Φλύα

Η Φλύα^[1] ή Φλυά^[2][3] ή Φλυείαν^[2] (αρχαία ελληνικά: Φλύα ή Φλυά‎‎), (ο δήμος: Φλύας) ήταν αρχαίος οικισμός - πόλη και δήμος της Κεκροπίδας (περιοχή της Αρχαίας Αττικής και φυλή της αρχαίας Αθήνας).

Φλύα

Θραύσμα από επιτύμβια στήλη, η οποία βρέθηκε στο Χαλάνδρι, με παράσταση από ιππομαχία, περίπου 400 π.Χ. Παλαιό Μουσείο Βερολίνου
Γενικά στοιχεία
Ονομασία	Φλύα
Άλλες ονομασίες	Φλυά ή Φλυείαν
Κύριος οικισμός	Φλύα
Διοικητικά στοιχεία
Ταυτότητα	δήμος της αρχαίας Αττικής
Ονομασία δήμου	Δήμος Φλύας
Ονομασία δημότη	Φλυεύς
Φυλή	Κεκροπίδα Πτολεμαΐδα
Τριττύς	Μεσογείων
Σύστημα εξουσίας	Πόλη–κράτος
Πολιτικό σύστημα	Αθηναϊκή Δημοκρατία
Τίτλος ηγέτη	δήμαρχος
Λήψη αποφάσεων	Αρχαία Βουλή & Δήμος
Αριθμός βουλευτών
1η περίοδος 508 – 307/306 π.Χ.	5 ή 6 ή 7
2η περίοδος 307/306–224/223 π.Χ.	9
3η περίοδος 224/223–201/200 π.Χ.	9
4η περίοδος 201/200 π.Χ.– 126/127	άγνωστος
5η περίοδος 126/127–3ος αιώνας	άγνωστος
Ιστορική εξέλιξη
Ίδρυση	508 ΠΚΕ
Λήξη	3ος αιώνας
Αντικαταστάθηκε από	Δήμος Χαλανδρίου, Δήμος Βριλησσίων, Δήμος Αγίας Παρασκευής Αττικής & Δήμος Παπάγου-Χολαργού
Λατρευτικές παραδόσεις
Ιερά	Ναός του Απόλλωνος Διονυσοδότου και της Αρτέμιδος Σελασφόρου Ναός της Δήμητρας
Εορτές	Διονύσια
Αρχαιολογία
Περιοχή
Αρχαία Αττική Σήμερα: Χαλάνδρι, Βριλήσσια, Χολαργός & Αγία Παρασκευή Αττικής
Οι δήμοι της αρχαίας Αθήνας
π σ ε

Ονομασία

Ο δήμος πήρε πιθανώς το όνομά του, από τον μυθικό επώνυμο ήρωα Φλύο, ο οποίος ήταν σύμφωνα με μια εκδοχή γιος της Γης και πατέρας του Κελαινού.^[4] Σύμφωνα με την πιο αποδεκτή εκδοχή «Φλύα» σημαίνει εύκαρπη γη, πλούσια σε βλάστηση γη (ο λεξικογράφος Ησύχιος αναφέρει ότι «φλεί» σημαίνει ευκαρπεί, γέμει, πολυκαρπεί),^[1] ενώ σύμφωνα με μια άλλη παλαιότερη εκδοχή, η ονομασία προήλθε από τη λέξη «φλύω», ότι δηλαδή ο τόπος «φλύει», εκπηγάζει ή αναβλύζει ύδατα σε πολλά σημεία.^[3]

