χέγκελ, Σέλινγκ και Σίλερ.

Ο πλούτος της πολιτιστικής κληρονομιάς που βίωσε στην Ιταλία και οι ερωτικές εμπειρίες με μια νεαρή Ρωμαία τόνωσαν την ποιητική του δημιουργία. Έγραψε τα θεατρικά έργα: Ιφιγένεια εν Ταύροις το 1787, Έγκμοντ το 1788 και Τορκουάτο Τάσσο το 1790, γραμμένα στα πρότυπα της αρχαιοελληνικής τραγωδίας.

Το 1788, αμέσως μετά την επιστροφή του, ο 39χρονος Γκαίτε γνώρισε την 23χρονη Κριστιάνε Βούλπιους και άρχισε μαζί της μια σταθερή, «ακατάλληλη» ερωτική σχέση που η παράνομη φύση της έκανε τα πράγματα χειρότερα και προκάλεσε σκάνδαλο. Έζησε μαζί της και την παντρεύτηκε το 1806, 18 χρόνια αργότερα. Το 1789 γεννήθηκε το πρώτο τους παιδί, ο Ιούλιος Αύγουστος Βάλτερ φον Γκαίτε.  Ακολούθησαν άλλα τέσσερα παιδιά, τα οποία πέθαναν σε βρεφική ηλικία.[13]

Thumb
Το σπίτι που έζησε ο Γκαίτε στη Βαϊμάρη από το 1782 έως το 1832, σήμερα μουσείο.[14]

Στα χρόνια που ακολούθησαν το ταξίδι του στην Ιταλία, ο Γκαίτε επικεντρώθηκε στην έρευνα της φύσης και έγραψε επιστημονικές πραγματείες. Παρά την επιτυχία και την επιρροή του ως ποιητής, πίστευε ότι το έργο του ως φιλόσοφος και επιστήμονας - ιδίως οι θεωρίες του για το χρώμα - θα ξεπερνούσαν τα λογοτεχνικά του επιτεύγματα.

Το 1789, το ευρωπαϊκό σύστημα διακυβέρνησης και κρατών κλονίστηκε και τέθηκε υπό αμφισβήτηση από τη Γαλλική Επανάσταση. Οι περισσότεροι από τους διανοούμενους σύγχρονους του Γκαίτε (π.χ. Βίλαντ, Κλόπστοκ, Χέρντερ, Χαίντερλιν, Χέγκελ, Μπετόβεν) ενθουσιάστηκαν με τα ιδανικά της ελευθερίας, της ισότητας και της αδελφοσύνης και τη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη. Ο Γκαίτε ήταν αντίθετος στην επανάσταση από την αρχή. Για αυτόν ήταν «το πιο τρομερό από όλα τα γεγονότα» και επίσης αμφισβητούσε την ύπαρξή του στη Βαϊμάρη. Ήταν υπέρμαχος των σταδιακών μεταρρυθμίσεων και της ιδέας ενός μεταρρυθμισμένου πριγκιπάτου που θα διοικείται σύμφωνα με το πνεύμα του Διαφωτισμού προς όφελος όλων των υπηκόων και όχι μόνο των γαιοκτημόνων ευγενών. Τον απωθούσαν οι υπερβολές της βίας στον απόηχο της επανάστασης και αιτία τους θεωρούσε τις κοινωνικές συνθήκες του Παλαιού Καθεστώτος.

Στα τέλη του 1792, ο Γκαίτε συνόδευσε τον δούκα Κάρολο Αύγουστο στη μάχη του Βαλμί κατά τη γερμανική εισβολή στην επαναστατική Γαλλία. Επί τρεις μήνες είδε τη δυστυχία και τη βία αυτού του πολέμου, που έληξε με γαλλική νίκη. Και πάλι κατά τη διάρκεια της πολιορκίας του Μάιντς το 1793, που καταλήφθηκε από τους Γάλλους, κυβερνήθηκε από Γερμανούς Ιακωβίνους και ανακαταλήφθηκε από τις δυνάμεις του συνασπισμού Πρωσίας-Αυστρίας μετά από τρίμηνη πολιορκία, ήταν παρών ως στρατιωτικός παρατηρητής. Η γραπτή αφήγηση αυτών των γεγονότων βρίσκεται στα Άπαντά του.

Η φιλία με τον Σίλερ

Thumb
Μνημείο Γκαίτε-Σίλερ (1857) στη Βαϊμάρη

Πριν οι δύο συγγραφείς συναντηθούν προσωπικά, γνώριζε ο ένας τα πρώτα έργα του άλλου. Ακόμη από φοιτητής ο Σίλερ είχε διαβάσει με ενθουσιασμό τον Γκέτς και τον Βέρθερο του Γκαίτε και είδε τον συγγραφέα που θαύμαζε να στέκεται ως επισκέπτης μαζί με τον δούκα της Βαϊμάρης στην τελετή αποφοίτησής του το 1780. Ο Γκαίτε, ο οποίος απέρριψε τους Ληστές του Σίλερ και τη βία τους, έμεινε έκπληκτος όταν παρατήρησε την αυξανόμενη φήμη του Σίλερ μετά την επιστροφή του από την Ιταλία, και μόνο αργότερα άρχισε να εκτιμά τα λογοτεχνικά και ιστορικά έργα του.

