Ρουμανική γλώσσα

{{Πλαίσιο πληροφοριών |title = | datastyle= padding-left:0em;padding-right:0em | bodyclass = vevent | bodystyle = border-spacing: 3px

| abovestyle = color: black; background-color:

1. c9ffd9; vertical-align: middle

| above = Ρουμανικά | aboveclass = above

| headerstyle = color: black; background-color:

1. c9ffd9; vertical-align: middle

| subheaderstyle = color: black; background-color:

1. c9ffd9; vertical-align: middle

| subheader1 = limba română και românește‎ | subheader2 = | subheader3 =

|image = |caption =

|header1 = |label1 = Προφορά |data1 =

|label2 = Περιοχή |data2 =

|label3 = Μητρική σε |data3 =

|label4 = Έθνος |data4 =

|label5 = Χώρα |data5 =

|label6 = Φυσικοί ομιλητές |data6 =

|label7 = Εποχή |data7 =

|label8 = Ταξινόμηση

|data8 = Ινδοευρωπαϊκές

• Ιταλικές
  • Ρομανικές
    • Ανατολικές ρομανικές |label9 = Διάλεκτοι |data9 = |label10 = Σύστημα γραφής |data10 = λατινική γραφή |header11 = Κατάσταση |label12 = Επίσημη γλώσσα |data12 =  Ευρωπαϊκή Ένωση
       Ρουμανία
       Μολδαβία (Στην Υπερδνειστερία γράφεται αποκλειστικά με Κυριλλικό αλφάβητο) |label13 = Αναγνωρισμένη μειονοτική γλώσσα |data13 = Σερβία (Βοϊβοντίνα)
      Ουκρανία
       Βουλγαρία (Νότια Δοβρουτσά) |label14 = Ρυθμιστής |data14 = Ρουμανική Ακαδημία (Academia Română) |label16 = ISO 639-1 |data16 = ro |label17 = ISO 639-2 |data17 = ron και rum |label18 = ISO 639-3 |data18 = ron |label19 = SIL |data19 = RUM |label20 = Λέξεις |data20 = |label21 = Linguist list |data21 = |label22 = Linguasphere |data22 = |label23 = Glottolog |data23 = |label24 = |data24 = |label25 = |data25 = |label26= |data26= |belowstyle = background-color:#ddddff; |below = }} Η Ρουμανική γλώσσα, επίσημη γλώσσα της Ρουμανίας και της Μολδαβίας, είναι μια Ανατολική Ρομανική γλώσσα. Εγχώρια ομιλείται από περίπου 24 με 26 εκατομμύρια ανθρώπους^[1][2], οι περισσότεροι εκ των οποίων στη Ρουμανία, Μολδαβία και τη Βοϊβοντίνα, καθώς επίσης και σε κάποιες περιοχές της Ουκρανίας (Μπουντζάκ, περιφέρεια Τσερνίβτσι και άλλες περιοχές γύρω από τη Μολδαβία). Άλλα περίπου 4 εκατομμύρια άτομα τη μιλούν ως δεύτερη γλώσσα^[3][4]. Σύμφωνα με μια εκτίμηση περίπου 34 εκατομμύρια άτομα στον κόσμο γνωρίζουν ρουμανικά, εκ των οποίων 30 εκατομμύρια τα έχουν ως μητρική γλώσσα.^[5] Στους γλωσσολογικούς όρους τα Ρουμανικά και τα Μολδαβικά, η επίσημη γλώσσα της Μολδαβίας, είναι η ίδια γλώσσα, αν και τα ‘Μολδαβικά’ έχουν επονομαστεί ξεχωριστή γλώσσα για πολιτικούς λόγους από την εποχή του Στάλιν. Ο όρος "μολδαβικά" ως όνομα της ρουμανικής επιζεί στην Υπερδνειστερία, όπου είναι συνεπίσημη μαζί με τα ρωσικά και τα ουκρανικά. Τα ρουμανικά ανήκουν στις ανατολικές ρομανικές γλώσσες, μια γλωσσική ομάδα των ρομανικών γλωσσών που εξελίχθηκε από διάφορες διαλέκτους της λαϊκής λατινικής γλώσσας που διαχωρίστηκαν από τις δυτικές ρομανικές γλώσσες τον 5ο με 8ο αιώνα.^[6] Για να γίνει διακριτή εντός των ανατολικών ρομανικών γλωσσών, ονομάζεται δακορουμανική γλώσσα στη συγκριτική γλωσσολογία, διαχωρίζοντας την από τα αρομανικά, τα μεγλενίτικα και τα ιστρορουμανικά. Στη Μολδαβία είναι γνωστή και ως μολδαβική γλώσσα, αλλά το 2013 το συνταγματικό δικαστήριο της χώρας έκρινε ότι "η επίσημη γλώσσα της δημοκρατίας είναι τα ρουμανικά". Υπάρχουν πολλοί μετανάστες Ρουμάνοι που έχουν μεταφέρει την γλώσσα τους σε όλο τον κόσμο, με μεγάλες κοινότητες στην Ιταλία, την Ισπανία, τη Γερμανία, τη Βρετανία, την Ελλάδα, τον Καναδά και την Αμερική.