Τοποθεσία του αρχαίου δήμου

Ο δήμος της Φλύας, ήταν δήμος των Μεσογείων.^[5] Βρισκόταν στα βορειοανατολικά του κυρίως οικισμού της αρχαίας Αθήνας. Ο προσδιορισμός της ακριβούς θέσης του δήμου είναι αβέβαιος. Η μόνη αρχαία πηγή αναφοράς είναι ο κατάλογος ναών, που παρέχεται από τον Παυσανία. Καθώς συνόρευε με τον δήμο του Αθμόνου, η κύρια θέση του δήμου, σύμφωνα και με τον John S. Traill, φαίνεται να αντιστοιχεί με το σημερινό Χαλάνδρι,^[6] το οποίο υπάγεται διοικητικά στον Δήμο Χαλανδρίου, αλλά υπήρχαν και τμήματα του αρχαίου δήμου που αντιστοιχούν σε τμήματα από τα σημερινά Βριλήσσια, τα οποία υπάγονται διοικητικά στον Δήμο Βριλησσίων, την Αγία Παρασκευή η οποία υπάγεται διοικητικά στον Δήμο Αγίας Παρασκευής Αττικής, τον Χολαργό (δεν πρέπει να συγχέεται με τον αρχαίο δήμο) ο οποίος υπάγεται στον Δήμο Παπάγου-Χολαργού και τους γύρω συνοικισμούς.

Ο ερευνητής του 19ου αιώνα Διονύσιος Σουρμελής, πίστευε ότι ο δήμος Φλύας βρισκόταν στην περιοχή των χωριών Δραγουμάνον, Φλέγα και Αμαλιάς (όπου ήταν το υποστατικό της βασίλισσας Αμαλίας).^[3]

Ανασκαφές – ευρήματα

Αρχαία Οδός Λιθαγωγίας

Μεταξύ των ετών 2008-2010, ανασκάφηκε σε σωστική ανασκαφή^[7], από την Β' Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, με έρευνα από την αρχαιολόγο Γιούλη Παπαγεωργίου και υπό την εποπτεία της αρχαιολόγου Μέλπως Πωλογιώργη, σε σημεία της Λεωφόρου Πεντέλης, στο Χαλάνδρι, η αρχαία Οδός Λιθαγωγίας, η οποία οδηγούσε από τους πρόποδες του Πεντελικού όρους (γνωστό και ως Πεντέλη ή Βριλησσός) προς το άστυ και ήταν σε χρήση από την κλασική εποχή. ^[8]Η οδός αυτή διέσχιζε τα εδάφη του αγροτικού δήμου της Φλύας και φέρει την ονομασία Οδός Λιθαγωγίας, γιατί εκτός από τη σύνδεση με την ύπαιθρο εξυπηρετούσε και στη «λιθαγωγίαν» ή «λιθηγίαν», (δηλαδή τη μεταφορά πάνω σε άμαξες κατεργασμένων μαρμάρινων αρχιτεκτονικών μερών, από το λατομείο προς τα διάφορα εργοτάξια) προς ανέγερση μνημείων της αρχαίας Αθήνας, μεταξύ κυρίως του 5ου-4ου αιώνα π.Χ. Χάρη στη χρήση αυτής της οδού ανοικοδομήθηκαν διάφορα μνημεία πάνω στην Ακρόπολη μετά την περσική καταστροφή και η Φιλώνεια Στοά στο Τελεστήριο της Ελευσίνας.^[9][10]

Νεκροταφείο Φλύας

Στο Χαλάνδρι, έχει επίσης βρεθεί τμήμα αρχαίου νεκροταφείου στο οποίο έγιναν ανασκαφές σε περίπου 30 τάφους, σχεδόν όλων των ειδών, που περιλαμβάνουν αλλεπάλληλες ταφές, οι οποίες ξεκινούν από την Ύστερη Γεωμετρική εποχή και φτάνουν ως και μετά την Ύστερη Ρωμαϊκή εποχή.^[11]

