Στάρι Ρας

To Ρας (σερβικά κυριλλικά: Рас, λατινικά: Arsa), γνωστό στη σύγχρονη ιστοριογραφία ως Στάρι Ρας (Стари Рас, κυριολεκτικά Παλιό Ρας) είναι μεσαιωνικό οχυρό το οποίο βρίσκεται περίπου 11 χιλιόμετρα δυτικά του Νόβι Παζάρ, Σερβία. Ιδρύθηκε πριν τον 9ο αιώνα και εγκαταλείφθηκε κάποια στιγμή τον 13ο αιώνα.

Μνημείο Παγκόσμιας
Κληρονομιάς της UNESCO

Στάρι Ρας και Σοπότσανι
Επίσημο όνομα στον κατάλογο μνημείων Π.Κ.
Χώρα μέλος	Σερβία
Τύπος	Πολιτιστικό
Κριτήρια	i, iii
Ταυτότητα	96
Περιοχή	Ευρώπη και Βόρεια Αμερική
Συντεταγμένες	43°7′42″N 20°24′56″E
Ιστορικό εγγραφής
Εγγραφή	1979 (3η συνεδρίαση)

Το Στάρι Ρας ήταν μια από τις πρώτες πρωτεύουσες του μεσαιωνικού σερβικού πριγκιπάτου της Ράσκας και του Βασιλείου της Σερβίας. Βρίσκεται στη σημερινή περιοχή της Ράσκα, η οποία βρισκόταν κοντά στο κέντρο του πρώιμου μεσαιωνικού κράτους. Η ευνοϊκή θέση της στη λεγόμενη Παλιά Σερβία, στο φαράγγι Ράσκα, στο εμπορικό σταυροδρόμι ανάμεσα στις περιοχές της Ζέτας και της Βοσνίας στα δυτικά και στο Κοσσυφοπέδιο και τα Μετόχια στα νότια, αυξάνοντας τη σημασία της πόλης.

Σήμερα το οχυρό είναι ένας ερειπιώνας, αν και υπάρχουν σχέδια για την ανακατασκευή του. Μέσα στο οχυρό βρίσκεται ο ναός των Αγίων Πέτρου και Παύλου, μια από τις παλαιότερες μεσαιωνικές σερβικές εκκλησίες. Κοντά στο οχυρό βρίσκονται άλλα μεσαιωνικά μνημεία, όπως οχυρά, εκκλησίες και μοναστήρια. Η μονή Σοπότσανης, κοντά στο οχυρό, είναι δείγμα των επαφών με τον βυζαντινό κόσμο και τον δυτικό κόσμο. Το Στάρι Ρας μαζί με τη Σοπότσανη έχουν ανακηρυχθεί μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της ΟΥΝΕΣΚΟ από το 1979. Κοντά στο οχυρό βρίσκεται ένα άλλο μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς, η μονή Στουντένιτσα.

Ιστορία

Τα παλαιότερα αρχαιολογικά ευρήματα στην περιοχή του Στάρι Ρας χρονολογούντα από τον 4ο μέχρι τον 6ο αιώνα, τα οποία αντιστοιχούν στην αναφορά του Βυζαντινού ιστορικού Προκόπιου, ο οποίος ανέφερε ότι το ρωμαϊκό κάστρο Άρσα στην επαρχεία Δαρδανία ενισχύθηκε κατά τη διάρκεια της εξουσίας του Ιουστινιανού (527-565).^[1]

Με την έλευση των Σλάβων τον 6ο αιώνα και την κατάρρευση της βυζαντινής κυριαρχίας στη Δαρδανία στις αρχές του 7ου αιώνα, το κάστρο της Άρσα καταστράφηκε. Οι Σέρβοι, οι οποίοι μόλις είχαν εγκατασταθεί στην περιοχή, ήξεραν την Άρσα ως Ρας, και σύντομα μετατράπηκε σε περιφερικό κέντρο για τους Σέρβους. Ήταν η ανατολικότερη πόλη των εδαφών τους, στα σύνορα με την Πρώτη Βουλγαρική Αυτοκρατορία, η οποία τελικά κατέλαβε την πόλη την περίοδο 924-927. Η επισκοπή για την έσω Σερβία πιθανότατα ιδρύθηκε στο Ρας την εποχή του έλαβαν χώρα η καθολική Σύνοδος της Κωνσταντινούπολης (869-870) και η ορθόδοξη σύνοδος της Κωνσταντινούπολης το 879-880.^[2]

Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Ιωάννη Τσιμισκή (969-976), η βυζαντινή εξουσία αποκαταστάθηκε στην περιοχή του Ρας και ο πρωτοσπαθάριος Ιωάννης ορίστηκε κυβερνήτης (καπετάνιος) του Ρας.^[3][4] Μετά τις νίκες του Βασιλείου Β΄ και την αποκατάσταση της βυζαντινής κυριαρχίας στη νοτιοδυτική Ευρώπη (1018), το Ρας έγινε πολιτικό και θρησκευτικό κέντρο της Βυζαντινής Σερβίας. Στις αυτοκρατορικές χάρτες του Βασιλείου Β΄ από το 1019 μέχρι το 1020 περιγράφηκαν τα δικαιώματα και η δικαιοδοσία της αυτόνομης αρχιεπισκοπής της Αχρίδας, με μία από τις επισκοπικές έδρες της να είναι στο Ρας, με έδρα την εκκλησία των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου. Κατά τη διάρκεια του Ουγγροβυζαντινού πολέμου (1127-1129), οι Σέρβοι πολέμησαν στο πλευρό των Ούγγρων, ανακτώντας το Ρας. Στον επόμενο όμως πόλεμο (1149-1151), οι Βυζαντινοί άλωσαν το Ρας ξανά.