      Ιστορία

      Η Ρουμανική περιοχή κατοικείτο στην αρχαιότητα από Δάκες και Ινδο-Ευρωπαίους. Νικήθηκαν από τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία το 106 και μέρος της Δακίας (Ολτένια, Βανάτο και Τρανσυλβανία) έγιναν Ρωμαϊκή επαρχία. Για τα επόμενα 165 χρόνια υπάρχουν ενδείξεις σημαντικής Ρωμαϊκής αποίκισης στην περιοχή, καθώς η περιοχή ήταν σε στενή επικοινωνία με το υπόλοιπο της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Τα κοινά λατινικά έγιναν η γλώσσα της διοίκησης και του εμπορίου.

      Υπό την πίεση των Ελεύθερων Δακών και των Γότθων, η Ρωμαϊκή διοίκηση και οι λεγεώνες αποσύρθηκαν από τη Δακία μεταξύ του 271 και 275. Δεν είναι σίγουρο αν οι Ρουμάνοι είναι απόγονοι αυτών των ανθρώπων που εγκατέλειψαν την περιοχή και εγκαταστάθηκαν νοτίως του Δούναβη ή των ανθρώπων που παρέμειναν στη Δακία.

      Εξαιτίας της γεωγραφικής τους απομόνωσης τα Ρουμανικά ήταν πιθανόν η πρώτη γλώσσα που χωρίστηκε και μέχρι τη σύγχρονη εποχή δεν επηρεάστηκε από τις άλλες Ρομανικές γλώσσες. Είναι πιο συντηρητικά από άλλες Ρομανικές γλώσσες στην ονομαστική μορφολογία. Τα Ρουμανικά έχουν διατηρήσει την κλίση, διασπώντας τις πέντε κλίσεις των Λατινικών σε δύο, την ονομαστική/αιτιατική και τη γενική/δοτική, και διατηρώντας το ουδέτερο γένος.

      Όλες οι διάλεκτοι των Ρουμανικών πιστεύεται πως έχουν ενοποιηθεί σε μια Κοινή Ρουμανική γλώσσα μέχρι μια περίοδο μεταξύ του 7ου και 10ου αιώνα, όταν η περιοχή επηρεάστηκε από τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία και τα Ρουμανικά επηρεάστηκαν από τις Σλαβικές γλώσσες. Η Αρωμανική γλώσσα έχει πολύ λίγες Σλαβικές λέξεις. Επίσης οι διαφοροποιήσεις στη Δακορουμανική διάλεκτο (ομιλουμένη στη Ρουμανία και τη Μολδαβία) είναι πολύ μικρές, γεγονός αρκετά αξιοσημείωτο. Η χρήση αυτή της ομοιόμορφης Δακορουμανικής διαλέκτου εκτείνεται πέρα από τα σύνορα του Ρουμανικού κράτους: ένας Ρουμανόφωνος από τη Μολδαβία μιλά την ίδια γλώσσα με έναν Ρουμανόφωνο από το Μπανάτ.

      Είναι επίσης αξιοσημείωτο πως τα Ρουμανικά είναι η μόνη Ρομανική γλώσσα που δεν επηρεάστηκε από την πολιτιστική επιρροή της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας. Αντιθέτως επηρεάστηκε από την Ορθόδοξη Εκκλησία και τον σλαβικό, ελληνικό και τουρκικό πολιτισμό.