Η συμμετοχή του δήμου στην αρχαία Βουλή

Ο δήμος, η ύπαρξη του οποίου επιβεβαιώνεται και από διάφορες επιγραφές,^[12] ως μέλος αρχικά της Κεκροπίδας φυλής, συμμετείχε με 5 ή 6 ή 7 βουλευτές στην αρχαία Βουλή των 500, κατά την πρώτη περίοδο (508 – 307/306 π.Χ.) και με 9 βουλευτές κατά τη δεύτερη περίοδο (307/306 – 224/223 π.Χ.) στη Βουλή των 600. Κατά την τρίτη περίοδο (224/223 – 201/200 π.Χ.) ο δήμος μεταφέρθηκε στην «αιγυπτιακή» Πτολεμαΐδα φυλή, αντιπροσωπευόμενος επίσης από 9 βουλευτές. Στην τέταρτη (201/200 π.Χ. – 126/127) και την πέμπτη περίοδο (126/127 – 3ος αιώνας) είναι άγνωστος ο αριθμός βουλευτών–αντιπροσώπων του δήμου.

Οι κάτοικοι της Φλύας

Ο δημότης της αρχαίας Φλύας ονομαζόταν Φλυεύς.^[13][14] Στον δήμο είχε ισχυρή παρουσία η οικογένεια των Λυκομιδών.

Λατρευτικές παραδόσεις

Ο δήμος στην αρχαιότητα αναφέρεται συχνά, ότι είχε πολλούς ναούς και ότι ήταν ανεπτυγμένες οι σχετικές λατρείες, καθώς ο δήμος συμμετείχε και στα Διονύσια. Υπήρχε ναός του Απόλλωνος Διονυσοδότου και της Αρτέμιδος Σελασφόρου, με βωμούς του Ανθίου Διονύσου, των Ισμηνίδων Νυμφών και της Γης (ή Μεγάλη θεά). Επίσης υπήρχε ναός με βωμούς της Δήμητρος Ανησιδώρας, του Διός Κτησίου, της Τιθρωνής Αθηνάς, της Κόρης Πρωτογόνης και των Σεμνών θεών.^[15][4] Μετά την καταστροφή του από τους Πέρσες, ο Θεμιστοκλής ξανάχτισε τον αρχαίο ναό της θεάς Δήμητρας.^[2]

Προσωπικότητες από την Φλύα

Υπήρξαν διάφοροι γνωστοί πολίτες από το δήμο της Φλύας, όπως ο Βάκχιος ο Φλυεύς γιος του Βακχίου, ο Βίων ο Φλυεύς γιος του Αλεξάνδρου, ο ιερέας του Ασκληπιού Βοΐσκος ο Φλυεύς, ο ταξίαρχος της Κεκροπίδας Βούλαρχος ο Φλυεύς γιος του Αριστοβούλου, ο Γαλατίων ο Φλυεύς, ο συντριήραρχος Δεινίας ο Φλυεύς, ο πρέσβης Δημοκράτης ο Φλυεύς, ο στρατηγός Δημόστρατος ο Φλυεύς γιος του Δημητρίου, ο θεσμοθέτης Δημόστρατος ο Φλυεύς, ο ταμίας του ναού της Αθηνάς Δίογχις ο Φλυεύς γιος του Ξενοκλέος, ο ταμίας του ναού της Αθηνάς Διομήδης ο Φλυεύς, ο βουλευτής Διονύσιος ο Φλυεύς ο πρεσβύτερος γιος του Διονυσίου, ο βουλευτής Διονύσιος ο Φλυεύς ο νεότερος γιος του Διονυσίου, ο βουλευτής Δωσίθεος ο Φλυεύς γιος του Απολλοφάνου κ.α.^[16] Από τους πλέον γνωστούς, οι οποίοι είχαν κάποιου είδους σχέση με το δήμο ή την περιοχή του ήταν επίσης οι:

• Θεμιστοκλής, γεννήθηκε το 527 π.Χ. ή 524 π.Χ., (είχε καταγωγή από την Φλύα).
• Ευριπίδης, γεννήθηκε το 480 π.Χ., (είχε καταγωγή από την Φλύα).^[2]

