Μιθριδάτης Α΄ της Παρθίας

Ο Μιθριδάτης Α΄ ή Μιθριδάτης Α΄ ο Μέγας ήταν βασιλεύς από την Δυναστεία των Αρσακιδών της Παρθίας (165 π.Χ.-132 π.Χ.).^[1] Στην διάρκεια της βασιλείας του η Παρθία μετασχηματίστηκε από ένα μικρό τοπικό κρατίδιο σε μια τεράστια αυτοκρατορία του αρχαίου κόσμου χάρη στις κατακτήσεις του.^[2] Κατέκτησε την Αρία, την Μαργιανή και την ανατολική Βακτρία από το Ελληνικό βασίλειο της Βακτριανής (165 π.Χ.-163 π.Χ.), από την Αυτοκρατορία των Σελευκιδών κατέκτησε την Μηδία και την Ατροπατηνή (148 π.Χ.). Αργότερα (141 π.Χ.) κατέλαβε την Βαβυλώνα, η παραλαβή της πόλης έγινε σε μεγαλοπρεπή τελετή στην Σελεύκεια.^[3] Ακολούθησαν τα βασίλεια της Ελυμαΐς και της Χαρακηνής που έγιναν επίσης υποτελή των Πάρθων. Την εποχή που ο Μιθριδάτης Α΄ πολεμούσε με τους ανατολικούς νομάδες Σάκες ο Σελευκίδης βασιλιάς Δημήτριος Β΄ Νικάτωρ προσπάθησε να κερδίσει τα χαμένα του εδάφη. Αρχικά είχε κάποιες επιτυχίες αλλά κατόπιν ο Δημήτριος Β΄ ηττήθηκε και αιχμαλωτίστηκε από τον Μιθριδάτη Α΄ (138 π.Χ.), μεταφέρθηκε σε ένα από τα ανάκτορα του στην Υρκανία.

Μιθριδάτης Α'
Αργυρό τετράδραχμο π. 148 π.Χ., 27 χλστ., 14,94 γραμ. Εμπρός όψη: κεφαλή με διάδημα. Πίσω όψη: Ηρακλής κρατά σκύφο, κορύνη και λεοντή, επιγρ. ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΜΕΓΑΛΟΥ ΑΡΣΑΚΟΥ ΦΙΛΕΛΛΗΝΟΣ. Κόπηκε στη Σελεύκεια επί τού Τίγρητος.
Βασιλιάς των Πάρθων
Περίοδος	165 π.Χ. - 132 π.Χ.
Προκάτοχος	Φραάτης Α΄
Διάδοχος	Φραάτης Β΄
Γέννηση	195 π.Χ.
Θάνατος	138 π.Χ. (57 ετών)
Επίγονοι	Φραάτης Β΄
Οίκος	Δυναστεία των Αρσακιδών
Πατέρας	Πριαπάτιος
Θρησκεία	Ζωροαστρισμός
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Ο Μιθριδάτης Α΄ τιμώρησε την Ελυμαΐς για την στήριξη που παρείχε στον Δημήτριο και μετέτρεψε την Περσίς σε υποτελή των Πάρθων. Ο Μιθριδάτης Α΄ ήταν ο πρώτος βασιλεύς από την Δυναστεία των Αρσακιδών που χρησιμοποίησε τον τίτλο "Βασιλεύς των βασιλέων" ο οποίος κυριαρχούσε στην Αχαιμενιδική Αυτοκρατορία, πολλοί τον συγκρίνουν με τον ιδρυτή της Κύρο τον Μέγα.^[4] Με τον θάνατο του (132 π.Χ.) τον διαδέχθηκε ο γιος του Φραάτης Β΄ της Παρθίας. Το όνομα του ήταν Περσικής προέλευσης και μεταφράζεται στα Ελληνικά ως "δώρο από τον Μίθρα".^[5] Ο Μίθρας ήταν κορυφαία θεότητα στον Ζωροαστρισμό και ήταν προστάτης της βασιλικής δόξας.^[6] Είχε κορυφαίο ρόλο στα τελευταία χρόνια της βασιλείας των Αχαιμενιδών όπως και στα Ελληνιστικά βασίλεια, ιδιαίτερα από αυτά που κυβερνήθηκαν από βασιλείς Περσικής καταγωγής, συγκρίνεται με τους θεούς Απόλλωνα και Ναμπού.^[7] Ο ρόλος του Μίθρα έφτασε στο αποκορύφωμα του στην αυτοκρατορία των Πάρθων, σύμφωνα με τον Μάρεκ Ζον Όλμπριχτ "στάθηκε το μεγάλο εμπόδιο στην εξάπλωση όλων των υπόλοιπων Ελληνιστικών θρησκειών".^[7]