      Σύγχρονη ιστορία της ρουμανικής γλώσσας

      Περαιτέρω πληροφορίες: Εθνικός ξεσηκωμός της Ρουμανίας

      Η πρώτη ρουμανική γραμματική εκδόθηκε στη Βιέννη το 1780.^[7] Μετά την προσάρτηση της Βεσσαραβίας από τη Ρωσία (μετά το 1812) τα μολδαβικά έγιναν επίσημη γλώσσα στους κυβερνητικούς θεσμούς της Βεσσαραβίας μαζί με τα ρωσικά,^[8] ενώ οι εγκαταστάσεις εκτύπωσης του αρχιεπισκόπου Γκαβρίλ Μπανουλέσκου-Μποντόνι επέτρεψαν την εκτύπωση βιβλίων και λειτουργικών έργων στη μολδαβική γλώσσα την περίοδο 1815–1820.^[9]

      Η γλωσσική κατάσταση στη Βεσσαραβία από το 1812 έως το 1918 ήταν η σταδιακή ανάπτυξη της διγλωσσίας. Η ρωσική συνέχισε να αναπτύσσεται ως επίσημη γλώσσα των προνομιούχων και η γλώσσα με το περισσότερο κύρος, ενώ τα ρουμανικά παρέμειναν ως η κύρια καθομιλουμένη. Κατά τον 19ο αιώνα η ρουμανική γλώσσα επηρεάστηκε από σημαντικές αλλαγές, όπως την επιστροφή της από το κυριλλικό στο λατινικό αλφάβητο το 1860 (υπήρχαν κάποια μεταβατικά αλφάβητα από το 1840) και τον δανεισμό πολλών γαλλικών και ιταλικών λέξεων, επαναλατινοποιώντας τη ρουμανική γλώσσα.

      Η περίοδος από το 1905 έως το 1917 ήταν μια περίοδος αυξανόμενης γλωσσικής σύγκρουσης με νέο ξεσηκωμό της ρουμανικής εθνικής συνείδησης. Το 1905 και το 1906 οι ζέμστβα ζήτησαν την επανεισαγωγή της ρουμανικής γλώσσας στα σχολεία ως "υποχρεωτική γλώσσα" και την "ελευθερία να διδάξουν στη μητρική γλώσσα (τη ρουμανική γλώσσα)". Την ίδια περίοδο άρχισαν να εμφανίζονται εφημερίδες και περιοδικά στα ρουμανικά, όπως τα Basarabia (1906), Viața Basarabiei (1907), Moldovanul (1907), Luminătorul (1908), Cuvînt moldovenesc (1913), Glasul Basarabiei (1913). Από το 1913, η σύνοδος επέτρεπε στις εκκλησίες της Βεσσαραβίας να κάνουν λειτουργίες στα ρουμανικά. Τα ρουμανικά έγιναν επίσημη γλώσσα στο ρουμανικό σύνταγμα του 1923.

      

      Χάρτης των Βαλκανίων με τονισμένες τις περιοχές που κατοικούνται από Λατινόφωνους.

      Επαφές με άλλες γλώσσες

      Δακική γλώσσα

      Η Δακική γλώσσα ήταν μια ινδοευρωπαϊκή γλώσσα ομιλουμένη από του αρχαίους Δάκες. Ήταν η πρώτη γλώσσα που επηρέασε τα Λατινικά που μιλούνταν στη Δακία, αλλά δεν γνωρίζουμε πολλά γι’ αυτήν.

      Περίπου 300 λέξεις που συναντώνται μόνο στα Ρουμανικά (σε όλες τις διαλέκτους) ή με συγγενείς στην Αλβανική γλώσσα γενικά θεωρούνται να έχουν κληρονομηθεί από τα Δακικά, πολλές από αυτές συνδεόμενες με τη βουκολική ζωή. Μερικοί γλωσσολόγοι μάλιστα πιστεύουν πως οι Αλβανοί είναι Δάκες που δε λατινοποιήθηκαν και μετανάστευσαν νοτίως.

      Υπάρχει και άλλη μία θεωρία σύμφωνα με την οποία τα Δάκικα ήταν αρκετά κοντά στα Λατινικά. Ωστόσο, η ιδέα αυτή δεν έχει τύχει μεγάλης υποστήριξης και η γενική θεωρία είναι πως τα Δακικά είναι συγγενή των Αλβανικών και των Βαλτοσλαβικών.

      Βαλκανικός γλωσσικός δεσμός

      Ενώ τα περισσότερα μέρη της Ρουμανικής γραμματικής και μορφολογίας βασίζονται στα Κοινά Λατινικά, υπάρχουν ωστόσο μερικά χαρακτηριστικά που μοιράζονται μόνο με άλλες γλώσσες των Βαλκανίων και δε συναντώνται σε άλλες Ρομανικές γλώσσες.

      Οι γλώσσες αυτές ανήκουν σε ξεχωριστούς κλάδους των ινδοευρωπαϊκών γλωσσών: Βουλγάρικα και Αλβανικά και, σε ορισμένες περιπτώσεις, Ελληνικά και Σερβικά.