Δείτε επίσης

• Αρχαία Αθήνα
• Κεκροπίδα φυλή
• Πτολεμαΐδα φυλή

Παραπομπές - σημειώσεις

1. «Φλύα». Η Ιστορία του Χαλανδρίου Αρχειοθετήθηκε 2017-01-13 στο Wayback Machine., από την ιστοσελίδα: www.halandri.gr του Δήμου Χαλανδρίου.
2. Ιάκωβος Ρίζος Ραγκαβής, "Τα Ελληνικά, ήτοι περιγραφή γεωγραφική, ιστορική, αρχαιολογική και στατιστική της αρχαίας και νέας Ελλάδος. Συνταχθείσα υπό Ιακώβου Ρ. Ραγκαβή, εις τρεις τόμους. Ων ο Α' διαλαμβάνει την Στερεάν, Ανατολικήν και Δυτικήν Ελλάδα, ο Β' την Πελοπόννησον και ο Γ' τας νήσους τας τε ελευθέρας και μη, και τον πίνακα, και εκδοθείσα υπό Κωνσταντίνου Αντωνιάδου."... τόμοι 1-3, Εκ του τυπογραφείου Κ. Αντωνιάδου. Εν Αθήναις 1853-1854, Ta Hellenkika: etoi perigraphe, geographike, historike, archaiologike, kai statistike tes archaias kai neas Hellados, Iakobos R. Rankabes, Ek tou typ. K. Antoniadou, 1853, Τόμος 1, σελ. 274: [...] "Φλυά, δήμος φυλής, κατά μεν τον Στέφανον, Κεκροπίδος (4 = Στέφ. Βυζ. Φλυείς.), κατά δε τον Ησύχιον, Πτολεμαΐδος (5 = Ησύχ. Φλυείς), εν αμφιβάλλομένη θέσέι. Εν Φλυά ήσαν βωμοί Απόλλωνος Διονυσοδότου, Αρτέμιδος Σελασφόρου, Διονύσου Ανθίου, Νυμφών Ισμηνίδων και Γης, ην ωνόμαζον Μεγάλην θεάν• έτι δε εν ετέρω ναώ βωμοί Δήμητρος Ανησιδώρας, Διός Κτησίου, Αθηνάς Τιθρωνής, Κόρης Πρωτογόνης και των Σεμνών ονομαζομένων Θεών (6 = Παυσ. Αττ. κ. 31.). — Εν Φλυά ην τελεστήριον κοινόν του γένους των Λυκομηδών, ο εμπρησθέν υπό των βαρβάρων επέσκεύασεν ο ων εκ του αυτού γένους των Λυκομηδών Θεμιστοκλής, και εκόσμησεν αυτό δια γραφών, ως ιστόρησεν ο Σιμωνίδης (7 = Πλούταρχ. εις β. Θεμιστοκλ. κ. 1.). — Το Μέγα Ετυμολογικόν ονομάζον τον δήμον τούτον Φλυείαν, λέγει ότι ην πατρίς του Ευρυπίδου (8 = Ετυμολογ. μέγα Φλεία.). — Κατά την έκθεσιν του Παυσανίου ο δήμος ούτος φαίνεται ότι εκείτο πλησίον του δήμου Μυρρινούντος (9 = Παυσ. Αττ. κ. 31.)". [...]
3. Διονύσιος Σουρμελής, "Αττικά: ή περί δήμων Αττικής εν οις και περί τινων μερών του Άστεως". Υπό Διονύσιου Σουρμελή. Έκδοσις πρώτη. Τύποις Αλεξάνδρου Κ. Γκαρπολά, Εν Αθήναις 1854 και "Attika hē peri dēmōn Attikēs en hois kai peri tinōn merōn asteōs", Dionysios Surmelēs, Gkarpola, 1854, σελ. 104-105: [...] "Φλύα, και οξυτόνως Φλυά, ο δημότης Φλυεύς. Αν εκ πρώτης όψεως παρατηρήση τις τον Παυσανίαν λέγοντα «Φλυεύσι δε εισί και Μυρρινουσίοις ... βωμοί» κτλ (Α. κ. λά. 2) θέλει πιστεύση ότι οι Φλυείς και Μυρρινούσιοι γειτονεύουσιν. Αλλ όταν επιστήση τον νουν αυτόθι, θέλει βεβαιωθή ότι ο περιηγητής αντικείμενον έχει τα ιερά, ναούς, βωμούς, αγάλματα, και άλλα τοιαύτα μνημεία, και συνδυάζει τους δήμους ένεκα τούτων, καίτοι απέχοντας πολύ απ' αλλήλων π.