Άνοδος στον θρόνο

Νόμισμα με παράσταση του Μιθριδάτη Α΄ στα πρώτα χρόνια της βασιλείας του

Ο Μιθριδάτης Α΄ ήταν δεύτερος γιος του βασιλέως των Πάρθων Πριαπάτιου, του μικρανεψιού του γενάρχη της δυναστείας Αρσάκη Α΄. Ο μεγαλύτερος αδελφός και προκάτοχος του ήταν ο Φραάτης Α΄ της Παρθίας διάδοχος του πατέρα του, ο μικρότερος ήταν ο Αρτάβανος Β΄ της Παρθίας διάδοχος του γιου του Φραάτη Β΄.^[8] Ο Φραάτης Α΄ έσπασε την κλασσική παράδοση που ήθελε να κληρονομείται η βασιλεία από τον πατέρα στον μεγαλύτερο γιο, όρισε διάδοχο τον δεύτερο αδελφό του Μιθριδάτη.^[1] Ο λόγος ήταν σύμφωνα με τον ιστορικό Ιουστίνο οι στενές σχέσεις που είχαν μεταξύ τους και η τεράστια εμπιστοσύνη που είχε ο Φραάτης Α΄ στις ικανότητες του Μιθριδάτη.^[9] Το βασίλειο που κληρονόμησε ο Μιθριδάτης Α΄ ήταν ένα μέτριο κρατίδιο που προέκυψε από την παρακμή που υπέστη η Αυτοκρατορία των Σελευκιδών, άλλα ήταν η Βακτριανή, η Καππαδοκία, η Αρμενία και η Μηδία Ατροπατηνή.^[10] Η περιοχή του Μιθριδάτη Α΄ περιείχε το Χορασάν, την Υρκανία, το βόρειο Ιράν και το νότιο τμήμα του σημερινού Τουρκμενιστάν.^[10] Ο Μιθριδάτης Α' έδωσε στον εαυτό του τον τίτλο του "βασιλέως των βασιλέων" θεωρώντας τον εαυτό του διάδοχο του Δαρείου Α΄ του Μέγα. Σε αυτό είχε συντελέσει η επικρατούσα άποψη που υπήρχε στη δυναστεία των Αρσακιδών βασιλέων ότι κατάγονταν από τον Πέρση βασιλιά Αρταξέρξη Β'. Τον Δημήτριο τον κράτησε ο Μιθριδάτης αιχμάλωτο για μια δεκαετία αλλά του φέρθηκε πολύ καλά, αργότερα πήρε σύζυγο την κόρη του Ροδογύνη. Λάτρης του Ελληνικού πολιτισμού έκοψε πολλά νομίσματα Ελληνιστικής μορφής με την παράσταση και το όνομά του. Σκοτώθηκε σε μάχη εναντίον του Σελευκίδη βασιλιά Αντίοχου Ζ΄ του Σιδήτη αδελφού του αιχμάλωτου Δημητρίου.