Η πρώτη προσωπική συνάντηση στο Ρούντολσταντ της Θουριγγίας, που κανόνισε η μελλοντική σύζυγος του Σίλερ Σαρλότε φον Λένγκεφελντ το 1788, ήταν σχετικά αδιάφορη, ωστόσο ο Γκαίτε προώθησε τον διορισμό του Σίλερ σε καθηγητή ιστορίας στην Ιένα. Τον Ιούνιο του 1794, ο Σίλερ ζήτησε από τον Γκαίτε να συμμετάσχει στη συντακτική επιτροπή του περιοδικού Οι Ώρες που σχεδίαζε στην Ιένα, ο Γκαίτε συμφώνησε και άρχισαν να αλληλογραφούν - ήταν η αρχή μιας από τις πιο δημιουργικές ποιητικές γνωριμίες όλων των εποχών. Οι δύο ποιητές συμφώνησαν στην απόρριψη της επαναστατικής Θύελλας και ορμής, λογοτεχνικό κίνημα στο οποίο συμμετείχαν και οι δύο, και στράφηκαν προς την ελληνική αρχαιότητα ως το υψηλότερο καλλιτεχνικό ιδανικό. Ο Σίλερ έφυγε από την Ιένα και εγκαταστάθηκε με την οικογένειά του στη Βαϊμάρη το 1799 μέχρι τον θάνατό του το 1805. Η 11χρονη συγγραφική περίοδος της προσωπικής φιλίας και συνεργασίας των δύο συγγραφέων είναι ο πυρήνας του κλασικισμού της Βαϊμάρης. Οι δυο τους συνεργάστηκαν στο Θέατρο της Βαϊμάρης, το οποίο έγινε το κορυφαίο θέατρο στη Γερμανία και συνέβαλε στη θεατρική αναγέννηση.

Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου ο Γκαίτε δημοσίευσε το δεύτερο μυθιστόρημά του Τα χρόνια της μαθητείας του Βίλχελμ Μάιστερ (1796), μπαλάντες μεταξύ των οποίων Ο μαθητευόμενος μάγος και Η νύφη της Κορίνθου το 1797 που ονομάστηκε έτος μπαλάντας, το ειδύλλιο Χέρμαν και Δωροθέα, (1798) και το 1808, το πρώτο μέρος του πιο διάσημου έργου του, Φάουστ.[15]

Η συνεργασία κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1790 με τους Γιόχαν Γκότφριντ Χέρντερ, Κρίστοφ Μάρτιν Βίλαντ και ιδιαίτερα με τον Φρίντριχ Σίλερ έως το 1805 βασίστηκε στον θαυμασμό της ελληνικής αρχαιότητας και τη δημιουργία έργων βασισμένων στα κλασικά πρότυπα και ονομάστηκε συλλογικά κλασικισμός της Βαϊμάρης.[16][17]

Μετέπειτα ζωή

Thumb
Ο Γκαίτε υπαγορεύει στον γραμματέα Ιωάννη στο γραφείο του. Ελαιογραφία του Johann Joseph Schmeller, 1834

Το 1812, ταξίδεψε στο Τέπλιτσε και στη Βιέννη και τις δύο φορές συναντώντας τον θαυμαστή του Λούντβιχ βαν Μπετόβεν, ο οποίος είχε μελοποιήσει τον Έγκμοντ δύο χρόνια πριν. Είχε επίσης φιλικές σχέσεις με τον Κάσπαρ Μαρία φον Στέρνμπεργκ.

Η σύζυγός του Κριστιάνε πέθανε το 1816. Το 1821, έχοντας αναρρώσει από μια σχεδόν θανατηφόρα καρδιακή ασθένεια, ο 72χρονος Γκαίτε ερωτεύτηκε τη 17χρονη Ούλρικε φον Λέβετζοφ. Το 1823 ήθελε να την παντρευτεί, αλλά λόγω της αντίδρασης της μητέρας της, δεν έκανε ποτέ πρόταση γάμου. Η τελευταία συνάντησή τους στο Κάρλσμπαντ τον Σεπτέμβριο 1823 ενέπνευσε το ποίημά του Η ελεγεία του Μαρίενμπαντ, το οποίο θεωρούσε ένα από τα καλύτερα έργα του. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, ανέπτυξε επίσης έναν βαθύ συναισθηματικό σύνδεσμο με την Πολωνή συνθέτρια Μάρια Σιμανόφσκα. [18]