χ. εν τω 3 § του αυτού κεφαλαίου λέγει «το δε εν Μυρρινούντι ξόανον εστί Κολαινίδος. Αθμονής δε τιμώσιν Αμαρυσίαν Άρτεμιν». Πού ο Μυρρινούς και πού το Άθμονον• και εξηγεί πόθεν οι Αθμονής εκάλεσαν την Αμαρυσίαν, και πόθεν οι Μυρρινούσιοι την Κολαινίδα• και εν τω αυτώ παραγράφω μνημονεύει τας Άχαρνάς, ως να ήσαν όμοροι των Αθμονέων και Μυρρινουσίων. Η Φλύα λοιπον κείται όπου την σήμερον είνε το χωρίον Δραγουμάνον, το χωρίον Φλέγα, και το υποστατικόν της Βασιλίσσης Αμαλίας. Δραγουμάνος είνε λέξις ιταλική, ερμηνευομένη ελληνιστί διερμηνεύς. Εις των Διερμηνέων της υψηλής λεγομένης Θύρας ελθών εις Αθηνας περί τα τέλη του δεκάτου εβδόμου αιώνος ηγόρασε το χωρίον τούτο, και απ' αυτού εκλήθη Δραγουμάνον. Συνορεύει δε πρός μεσημβρίαν με την Φλέγαν, και προς δυσμάς με το χωρίον του Μεσογείτη, όπερ εστίν ήδη της Βασιλίσσης. Εκ των τριών τούτων χωρίων συνέκειτο το πάλαι ο δήμος Φλυέων, ή η Φλύα, ήτις μεταγενεστέρως μετωνομάσθη Φλέγα. Βεβαιούται δε ότι ο τόπος ούτος εινε η Φλύα εκ δύω μαρτυριών• ά, ότι ο τόπος φλύει, εκπηγάζει ύδατα εις πολλά μέρη, αφ' ης αναφλύσεως εκλήθη ο τόπος Φλύα• β'. ότι από του Φλύα παρεσχηματίσθη η Φλέγα, συγγενής τω Φλέω, εξ ου το φλέγω και φλύω• ώστε και από του ονόματος και από του πράγματος βεβαιούται η ταυτότης του δήμου τούτου. Η τοποθεσία αύτη είνε τερπνή και χαρίεσσα. Και το πλεονέκτημα τούτο του τόπου έθελξε την βασίλισσαν να γένη κοσμήτωρ αυτού, αγοράσασα τας γαίας αυτάς παρά διαφόρων με καλήν τιμήν, ωφέλιμον προς τους πωλητάς, και κατέστησεν αυτόν τον τόπον περίβλεπτον• και μετά παρέλευσιν ετών θέλει τον άποκαταστήση βασιλικόν τω όντι παράδεισον• διότι επέστησεν αυτώ πολύν και πόθον και ζήλον και προσωπικήν επιστασίαν. Η εκλογή της βασιλίσσης είνε αξιέπαινος, και εμφαίνει ευφυή φιλοκαλίαν. Του λοιπού άρα η Φλύα μετωνομάζεται Αμαλιάς• διότι ηξιώθη να έλθη υπό την κυριότητα της Αμαλίας βασιλίσσης, και να λαμπρυνθή βασιλικώς• και το ονομα Αμαλιάς θέλει τιμά τον τόπον". [...]
4. Παυσανίας, «Ελλάδος περιήγησις», «Μεσσηνιακά», 1,5: [...] "πρῶτοι δ' οὖν βασιλεύουσιν ἐν τῇ χώρᾳ ταύτῃ Πολυκάων τε ὁ Λέλεγος καὶ Μεσσήνη γυνὴ τοῦ Πολυκάονος. παρὰ ταύτην τὴν Μεσσήνην τὰ ὄργια κομίζων τῶν Μεγάλων θεῶν Καύκων ἦλθεν ἐξ Ἐλευσῖνος ὁ Κελαινοῦ τοῦ Φλύου. Φλῦον δὲ αὐτὸν Ἀθηναῖοι λέγουσι παῖδα εἶναι Γῆς: ὁμολογεῖ δέ σφισι καὶ ὕμνος Μουσαίου Λυκομίδαις ποιηθεὶς ἐς Δήμητρα." [...]