Κατακτήσεις

Χάρτης με τις κατακτήσεις του Μιθριδάτη Α΄

Ο πρώτος του στόχος ήταν το Ελληνιστικό βασίλειο της Βακτρίας, είχε εξασθενήσει σημαντικά χάρη στους πολέμους με γειτονικές περιοχές όπως η Σογδιανή, η Δραγγιανή και η Ινδία.^[9] Ο Ελληνιστής βασιλιάς Ευκρατίδης Α΄ της Βακτρίας είχε σφετεριστεί τον θρόνο με αποτέλεσμα να αντιμετωπίσει ισχυρή αντιπολίτευση, οι αντίπαλοι του συντάχθηκαν με τον Μιθριδάτη Α΄ που κέρδισε σημαντικό πλεονέκτημα.^[11] Την περίοδο 163 π.Χ.-155 π.Χ. ο Μιθριδάτης Α΄ επιτέθηκε στις περιοχές του Ευκρατίδη, τον νίκησε, κατέλαβε την Αρία, την Μαργιανή και την δυτική Βακτρία.^[12] Ο Ευκρατίδης έγινε υποτελής των Πάρθων όπως αναφέρουν οι διάσημοι αρχαίοι ιστορικοί Στράβων και Ιουστίνος.^[13] Η Μερβ έγινε το ισχυρότερο οχυρό των Παρθικών κτήσεων στα βορειοανατολικά.^[12] Μερικά μπρούτζινα νομίσματα της εποχής έχουν την παράσταση ενός ελέφαντα και στην άλλη όψη πάντα την επιγραφή του γενάρχη της δυναστείας "Μέγα Βασιλέως Αρσάκη".^[14] Ο Μιθριδάτης Α΄ χρησιμοποίησε τα Ελληνιστικά νομισματοκοπεία, έκοψε νομίσματα με ελέφαντες που αφθονούσαν στην περιοχή για να γιορτάσει την μεγάλη του νίκη και την κατάκτηση της Βακτρίας.^[14] Στην συνέχεια έστρεψε το ενδιαφέρον του στην Αυτοκρατορία των Σελευκιδών, επιτέθηκε στην Μηδία και κατέλαβε τα Εκβάτανα (148 π.Χ.), στην περιοχή υπήρχε μεγάλη αναταραχή από εξέγερση που υποκίνησε ο Τίμαρχος της Μηδίας.^[15] Ο Μιθριδάτης Α΄ διόρισε τοπικό κυβερνήτη των Εκβατάνων τον μικρότερο αδελφό του Βαγασή.^[16]

Την νίκη αυτή ακολούθησε η κατάκτηση εκ μέρους των Πάρθων της Μηδίας Αρτοπατηνής.^[17][18] Ο Μιθριδάτης Α΄ κατέκτησε κατόπιν την Βαβυλώνα, έκοψε νομίσματα στην Σελεύκεια και γιόρτασε το γεγονός σε μεγαλοπρεπή τελετή.^[19] Στην συνέχεια εισήγαγε μια τελετή στην Πρωτοχρονιάτικη παρέλαση της Βαβυλώνας, η πομπή ξεκινούσε από τον ναό της Εσαγκίλα, την οδηγούσε ένα άγαλμα του θεού Μαρδούκ που κρατούσε τα χέρια της θεάς Ινάννα.^[20] Μετά την κατάκτηση της Μεσοποταμίας το ενδιαφέρον στράφηκε στο ανατολικό Ιράν.^[21] Αμέσως μετά ο Μιθριδάτης Α΄ αποσύρθηκε στην Υρκανία όπου οι δυνάμεις του κατέλαβαν την Ελυμαΐς, την Χαρακηνή και τα ίδια τα Σούσα.^[10] Την ίδια εποχή η Παρθική αυτοκρατορία επεκτεινόταν ανατολικά μέχρι τον Ινδό.^[22] Η Εκατόμπυλος ήταν η πρώτη πρωτεύουσα των Πάρθων, ο Μιθριδάτης Α΄ ίδρυσε ωστόσο νέες βασιλικές κατοικίες στα Εκβάτανα, την Κτησιφών και την νέα πόλη Νίσα η οποία έγινε το νεκροταφείο των Αρσακιδών βασιλέων.^[23] Τα Εκβάτανα έγιναν η θερινή βασιλική κατοικία, η ίδια πόλη ήταν πρωτεύουσα των Μήδων όπως επίσης η θερινή κατοικία των Αχαιμενιδών αυτοκρατόρων.^[14] Ο Μιθριδάτης Α΄ μετακίνησε την νέα πρωτεύουσα της διευρυμένης του αυτοκρατορίας στην Κτησιφών.^[24]

