Λεμεσός

Η Λεμεσός (γαλλικά: Limassol‎‎, τουρκικά: Leymosun‎‎, αρμενικά: Լիմասոլ‎‎) είναι η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Κύπρου. Ο πληθυσμός του Δήμου Λεμεσού ανέρχεται στους 108.105 κατοίκους, της αστικής περιοχής στους 195.139, και της επαρχίας στους 262.238 (απογραφή 2021).^[2][3] Ο δήμος είναι πρώτος σε πληθυσμό στην Κύπρο,^[3] ενώ η αστική περιοχή δεύτερη.

Λεμεσός
Κτήρια TRILOGY στα αριστερά, και το ONE στο βάθος Μαρίνα Λεμεσού Παλαιά Πόλη Μόλος Λεμεσού
Λεμεσός
Η τοποθεσία της πόλης της Λεμεσού στην επαρχία Λεμεσού.
Διοικητική υπαγωγή	Επαρχία Λεμεσού[1]
Προστάτης	Ιωάννης ο Ελεήμων
Διοίκηση
• Δήμαρχος	Γιάννης Αρμεύτης
Έκταση	44,87 km²
Πληθυσμός	235.056 (2011)
Ταχ. κωδ.	3010–3150
Τηλ. κωδ.	357 25
Ζώνη ώρας	UTC+02:00 (επίσημη ώρα) UTC+03:00 (θερινή ώρα)
Ιστότοπος	Επίσημος ιστότοπος
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Αυτό το λήμμα αφορά την πόλη Λεμεσός. Για τον δήμο, δείτε: Δήμος Λεμεσού.

Το Μέγαρο Πιλαβάκη, που τώρα φιλοξενεί τη Δημοτική Βιβλιοθήκη

Το Μεσαιωνικό Κάστρο, η καρδιά του Ιστορικού Κέντρου

Γνωστή ανάμεσα στις πόλεις της Κύπρου για την πλούσια νυχτερινή ζωή της, τον κοσμοπολίτικο χαρακτήρα της και την πολιτιστική της παράδοση, η Λεμεσός είναι επίσης το μεγαλύτερο λιμάνι του νησιού κι ένα από τα μεγαλύτερα της Ανατολικής Μεσογείου. Έχει γνωρίσει αλματώδη ανάπτυξη, ιδίως μετά το 1974, οπότε λόγω της τουρκικής εισβολής χάθηκε το άλλο σημαντικό λιμάνι της Κύπρου, η Αμμόχωστος. Γειτνιάζει, ωστόσο είναι εκτός, της Βρετανικής Βάσης Ακρωτηρίου.

Η Λεμεσός είναι σχετικά νεότερη πόλη, αν και στην περιοχή της βρέθηκαν ίχνη που μαρτυρούν ότι την κατοικούσαν από τα αρχαιότατα χρόνια. Βρίσκεται στο νοτιότερο τμήμα της Κύπρου, χτισμένη αμφιθεατρικά πάνω στον Κόλπο Ακρωτηρίου, μεταξύ δύο αρχαίων πόλεων: της Αμαθούντας στα ανατολικά, και του Κουρίου στα δυτικά. Η ανάπτυξη της πόλης αναχαιτίζεται από τις Βρετανικές Στρατιωτικές Βάσεις στα δυτικά, έτσι η πόλη εξαπλώνεται προς τα ανατολικά, με αμμώδεις παραλίες κατά μήκος του παραλιακού της μετώπου.

Ιστορία

Η πόλη της Λεμεσού άρχισε να αναφέρεται στην ιστορία κατά την πρώιμη βυζαντινή εποχή με το όνομα Νεάπολις.^[4] Κατά τα βυζαντινά χρόνια ήταν έδρα επισκόπου και αναφέρεται με τις ονομασίες Θεοδοσιάς (ή Θεοδοσιανή) και Νέα Πόλις (Νεάπολις), ήταν δε εκείνη που άκμασε ανάμεσα σε δυο σημαντικές αρχαίες πόλεις, την Αμαθούντα και το Κούριον. Μάλιστα η Αμαθούς απαντάται από τα μεσαιωνικά χρόνια ώς και σήμερα, με την ονομασία Παλαιά Πόλις. Κατά τη μεσαιωνική περίοδο η Λεμεσός φιλοξένησε το γάμο του Ριχάρδου του Λεοντόκαρδου και της Βερεγγάριας, η οποία αργότερα στέφθηκε βασίλισσα της Αγγλίας, με τη στέψη να γίνεται επίσης στη Λεμεσό. Αργότερα, κατά την περίοδο των Σταυροφοριών, οι Σταυροφόροι ίδρυσαν το αρχηγείο τους στα δυτικά της Λεμεσού, γνωστό σήμερα ως Μεσαιωνικό Κάστρο Κολοσσίου. Αυτό αποτέλεσε και την αρχή της παραγωγής κρασιού στο νησί, κυρίως του γλυκού κρασιού, της Κουμανταρίας, η οποία φέρει το αρχαιότερο όνομα κρασιού στον κόσμο.