5. [...] "Phlya: (Φλύα; Phlýa). Large Attic Mesogeia deme belonging to the Cecropis phyle and from 224/3 BC on to the Ptolemaïs phyle, with five? (six?) bouleutaí; located at modern Chalandri northeast of Athens, bordering Athmonon (IG II2 2776,49). In addition to numerous cults (Apollo, Artemis, Athena, Zeus, Nymphs: Paus. 1,34,4; [1]), rural Dionysia are attested for P. (Isaius 8,15f.). After its destruction by the Persians Themistocles renewed the age-old sanctuary to the 'Great Goddess' attended by the Lycomidae (Plut. Themistocles 1,4; Paus. 4,1,7)". [...], Lohmann, Hans (Bochum), Phlya
6. John S. Traill: Demos and trittys. Epigraphical and topographical studies in the organization of Attica. Athenians Victoria College, Toronto 1986, p. 135.
7. «Εφημερίδα "Αμαρυσία"».
8. «Εφημερίδα "Το Βήμα"».
9. Β' Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Αρχειοθετήθηκε 2017-05-18 στο Wayback Machine., (pdf), σελ. 23-24, στην ιστοσελίδα: /www.yppo.gr του Υπουργείου Πολιτισμού.
10. Σωστική ανασκαφή στο Χαλάνδρι^{[νεκρός σύνδεσμος]}, Δ.Τ. 29/01/2009, στην ιστοσελίδα: /www.yppo.gr του Υπουργείου Πολιτισμού.
11. Πηγή: Το άρθρο της Μαρίας Θερμού με τίτλο "Ο μικρός οινοχόος από το Χαλάνδρι", 27/09/2009, στην εφημερίδα Το Βήμα.
12. Φλυ Attica (IG I-III), στην ιστοσελίδα: epigraphy.packhum.org
13. Στέφανος Βυζάντιος, "Εθνικά", ("Stephani Byzantii Ἐθνικων quæ supersunt." Gr. Edidit Anton Westermann, Λειψία 1839), [...] "Φλυείς, δήμος της Κεκροπίδος φυλής. ο δημότης Φλυεύς και Φλυήθεν. τα τοπικά Φλύαθεν, Φλύαζε, Φλυήσι". [...], σελ. 299.
14. Δανιήλ ο Μάγνης, "Λεξικόν Ιστορικομυθικόν και Γεωγραφικόν, συντεθέν υπό Δανιήλου Δημητρίου Μάγνητος του εκ του Πηλίου όρους εκ κωμοπόλεως Αγίου Λαυρεντίου, εις χρήσιν της ελληνικής νεολαίας". Εκ της Ελληνικής τυπογραφίας Φραγκίσκου Ανδρεώλα. Εν Βενετία 1834. Lexikon historikomythikon kai geographikon (etc.)(Historisch-mythologisches und geographisches Worterbuch etc.) neograece, Daniel Demetrios Magnes, Andreola, 1834, [...] "Φλύα, δήμος της Αττικής, εκ της Κεκροπίδος φυλής (Κάτοικ. Φλυεύς, και Επιρρ. Φλύηθεν)". [...], σελ. 387.
15. Παυσανίας, «Ελλάδος περιήγησις», «Αττικά», 31,4: [...] "ταῦτα μὲν δὴ οὕτω λέγεται, Φλυεῦσι δέ εἰσι καὶ Μυῤῥινουσίοις τοῖς μὲν Ἀπόλλωνος Διονυσοδότου καὶ Ἀρτέμιδος Σελασφόρου βωμοὶ Διονύσου τε Ἀνθίου καὶ νυμφῶν Ἰσμηνίδων καὶ Γῆς, ἣν Μεγάλην θεὸν ὀνομάζουσι• ναὸς δὲ ἕτερος ἔχει βωμοὺς Δήμητρος Ἀνησιδώρας <καὶ> Διὸς Κτησίου καὶ Τιθρωνῆς Ἀθηνᾶς καὶ Κόρης Πρωτογόνης καὶ Σεμνῶν ὀνομαζομένων θεῶν• τὸ δὲ ἐν Μυῤῥινοῦντι ξόανόν ἐστι Κολαινίδος. Ἀθμονεῖς δὲ τιμῶσιν Ἀμαρυσίαν Ἄρτεμιν•" [...]
16. Δημότες της Φλύας Αρχειοθετήθηκε 2019-04-04 στο Wayback Machine.. Αναζήτηση με τη λέξη-κλειδί στον τόπο (Place): FLUEUS (στα κεφαλαία αγγλικά), στις ιστοσελίδες: empressattica.com και atheniansproject.com του Προγράμματος «Αθηναίοι» = Athenians Project