Αιχμαλωσία του Σελευκίδη βασιλιά Δημήτριου Β΄

Τετράδραχμο με παράσταση του υψηλού του αιχμαλώτου, βασιλέως των Σελευκιδών Δημητρίου Β΄ Νικάτωρος

Οι Σελευκίδες δεν μπορούσαν να αντεπιτεθούν άμεσα χάρη σε μια εξέγερση που υποκίνησε στην πρωτεύουσα τους Αντιόχεια ο Διόδοτος Τρύφων (142 π.Χ.).^[25] Οι Σελευκίδες βρήκαν ωστόσο την ευκαιρία να αντεπιτεθούν την εποχή που οι νομάδες Σάκκες λεηλατούσαν τα ανατολικά σύνορα του Παρθικού βασιλείου.^[24] Ο βασιλιάς των Σελευκιδών Δημήτριος Β΄ Νικάτωρ είχε μερικές νίκες στην αρχή, φάνηκε ότι θα ανακαταλάβει την Βαβυλώνα αλλά τελικά ηττήθηκε από τους Πάρθους και αιχμαλωτίστηκε (138 π.Χ.).^[26] Αμέσως μετά υποχρεώθηκε να κάνει παρέλαση μπροστά στους Έλληνες της Μεσοποταμίας δηλώνοντας με αυτό τον τρόπο ότι δέχεται τον Μιθριδάτη Α΄ για βασιλιά τους.^[27] Ο Μιθριδάτης Α΄ τον μετέφερε κατόπιν σε ένα από τα ανάκτορα του στην Υρκανία όπου παρέμεινε εκεί. Η συμπεριφορά του Μιθριδάτη Α΄ απέναντι στον Έλληνα αιχμάλωτο του ήταν εξαιρετική, του φέρθηκε με φιλοξενία και τον πάντρεψε με την κόρη του Ροδογύνη της Παρθίας.^[28] Σύμφωνα με τον Ιουστίνο ο Μιθριδάτης Α΄ είχε σκοπό να κατακτήσει το βασίλειο των Σελευκιδών, ήθελε να χρησιμοποιήσει τον Δημήτριο Β΄ ως όργανο απέναντι στον μικρότερο αδελφό του Αντίοχο Ζ΄ Σηδίτη που τον διαδέχθηκε στον θρόνο.^[29] Ο γάμος του Δημητρίου Β΄ με την Ροδογύνη είχε στόχο την ενσωμάτωση στην αυτοκρατορία του όλων των εδαφών στα οποία ήταν βασιλεύς.^[29] Ο Μιθριδάτης Α΄ τιμώρησε το υποτελές του βασίλειο Ελυμαΐς για την στήριξη που παρείχε στον Δημήτριο Β΄, κυρίευσε δύο από τις μεγαλύτερες πόλεις του.^[24][30] Ο Μιθριδάτης Α΄ πέθανε (132 π.Χ.) και τον διαδέχθηκε ο ακόμα ανήλικος γιος του Φραάτης Β΄.^[31]

Νομίσματα

Νόμισμα του Μιθριδάτη Α΄ με την παράσταση ενός ελέφαντα και με στόχο να εορτάσει την κατάκτηση της Βακτρίας