      Ανάμεσα στα κοινά χαρακτηριστικά συναντάμε τον συγκρητισμό της γενικής και δοτικής πτώσης και τον σχηματισμό του μέλλοντα και παρακειμένου.

      Σλαβικές γλώσσες

      Η σλαβική επιρροή βασίστηκε κατά πολύ στα Παλαιά Εκκλησιαστικά Σλαβονικά, που χρησιμοποιούνταν ως λειτουργική γλώσσα μέχρι τον 18ο αιώνα, καθώς και τα Βουλγαρικά, Ουκρανικά και Σερβικά.

      Περίπου το 20% του λεξιλογίου έχει σλαβική καταγωγή, συμπεριλαμβανομένων λέξεων όπως: a iubi=αγαπώ, glas=φωνή, nevoie=ανάγκη, prieten=φίλος.

      Ωστόσο, πολλές σλαβικές λέξεις είναι αρχαϊσμοί και εκτιμάται πως μόνο ένα 10% των λέξεων στα σύγχρονα Ρουμανικά είναι σλαβικές.

      Υπάρχουν κάποιες σλαβικές επιρροές και σε φωνητικό και λεξικό επίπεδο – παραδείγματος χάριν τα Ρουμανικά υιοθέτησαν το σλαβικό "da" ως ναι. Επίσης τα Ρουμανικά είναι η μόνη ευρέως ομιλουμένη σύγχρονη Ρομανική γλώσσα που έχει διατηρήσει το φώνημα /h/.

      Άλλες επιρροές

      Ακόμα και πριν τον 19ο αιώνα τα Ρουμανικά ήρθαν σε επαφή με πολλές άλλες γλώσσες. Οι πιο σημαντικές εξ αυτών είναι οι:

      • Ελληνική γλώσσα (παράδειγμα: folos <όφελος, proaspăt <πρόσφατος)
      • Ουγγρική γλώσσα (παράδειγμα: oraş <város=πόλη)
      • Τουρκική γλώσσα (παράδειγμα: cafea<kahve=καφές)
      • Γερμανική γλώσσα (παράδειγμα:cartof<Kartoffel=πατάτα, bere <Bier=μπύρα)

      Διεθνείς λέξεις

      Από τον 19ο αιώνα πολλές σύγχρονες λέξεις δανείστηκαν από άλλες Ρομανικές γλώσσες, ιδιαίτερα από τα Γαλλικά και τα Ιταλικά ( π.χ.: birou<bureau=γραφείο, avion=αεροπλάνο, exploatare=εκμετάλλευση, κτλ. ). Εκτιμάται πως το 38% ταν ρουμανικών λέξεων είναι γαλλικής ή ιταλικής καταγωγής και προσθέτοντας τις λατινικής καταγωγής λέξεις. Περίπου το 75-85% των Ρουμανικών ανάγονται στα Λατινικά.

      Πρόσφατα έχει δανειστεί ένας αυξανόμενος αριθμός Αγγλικών λέξεων.

      Γεωγραφική κατανομή

      Τα Ρουμανικά ομιλούνται βασικά στη Ρουμανία, Μολδαβία, Ουκρανία, Ουγγαρία, Σερβία και Μαυροβούνιο, Βουλγαρία, Ελλάδα, αλλά υπάρχουν Ρουμανόφωνοι ομιλητές και σε χώρες όπως ο Καναδάς, ΗΠΑ, Γερμανία, Ισραήλ, Αυστραλία και Νέα Ζηλανδία, κυρίως εξαιτίας της μετανάστευσης μετά τον Β’Παγκόσμιο Πόλεμο.

      Επίσημη γλώσσα

      

      Η επιστολή του Νεάκσου είναι το παλαιότερο μέχρι σήμερα γραπτό μνημείο της Ρουμανικής.

      Τα Ρουμανικά είναι η επίσημη γλώσσα της Ρουμανίας. Στη Βοϊβοντίνα έχουν καθιερωθεί ως ισότιμα με τις επίσημες γλώσσες, αλλά στην πραγματικότητα η θέση τους είναι κατώτερη των Σερβικών.

      Η επίσημη γλώσσα της Μολδαβίας είναι η Μολδαβική γλώσσα, αλλά η επίσημη μορφή αυτής της γλώσσας είναι ταυτόσημη με τα Ρουμανικά, με μερικές ελάσσονες διαφορές στην ορθογραφία.