Πηγές – βιβλιογραφία

Πρωτογενείς πηγές

• Παυσανίας, «Ελλάδος περιήγησις», «Αττικά», 31,4 και «Μεσσηνιακά», 1,5.
• Ελληνικές επιγραφές - IG Φλυ Attica (IG I-III).

Δευτερογενείς πηγές

• Phlya, στην ιστοσελίδα: referenceworks.brillonline.com,
• Ουίλλιαμ Σμιθ,  Το συγκεκριμένο λήμμα περιλαμβάνει περιεχόμενο από πηγή, η οποία αποτελεί, πλέον, κοινό κτήμα: 
  (Αγγλικά) Smith, William, επιμ. (1854–1857). «Attica - 96 (Phlya)». Dictionary of Greek and Roman Geography. Λονδίνο: John Murray. Attica - 96 (Phlya)
• John S. Traill: The political organization of Attica: a study of the demes, trittyes, and phylai, and their representation in the Athenian Council,“Attica”. Princeton: American School of Classical Studies at Athens (ASCSA), 1975, ISBN 978-0-87661-514-0
• John S. Traill: Demos and trittys. Epigraphical and topographical studies in the organization of Attica. Athenians Victoria College, Toronto 1986, p. 135.
• Peter Siewert, "Die Trittyen Attikas und die Heeresreform des Kleisthenes", C.H. Beck, München 1982, ISBN 3406080634, ISBN 9783406080630
• Β' Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Αρχειοθετήθηκε 2017-05-18 στο Wayback Machine., (pdf), σελ. 23-24, στην ιστοσελίδα: /www.yppo.gr του Υπουργείου Πολιτισμού.
• Σωστική ανασκαφή στο Χαλάνδρι^{[νεκρός σύνδεσμος]}, Δ.Τ. 29/01/2009, στην ιστοσελίδα: /www.yppo.gr του Υπουργείου Πολιτισμού.
• Πηγή: Το άρθρο της Μαρίας Θερμού με τίτλο "Ο μικρός οινοχόος από το Χαλάνδρι", 27/09/2009, στην εφημερίδα Το Βήμα.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

wiktionary logo

Το Βικιλεξικό έχει σχετικό λήμμα:   Φλύα

• «Phlya». www.ancientworlds.net (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Αυγούστου 2014. Ανακτήθηκε στις 12 Αυγούστου 2014.
• Δήμος Χαλανδρίου, από την ιστοσελίδα: www.halandri.gr του Δήμου Χαλανδρίου.