Στη Λεμεσό αποβιβάστηκε με τα στρατεύματά του ο βασιλιάς της Αγγλίας Ριχάρδος ο Λεοντόκαρδος, που κατέλαβε την Κύπρο το 1191.^[5] Το 1291 η πόλη δόθηκε από τον τότε Φράγκο βασιλιά της Κύπρου Ερρίκο Β' στους Ναΐτες και Ιωαννίτες ιππότες.^[6] Σύντομα όμως οι Ιωαννίτες κατέλαβαν τη Ρόδο και μετέφεραν εκεί την έδρα τους, ενώ το τάγμα των Ναϊτών διαλύθηκε με απόφαση του πάπα.^[7] Το 1426 η πόλη καταλήφθηκε και λεηλατήθηκε από τους Μαμελούκους^[8], ενώ κατά καιρούς δέχτηκε και άλλες επιθέσεις από διάφορους εισβολείς, κατά κύριο λόγο εκ μέρους των Μαμελούκων, ως αντίποινα για το γεγονός πως η πόλη είχε μετατραπεί σε ναυτική βάση πειρατικών επιδρομών, ιδίως Καταλανών πειρατών.^[9]

Μεταξύ των μνημείων της που σώζονται, είναι το μεσαιωνικό φρούριο που είχε κτισθεί τον 12ο ή στις αρχές του 13ου αιώνα. Αν και η παράδοση αναφέρει ότι στο φρούριο αυτό τέλεσε τους γάμους του ο Ριχάρδος ο Λεοντόκαρδος με τη Βερεγγάρια της Ναβάρρας, αυτό είναι λάθος γιατί το φρούριο δεν είχε κτισθεί ακόμη το 1191, όταν ο Ριχάρδος βρισκόταν στην Κύπρο. Αντίθετα, οι πηγές αναφέρουν ότι οι γάμοι του Άγγλου βασιλιά είχαν γίνει στη μικρή εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, που δεν σώζεται πλέον.

Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή εγκαταστάθηκαν στη Λεμεσό πολλές οικογένειες Ελλήνων Μικρασιατών. Έγγραφα και φωτογραφικά τεκμήρια πιστοποιούν την άφιξη χιλιάδων Μικρασιατών στην Κύπρο, οι οποίοι παρά τις απαγορεύσεις των Άγγλων, βρήκαν ανάμεσα στους Έλληνες της Κύπρου θερμή φιλοξενία και ρίζωσαν στο νησί.^[10]

Ετυμολογία

Το τοπωνύμιο μαρτυρείται ήδη σε μεσαιωνικές πηγές (στους Κωνσταντίνο Πορφυρογέννητο, Λεόντιο Μαχαιρά, Άννα Κομνηνή κ.α.) με τους τύπους Νεμεσός, Νέμεσος, από τους οποίους προήλθε ο δημώδης τύπος Λεμεσό και ο καθιερωμένος Λεμεσός. Η ακριβής προέλευση του αρχικού τοπωνυμίου Νέμεσος/Νεμεσός δεν είναι αποσαφηνισμένη. Κατά μία εκδοχή, προήλθε από το αρχ. Νέμεσις, θεά τής οποίας εικάζεται ότι υπήρχε ιερός τόπος στην περιοχή, δεν υπάρχουν ωστόσο μαρτυρίες που να τεκμηριώνουν την ύπαρξη τέτοιου τόπου^[11]. Κατ' άλλη άποψη, προήλθε από το επίθετο ἀναμεσός, επειδή επρόκειτο για νεότερη πόλη, η οποία ιδρύθηκε ανάμεσα στην Αμαθούντα και το Κούριο^[12].