      Σε άλλα μέρη της Σερβίας και της Ουκρανίας, οι Ρουμανικές κοινότητες έχουν πολύ λίγα δικαιώματα ως προς τη χρήση και τη διατήρηση της γλώσσας τους σε σχολεία, τύπο, διοίκηση και θεσμούς.

      Τα Ρουμανικά είναι μία από τις πέντε γλώσσες στις οποίες εκτελούνται οι θρησκευτικές λειτουργίες στο ελληνικό αυτοδιοίκητο τμήμα του Αγίου Όρους, ομιλούμενα στις σκήτες του Τιμίου Προδρόμου και του Αγίου Δημητρίου (Λάκκου).

      Κοινές λέξεις και φράσεις

      Ελληνικά	Ρουμανικά
      Ρουμάνος	"Român"
      Γεια!	"Salut!"
      Πώς σε λένε;	"Cum te cheamă?"
      Τι κάνεις;	"Ce faci?"
      Εις το επανιδείν!	"La revedere!"
      Γεια!	"Pa!"
      Σε/Σας παρακαλώ.	"Te/Vă rog."
      Λυπάμαι.	"Îmi pare rău."
      Ευχαριστώ.	"Mulţumesc."
      Ναι.	"Da."
      Όχι.	"Nu."
      Δεν καταλαβαίνω.	"Nu înţeleg."
      Πού είναι η τουαλέτα;	"Unde e toaleta?"
      Μιλάτε αγγλικά;	"Vorbiţi engleza?"

      Παραπομπές

      1. «Romanian Language». 2 Απριλίου 2011.
      2. «Romanian».
      3. «Languages Spoken by More Than 10 Million People». Languages Spoken by More Than 10 Million People. Microsoft Encarta 2006. http://encarta.msn.com/media_701500404/Languages_Spoken_by_More_Than_10_Million_People.html. Ανακτήθηκε στις 22 July 2007. Αρχειοθετήθηκε 2007-03-04 στο Wayback Machine. «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Δεκεμβρίου 2007. Ανακτήθηκε στις 26 Μαρτίου 2021.
      4. The Latin Union reports 28 million speakers for Romanian, out of whom 24 million are native speakers of the language: Latin Union – The odyssey of languages: ro Αρχειοθετήθηκε 2014-10-29 στο Wayback Machine., es Αρχειοθετήθηκε 2011-04-14 στο Wayback Machine., fr Αρχειοθετήθηκε 2011-01-14 στο Wayback Machine., it Αρχειοθετήθηκε 2011-01-14 στο Wayback Machine., pt Αρχειοθετήθηκε 2011-09-27 στο Wayback Machine.; see also Ethnologue report for Romanian
      5. Petit Futé: Roumanie. Editions/Ausgabe 2004–2005, (ISBN 2-7469-1132-9), S. 37.
      6. "Istoria limbii române" ("History of the Romanian Language"), II, Academia Română, Bucharest, 1969
      8. (in ρωσική)Charter for the organization of the Bessarabian Oblast, 29 April 1818, in "Печатается по изданию: Полное собрание законов Российской империи. Собрание первое.", Vol 35. 1818, Sankt Petersburg, 1830, pg. 222–227. Available online at hrono.info
      9. King, Charles, The Moldovans, Hoover Press, 2000, (ISBN 08-1799-792-X), pg. 21–22

      Εξωτερικοί σύνδεσμοι

      

      Wikipedia

      Έκδοση της Βικιπαίδειας στην Ρουμανική γλώσσα

      wiktionary logo

      Το Βικιλεξικό έχει σχετικό λήμμα:   ρουμανικά

      Commons logo

      Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα    Ρουμανική γλώσσα

      Εκμάθηση ρουμανικών

      • Εκμάθηση Ρουμανικών στο EasyRomanian.com
      • Περισσότερα Ρουμανικά μαθήματα
      • Ρουμανική Γραμματική
      • Λεπτομερής Ρουμανική γραμματική – 183 σελίδες – 4.6 MB – pdf
      • Romanian 101 Learn Romanian online
      • Ρουμανικά μαθήματα λεξιλογίου^{[νεκρός σύνδεσμος]}

      Βοηθητικά βιβλία

      • Ρουμανικές Βασικές Λέξεις^{[νεκρός σύνδεσμος]}

      Λεξικά

      • Βικιλεξικό στα Ρουμανικά
      • Πλήρες Ρουμανο-Αγγλικό Λεξικό
      • Online Ρουμανο-Αγγλικό Λεξικό

      Διάφορα

      • Το Γράμμα του Neacşu του Câmpulung - το παλαιότερο γραπτό έγγραφο στα Ρουμανικά