Από το 1811, ο Γκαίτε εργάστηκε στην αυτοβιογραφία του Ποίηση και αλήθεια. Λίγο πριν τον θάνατό του ολοκλήρωσε το δεύτερο μέρος του Φάουστ. Πέθανε σε ηλικία 83 ετών το 1832 στη Βαϊμάρη από καρδιακή ανεπάρκεια. Είναι θαμμένος στο Ιστορικό Νεκροταφείο της Βαϊμάρης, στο μαυσωλείο των δουκών της δυναστείας της Σαξονίας-Βαϊμάρης και Άιζεναχ, δίπλα στον Φρίντριχ Σίλερ.[19]

Remove ads

Αποτίμηση

Thumb
Ο Γκαίτε σε πορτρέτο του 1779

Ο Γιόχαν Βόλφγκανγκ φον Γκαίτε θεωρείται ο σημαντικότερος ποιητής της γερμανικής λογοτεχνίας. Ο Γερμανός φιλόσοφος Άρτουρ Σοπενχάουερ συμπεριέλαβε Τα χρόνια της μαθητείας του Βίλχελμ Μάιστερ στα τέσσερα πιο αξιόλογα μυθιστορήματα που γράφτηκαν ποτέ,[20] [21]ενώ ο Αμερικανός φιλόσοφος και δοκιμιογράφος Ραλφ Ουάλντο Έμερσον, βαθιά επηρεασμένος από τη συγχώνευση της επιστήμης και της τέχνης στο έργο του Γκαίτε, τον αποκάλεσε «ανυπέρβλητη διάνοια της σύγχρονης εποχής» και έναν από τους έξι «μεγάλους άντρες» στο ομώνυμο έργο του (μαζί με τον Πλάτωνα, τον Εμάνουελ Σβέντενμποργκ, τον Μονταίνι, τον Ναπολέοντα και τον Σαίξπηρ).

Τα έργα του, ιδιαίτερα Γκετς φον Μπερλίχινγκεν και Τα πάθη του νεαρού Βέρθερου (της περιόδου Θύελλα και ορμή και πριν στραφεί στον κλασικισμό), επηρέασαν τους ρομαντικούς, ο Νοβάλις τον αναγνώρισε ως «επί γης αντιβασιλέα της ποίησης», αν και ο Γκαίτε στάθηκε επικριτικά προς τον γερμανικό ρομαντισμό, χαρακτήρισε τους ρομαντικούς «ερασιτέχνες που αγνοούν τις αρετές της φόρμας», και αποδοκίμασε τη λατρεία τους για κάθε τι μεσαιωνικό, παρόλο που στα μεταγενέστερα έργα του ενσωμάτωσε κάποια ρομαντικά μοτίβα. [22]

Τα σχόλια και οι παρατηρήσεις του Γκαίτε, όπως στις Συνομιλίες με τον Γκαίτε (1836) του Γιόχαν Πέτερ Έκερμαν, αποτελούν τη βάση αρκετών βιογραφιών του συγγραφέα. Τα ποιήματά του μελοποιήθηκαν από πολλούς συνθέτες όπως ο Μότσαρτ, ο Μπετόβεν, ο Σούμπερτ, ο Μπερλιόζ, ο Λιστ, ο Βάγκνερ και ο Μάλερ. Τα λυρικά του έργα, τα θεατρικά έργα και τα μυθιστορήματά του μεταφράστηκαν σε όλες τις γλώσσες του κόσμου και άσκησαν ιδιαίτερη επιρροή σε διανοητές, συγγραφείς και ποιητές που τον ακολούθησαν.[23]

Remove ads

Εργογραφία και ελληνικές μεταφράσεις

Remove ads

Βιβλιογραφία

  • Βαροπούλου, Ελένη: «Ζωγραφική, μεταμόρφωση, παντομίμα στο μονόδραμα Proserpina του Γιόχαν Βόλφγκανγκ φον Γκαίτε», στο: ΣΤΕΦΑΝΟΣ Τιμητική Προσφορά στον Bάλτερ Πούχνερ. Επιμέλεια Ιωσήφ Βιβιλάκης, Αθήνα: Τμήμα Θεατρικών Σπουδών, εκδ. Ergo (2007), σελ. 159-165.
  • Κανελλόπουλος, Παναγιώτης: Ιστορία του Ευρωπαϊκού Πνεύματος, τόμ. Α΄, εκδ. «Οι φίλοι του Βιβλίου», χ.χ., σελ. 473-493
  • Κεντρωτής, Γιώργος: «Το καλό και το κακό στον Φάουστ του Γκαίτε», περιοδικό Διαβάζω, τ. 154 (1986), σελ. 27-35.
  • Λάμπρου, Θανάσης: Κάτω απ' τον ανοιχτό ουρανό: Εισαγωγή στον Γκαίτε — Η τραγωδία του «Φάουστ» — Η αγαλλιαστική περιπλάνηση του Βίλχελμ Μάιστερ, εκδ. Περισπωμένη, Αθήνα (2014), ISBN 978-618-80542-1-9
Remove ads

Παραπομπές

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Wikiwand in your browser!

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.

Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.

Remove ads