Κατά τη διάρκεια του 14ου αιώνα δημιουργήθηκε μια σημαντική αγορά κάτω από το Στάρι Ρας, το Τργκόβιτσε. Μέχρι τα μέσα του 15ου αιώνα, όταν οι Οθωμανοί κατέκτησαν την περιοχή, μια άλλη αγορά άρχισε να αναπτύσσεται περίπου 10 χιλιόμετρα ανατολικότερα. Η παλιά αγορά έγινε γνωστή ως Staro Trgovište ή Εσκί Παζάρ και η νέα αγορά ως Novo Trgovište ή Γενί Παζάρ. Η δεύτερη εξελίχθηκε στη σημερινή πόλη Νόβι Παζάρ.

Μνημεία

Σε ένα από τους λόφους του Ρας βρίσκεται ο ναός των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου, η παλαιότερη μεσαιωνική εκκλησία στη Σερβία. Κτίστηκε κατά τη διάρκεια του 9ου αιώνα στη θέση παλαιότερης παλαιοχριστιανικής εκκλησίας. Σύμφωνα με το Χρονικό του Ιερέα της Ντούκλια, ο Πέτρος της Σερβίας (870-917) έχει ενταφιαστεί στην εκκλησία.

Η Μονή Ντζούρτζεβι Στούποβι (Στήλες του Αγίου Γεωργίου) κτίστηκε από τον Στέφανο Νεμάνια στο Ρας το 1171. Σύμφωνα με το μύθο αυτό το έκανε για να ευχαριστήσει τον Άγιο Γεώργιο για την απελευθέρωσή του από τη σπηλιά στην οποία οι αδελφοί του τον είχαν φυλακίσει και για τη βοήθειά του στην ανάληψη της εξουσίας. Στην περιοχή του Ρας κτίστηκε ανάμεσα στο 1259 και στο 1270 η μονή Σοπότσανης από τον Στέφανο Ούρεση Α΄.

• 
  Ο ναός των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου
• 
  Η Μονή Ντζούρτζεβι Στούποβι, 12ος αιώνας
• 
  Η μονή Σοπότσανι, 13ος αιώνας

Παραπομπές

1. The World of the Slavs : Studies of the East, West and South Slavs στα Google Books p. 216
2. The Entry of the Slavs Into Christendom: An Introduction to the Medieval History of the Slavs στα Google Books p. 67-68, 208-209
3. Stephenson, Paul (2003). The Legend of Basil the Bulgar-slayer. Cambridge University Press. σελ. 42. ISBN 978-0-521-81530-7.
4. Byzantium in the year 1000. BRILL. 2003. σελ. 122. ISBN 978-90-04-12097-6.

Βιβλιογραφία

• Mrkobrad, D. 1997, "Ras-Postenje: Phases in the development of the fortress", Zbornik radova Vizantološkog instituta, no. 36, pp. 203–219.
• «О ПРОУЧАВАЊУ И ПУБЛИКОВАЊУ УТВРЂЕНИХ МЕСТА У СРБИЈИ ИЗ VII-X СТОЛЕЋА».
• Damjanović, L., Holclajtner-Antunović, I., Mioč, U.B., Bikić, V., Milovanović, D. and Evans, I.R., 2011. Archaeometric study of medieval pottery excavated at Stari (Old) Ras, Serbia. Journal of Archaeological Science, 38(4), pp. 818–828. doi:10.1016/j.jas.2010.11.004
• Borojević, K., 2005. Nutrition and environment in medieval Serbia: charred cereal, weed and fruit remains from the fortress of Ras. Vegetation history and archaeobotany, 14(4), pp. 453–464. doi:10.1007/s00334-005-0092-9
• Borojević, K., 2002. The analysis of plant remains from the fortress Ras-the 12th and the beginning of the 13th century. Starinar, (52), pp. 191–205. doi:10.2298/STA0252191B
• Vanderheyde, C., 2002. M. POPOVIĆ, The Fortress of Ras (= Archaeological Institute Monographies, n° 34), Belgrade, 1999.
• Dinić, B. and Janković, M., 1979. ABO blood groups in medieval remains (Ras, Novi Pazar, X-XII AD). Journal of Human Evolution, 8(7), pp. 715–718.
• Popović, M., Stepanović, N., Ristić, M., Botorić, D., Borić, N., Radovanović, I., Vilotić, D., Blažić, S., Maksimović, L. and Ivanišević, V., 1999. Tvrđava Ras: The Fortress of Ras. Arheološki institut.
• Живковић, Тибор (2002). Јужни Словени под византијском влашћу 600-1025 (South Slavs under the Byzantine Rule 600-1025). Београд: Историјски институт САНУ, Службени гласник.
• Živković, Tibor (2008). Forging unity: The South Slavs between East and West 550-1150. Belgrade: The Institute of History, Čigoja štampa.