Μέχρι τις αρχές του 2ου αιώνα π.Χ. οι βασιλείς των Αρσακιδών έδειχναν με τις επιγραφές τους τις εμφανέστατες σχέσεις τους με τους Αχαιμενίδες. Ο γενάρχης της δυναστείας Αρσάκης Α΄ διεκδικούσε την καταγωγή του σαν απευθείας απόγονος από πατέρα από τον ίδιο τον βασιλιά της Περσίας Αρταξέρξη Β΄.^[30] Ο Μιθριδάτης Α΄ ήταν ο πρώτος βασιλεύς των Πάρθων που χρησιμοποίησε τον επίσημο τίτλο των Αχαιμενιδών "Βασιλεύς των βασιλέων", ο επόμενος που θα το κάνει θα είναι ο ανεψιός του Μιθριδάτης Β΄ της Παρθίας.^[24][30] Οι Αρσακίδες βασιλείς πριν τον Μιθριδάτη Α΄ απεικονίζονται στα νομίσματα να φοράνε ένα ελαφρύ καπέλο γνωστό ως "βασιλικόν", το ίδιο φορούσαν στα προγενέστερα χρόνια οι Σατράπηδες των Αχαιμενιδών.^[30] Στην άλλη όψη του νομίσματος εμφανιζόταν ένας καθισμένος τοξότης με Περσική ενδυμασία.^[32][33] Τα πρώτα χρόνια της βασιλείας του εμφανίζεται και ο ίδιος ο Μιθριδάτης Α΄ να φορά το "βασιλικόν", στα τελευταία χρόνια της ζωής του ωστόσο είχε αλλάξει στο Ελληνιστικό Διάδημα.^[34][35] Η εμφάνιση αυτή παρουσίαζε έναν Ελληνιστή μονάρχη αλλά η γενειάδα που προστέθηκε ταυτόχρονα παρουσίαζε την απευθείας καταγωγή από τους Αχαιμενίδες αυτοκράτορες.^[35] Ο Μιθριδάτης Α΄ πρόσθεσε επιπλέον τον τίτλο "Φιλέλληνας" με στόχο να κερδίσει την στήριξη των Ελλήνων υπηκόων του που βρίσκονταν ακόμα και στην άρχουσα τάξη του.^[36] Στην άλλη όψη του νομίσματος εμφανιζόταν ο Έλληνας ήρωας Ηρακλής να κρατάει στο αριστερό χέρι ένα ρόπαλο και στο δεξί ένα κύπελλο.^[37] Ο επόμενος τίτλος που πρόσθεσε στα νομίσματα του ήταν "του Αρσάκη", αργότερα μετατράπηκε σε "Βασιλέως Αρσάκη" και "Μεγάλου Βασιλέως Αρσάκη".^[35] Το όνομα του γενάρχη της δυναστείας Αρσάκη Α΄ ήταν η μεγαλύτερη τιμή για όλους τους βασιλείς της συγκεκριμένης δυναστείας για τα κατορθώματα του.^[1][38] Ο τελευταίος τίτλος που χρησιμοποίησε ήταν "Υιός θεού", θα τον αποδεχτεί και ο γιος του Φραάτης Β΄

