Ερινύες

Οι Ερινύες στην ελληνική μυθολογία ήταν μυθικές χθόνιες θεότητες που κυνηγούσαν όσους είχαν διαπράξει εγκλήματα κατά της φυσικής και ηθικής τάξης των πραγμάτων. Επίσης είναι γνωστές και ως Ευμενίδες, δίνοντας έτσι το όνομά τους στην τρίτη τραγωδία της τριλογίας Ορέστεια του Αισχύλου. Στη συγκεκριμένη τραγωδία κατατρέχουν τον Ορέστη, γιο του Αγαμέμνονα και της Κλυταιμνήστρας, για τον φόνο της μητέρας του.

Ερινύες, από έναν αρχαίο κρατήρα.

Προέλευση

Λέγεται κατά μεν τον Ησίοδο (βλ. Θεογονία στ.178-185) ότι οι Ερινύες γεννήθηκαν από το αίμα του Ουρανού, προκειμένου να εκδικηθεί ο ίδιος τον ευνουχισμό του από τον ίδιο του τον γιο τον Κρόνο, κατά δε τον Αισχύλο ότι ήταν κόρες του Άδη και της Νύκτας. Κατά τον Σοφοκλή ήταν κόρες της Γης και του Σκότους, ενώ ακολουθούν και άλλες γνώμες. Ο αριθμός τους δεν είναι ακριβής· ο Όμηρος δεν γνωρίζει τον αριθμό τους, ο Αισχύλος εισάγει ολόκληρο χορό Ερινύων, ενώ αντίθετα ο Ευριπίδης σ' ένα δράμα του αναφέρει τρεις, με ονόματα που έδωσαν μεταγενέστεροι όπως ο Βιργίλιος, που επίσης αναγνωρίζει τρεις:

• την Αληκτώ (ανθρωπομορφισμός της οργής και μανίας),
• τη Μέγαιρα (ανθρωπομορφισμός του μίσους και του φθόνου) και
• την Τισιφόνη (ανθρωπομορφισμός της εκδίκησης και του φόνου).

Περιγραφή

Τα κεφάλια των Ερινύων ήταν τυλιγμένα με φίδια, εικόνα που θυμίζει τη μέδουσα Γοργώ, και γενικότερα όλη η εμφάνισή τους ήταν φρικιαστική και απωθητική. Συνήθως απεικονίζονται με αστραφτερό βλέμμα, μαύρες στην όψη, αποπνέουσες καταστρεπτικό πυρ, αλλά και με φτερά φέρουσες μαύρες εσθήτες. Κατοικία τους είχαν τον κάτω κόσμο του Άδη, απ' όπου και αναλάμβαναν την εκτέλεση των ποινών που έθεταν οι κριτές του Άδη και της Δίκης στους ανθρώπους, ακόμα και πέραν του τάφου τους, γι' αυτό επί των φονέων αποκαλούνταν ως θεότητες «Επίκουροι της Δίκης». Στα χέρια τους έφεραν συνήθως αναμμένες δάδες, για να διαλύουν τα σκότη που ευνοούσαν ή κάλυπταν τα διαπραχθέντα εγκλήματα, καθώς και μαστίγιο, το οποίο έφερε φίδια, ως όπλο κατά των δραστών. Στη μέση τους έφεραν ζώνη δίνοντας την όψη Μαινάδων, και γι' αυτό επίσης ονομάζονταν και «Βάκχες τoυ Άδη».

Δράση

Οι Ερινύες πλήττουν τον Ορέστη

Από τις πιο γνωστές καταδιώξεις των Ερινύων αναφέρεται εκείνη κατά του μητροκτόνου Ορέστη,^[1] που ερχόμενος στην Αθήνα δικάστηκε από τον Άρειο Πάγο ως φονιάς, έχοντας συνήγορό του τον θεό Απόλλωνα, ενώ η θεά Αθηνά προεδρεύει των δικαστών. Στην ισοψηφία που ακολούθησε η Αθηνά έδωσε την ψήφο της υπέρ της αθώωσης του ήρωα. Τότε αναφέρεται πως οι Ερινύες οργίστηκαν και κατά της Αθηνάς και κατά της πόλεως και για να τις εξευμενίσουν οι Αθηναίοι ίδρυσαν «Ιερό Ευμενίδων» πλησίον του Αρείου Πάγου, τις δε δίκες περί φόνου να τις εκδικάζει ο Βασιλεύς. Αλλά στην αρχαία Αθήνα υπήρχε κι άλλο ιερό για τις Ερινύες, που βρισκόταν στο "Ίππιο Κολωνό"· εκεί ερχόμενος, ο τυφλός Οιδίπους βρήκε τον πολυπόθητο θάνατο. Επίσης στον δήμο «Φλύα» υπήρχε μεταξύ των άλλων βωμών και εκείνος προς τιμήν των "Σεμνών θεών".

• Σημειώσεις:
  Η παραπάνω δίκη του Ορέστη αποτέλεσε και την υπόθεση του δράματος «Ευμενίδες», που με τον «Αγαμέμνονα» και τους «Χοηφόρους» συγκροτούσαν την περίφημη τριλογία του Αισχύλου με το όνομα «Ορέστεια». Βέβαια, με αφορμή την υπόθεση αυτήν, ο μεγάλος τραγικός εξαίρει το τότε δικαστήριο του Αρείου Πάγου χαρακτηρίζοντάς το με τις φράσεις του ως: «άθικτο κερδών», «εγρήγορον» (άγρυπνο), «φρούρημα της χώρας», «σεμνότατον», κ.ά., κάτι που συνηθίζεται μέχρι και σήμερα, προκειμένου οι αποφάσεις κατά κατηγορουμένων να τύχουν ευμενείς (Ευμενίδες).

Στη Μακεδονία υπήρχαν παρόμοιες θεότητες που τις ονόμαζαν Αραντίδες.^[2]

Παραπομπές

1. «Ορέστης». mythotopia.eu. Ινστιτούτο Επεξεργασίας του Λόγου. Ανακτήθηκε στις 25 Αυγούστου 2023.
2. «Οι μακεδονικές «αραντίδες», οι αρχαιοελληνικές «Ερινύες» και οι νεοελληνικές «ραν(τ)ίδες» | Θετίμα». ancdialects.greek-language.gr. Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2024.

Δείτε επίσης

• Άτη
• Λιταί

Commons logo

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα    Ερινύες