Παραπομπές

1. Dąbrowa 2012, σ. 169
2. Frye 1984, σ. 211
3. Στράβων, Γεωγραφικά 11.11.2
4. Katouzian 2009, σ. 41
5. Mayor 2009, σ. 1
6. Olbrycht 2016, σσ. 97, 99–100
7. Olbrycht 2016, σ. 100
8. Parthica: Incontri di culture nel mondo antico Αρχειοθετήθηκε 2018-05-01 στο Wayback Machine. Istituti Editoriali E Poligrafici Internazionali
9. Justin, xli. 41
10. Olbrycht 2010, σσ. 229–230
11. Olbrycht 2010, σ. 234
12. Olbrycht 2010, σ. 237
13. Olbrycht 2010, σσ. 236–237
14. Dąbrowa 2016, σ. 40
15. Curtis 2007, σσ. 10–11; Bivar 1983, σ. 33; Garthwaite 2005, σ. 76
16. Shayegan 2011, σσ. 72–74
17. Olbrycht 2010, σσ. 239–240
18. Dąbrowa 2010, σ. 28
19. Curtis 2007, σσ. 10–11; Brosius 2006, σσ. 86–87; Bivar 1983, σ. 34; Garthwaite 2005, σ. 76
20. Shayegan 2011, σ. 67
21. Canepa 2018, σ. 70
22. Garthwaite 2005, σ. 76; Bivar 1983, σ. 35
23. Brosius 2006, σσ. 103, 110–113
24. Schippmann 1986, σσ. 525–536
25. Bivar 1983, σ. 34
26. Brosius 2006, σ. 89; Bivar 1983, σ. 35; Shayegan 2007, σσ. 83–103, 178
27. Dąbrowa 2018, σ. 75
28. Brosius 2006, σ. 89; Bivar 1983, σ. 35; Shayegan 2007, σσ. 83–103; Dąbrowa 2018, σ. 75
29. Nabel 2017, σ. 32
30. Dąbrowa 2012, σ. 179
31. Assar 2009, σ. 134
32. Sinisi 2012, σ. 280
33. Curtis 2012, σ. 68
34. Brosius 2006, σσ. 101–102
35. Curtis 2007, σ. 9
36. Dąbrowa 2012, σσ. 170, 54
37. Curtis 2012, σ. 69
38. Kia 2016, σ. 23

Πηγές

• ιστολ. Livius org.:Ιστορία των Πάρθων Αρχειοθετήθηκε 2015-02-15 στο Wayback Machine.
• Assar, Gholamreza F. (2009). "Artabanus of Trogus Pompeius' 41st Prologue". Electrum. Kraków. 15.
• Brown, Stuart C. (1997). "Ecbatana". Encyclopaedia Iranica, Vol. VIII, Fasc. 1.
• Bickerman, Elias J. (1983). "The Seleucid Period". In Yarshater, Ehsan (ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 3(1): The Seleucid, Parthian and Sasanian Periods. Cambridge: Cambridge University Press.
• Bivar, A.D.H. (1983). "The Political History of Iran under the Arsacids". In Yarshater, Ehsan (ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 3(1): The Seleucid, Parthian and Sasanian Periods. Cambridge: Cambridge University Press.
• Brosius, Maria (2006), The Persians: An Introduction, London & New York: Routledge.
• Canepa, Matthew P. (2018). "The Rise of the Arsacids and a New Iranian Topography of Power". The Iranian Expanse: Transforming Royal Identity through Architecture, Landscape, and the Built Environment, 550 BCE–642 CE. University of California Press.
• Curtis, Vesta Sarkhosh; Stewart, Sarah, eds. (2007), The Age of the Parthians, Ideas of Iran, vol. 2, London: I. B. Tauris
• Curtis, Vesta Sarkhosh (2007), "The Iranian Revival in the Parthian Period", in Curtis, Vesta Sarkhosh and Sarah Stewart (ed.), The Age of the Parthians: The Ideas of Iran, vol. 2, London & New York: I.B. Tauris & Co Ltd., in association with the London Middle East Institute at SOAS and the British Museum.
• Curtis, Vesta Sarkhosh (2012). "Parthian coins: Kingship and Divine Glory". The Parthian Empire and its Religions.
• Colledge, Malcolm A. R. (1977). Parthian art. Elek.
• Dąbrowa, Edward (2009). "Mithradates I and the Beginning of the Ruler-cult in Parthia". Electrum. 15: 41–51.
• Dąbrowa, Edward; et al. (2010). "The Arsacids and their State". In Rollinger, R. (ed.). Altertum und Gegenwart. 125 Jahre Alte Geschichte in Innsbruck. Vortraege der Ringvorlesung Innsbruck 2010.
• Dąbrowa, Edward (2013). "The Parthian Aristocracy: its Social Position and Political Activity". Parthica. 15: 53–62.
• Dąbrowa, Edward (2018). "Arsacid Dynastic Marriages". Electrum. 25: 73–83.
• Dąbrowa, Edward (2012). "The Arsacid Empire". In Daryaee, Touraj (ed.). The Oxford Handbook of Iranian History. Oxford University Press.
• Daryaee, Touraj (2016). "From Terror to Tactical Usage: Elephants in the Partho-Sasanian Period". In Curtis, Vesta Sarkhosh; Pendleton, Elizabeth J.; Alram, Michael; Daryaee, Touraj (eds.). The Parthian and Early Sasanian Empires: Adaptation and Expansion. Oxbow Books.
• Frye, Richard Nelson (1984). The History of Ancient Iran. C.H.Beck.
• Garthwaite, Gene Ralph (2005), The Persians, Oxford & Carlton: Blackwell Publishing, Ltd.
• Invernizzi, Antonio. "Nisa". Encyclopaedia Iranica.
• Katouzian, Homa (2009), The Persians: Ancient, Medieval, and Modern Iran, New Haven & London: Yale University Press.
• Kawami, Trudy S. (2013). "Parthian and Elymaean Rock Reliefs". In Potts, Daniel T. (ed.). The Oxford Handbook of Ancient Iran. Oxford University Press.
• Kröger, Jens (1993). "Ctesiphon". Encyclopaedia Iranica, Vol. IV, Fasc. 4.
• Kennedy, David (1996), "Parthia and Rome: eastern perspectives", in Kennedy, David L.; Braund, David (eds.), The Roman Army in the East, Ann Arbor: Cushing Malloy Inc., Journal of Roman Archaeology: Supplementary Series Number Eighteen.
• Hansman, John F. (1998). "Elymais". Encyclopaedia Iranica, Vol. VIII, Fasc. 4. pp. 373–376.
• Kia, Mehrdad (2016). The Persian Empire: A Historical Encyclopedia [2 volumes]: A Historical Encyclopedia.
• Mathiesen, Hans Erik (1992). Sculpture in the Parthian Empire. Aarhus University Press.
• Mayor, Adrienne (2009). The Poison King: The Life and Legend of Mithradates, Rome's Deadliest Enemy. Princeton University Press.
• Nabel, Jake (2017). "The Seleucids Imprisoned: Arsacid-Roman Hostage Submission and Its Hellenistic Precedents": 25–50. .: Cite journal requires |journal= (help)
• Olbrycht, Marek Jan (2010). "Mithradates I of Parthia and His Conquests up to 141 B.C.": 229–245. .: Cite journal requires |journal= (help)
• Olbrycht, Marek Jan (2016). "The Sacral Kingship of the early Arsacids I. Fire Cult and Kingly Glory": 91–106. .: Cite journal requires |journal= (help)
• Pourshariati, Parvaneh (2008). Decline and Fall of the Sasanian Empire: The Sasanian-Parthian Confederacy and the Arab Conquest of Iran. London and New York: I.B. Tauris.
• Roller, Duane. 2020. Empire of the Black Sea: The Rise and Fall of the Mithridatic World. Oxford University Press.
• Schippmann, K. (1986). "Arsacids ii. The Arsacid dynasty". Encyclopaedia Iranica, Vol. II, Fasc. 5. pp. 525–536.
• Schmitt, Rüdiger (2005). "Personal Names, Iranian iv. Parthian Period". Encyclopaedia Iranica.
• Sellwood, David (1983). "Minor States in Southern Iran". In Yarshater, Ehsan (ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 3(1): The Seleucid, Parthian and Sasanian Periods. Cambridge: Cambridge University Press.
• Shayegan, Rahim M. (2007), "On Demetrius II Nicator's Arsacid Captivity and Second Rule", Bulletin of the Asia Institute, 17: 83–103
• Shayegan, M. Rahim (2011). Arsacids and Sasanians: Political Ideology in Post-Hellenistic and Late Antique Persia. Cambridge University Press.
• Sinisi, Fabrizio (2012). "The Coinage of the Parthians". In Metcalf, William E. (ed.). The Oxford Handbook of Greek and Roman Coinage. Oxford University Press.