Αξιοθέατα

Εξωτερικό του Καθεδρικού Ναού της Αγίας Νάπας

Εσωτερικό του Καθεδρικού

Σήμερα η Λεμεσός επεκτείνεται πέραν των δημοτικών της ορίων, το παλαιότερο κομμάτι της έχει διατηρηθεί ως το Ιστορικό Κέντρο, που ξεκινά από τα δρομάκια δίπλα από το Παλιό Λιμάνι και απλώνεται ανατολικότερα κατά μήκους της παραλίας. Ο πυρήνας αυτού του ιστορικού κέντρου είναι το Κάστρο της Λεμεσού ^[13], σήμα κατατεθέν της πόλης, στο παρεκκλήσι του οποίου λέγεται ότι παντρεύτηκε ο Ριχάρδος ο Λεοντόκαρδος. Σήμερα στο κάστρο στεγάζεται το Μεσαιωνικό Μουσείο Κύπρου, το οποίο φιλοξενεί εκθέματα από όλη την Κύπρο. Η περιοχή γύρω από το Κάστρο είναι πεζοδρομημένη, με πολλά εστιατόρια, μπαρ, αλλά και εκθεσιακούς χώρους, αποτελώντας έτσι το κέντρο της πολιτιστικής αλλά και νυκτερινής ζωής της Λεμεσού. Ανατολικά του Κάστρου, δεσπόζει ο καθεδρικός ναός της Αγίας Νάπας, χτισμένος στα τέλη του 19ου αιώνα.

Η Λεμεσός διαθέτει το δικό της Αρχαιολογικό Μουσείο ^[14], ένα αξιόλογο Θεατρικό Μουσείο ^[15] και ένα μικρό Μουσείο Λαϊκής Τέχνης ^[16]. Επιπλέον, υπάρχει ένας μεγάλος δημοτικός κήπος ο οποίος διαθέτει ένα μικρό ζωολογικό κήπο καθώς και ένα μεγάλο αμφιθέατρο. Σε αυτόν τον κήπο διεξάγεται κάθε Σεπτέμβριο ή Οκτώβριο η Γιορτή του Κρασιού, πόλος έλξης τόσο για τους πολίτες όσο και για τουρίστες. Μέσα σε ένα από τα πιο όμορφα και γνωστά κτήρια της πόλης στεγάζεται και η Δημοτική Βιβλιοθήκη ^[17], η οποία έχει πια μετατραπεί σε μια από τις πανεπιστημιακές βιβλιοθήκες του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου.

Στη Λεμεσό υπάρχει το Μνημείο Προσφύγων Μικρασιατικού Ελληνισμού, που ανεγέρθηκε το 2022 για τον Μικρασιατικό Ελληνισμό, καθώς στη Λεμεσό εγκαταστάθηκαν πολλές οικογένειες Μικρασιατών το 1922.^[18][19]

Στην επαρχία Λεμεσού υπάρχουν και άλλοι αρχαιολογικοί χώροι όπως το Μεσαιωνικό Κάστρο Κολοσσίου, το Κούριο, το Ιερό του Απόλλωνα Υλάτη, η αρχαία πόλη της Αμαθούντας καθώς και ιστορικά μοναστήρια όπως η Μονή Αγίου Γεωργίου Αλαμάνου. Σύμπλεγμα υδροβιότοπων παρατηρείται στην περιοχή Ακρωτηρίου "Αλυκή Λεμεσού", χαρακτηρίζεται δε από τη συνθήκη Ράμσαρ, την Ευρωπαϊκή ΖΕΠ και την αναγνώριση της περιοχής από τις Αγγλικές Βάσεις σαν "Ζώνη Ειδικής Προστασίας" για τη σημαντικότητα των υδροβιότοπων καθώς και της βιοποικιλότητας του νησιού.

Οικονομία

Η Λεμεσός μπορεί να θεωρηθεί ως το βιομηχανικό κέντρο ολόκληρης της Κύπρου, με γύρω στις 350 βιομηχανικές μονάδες που κατασκευάζουν έπιπλα, υποδήματα, μεταλλικά είδη, ηλεκτρικές συσκευές και πλαστικά. Η ανάπτυξη του τουρισμού στη Λεμεσό πήρε μια νέα τροπή το 1974 όταν οι Τούρκοι εισβολείς κατέλαβαν την Αμμόχωστο και την Κερύνεια, τα κύρια τουριστικά θέρετρα του νησιού. Με μια πληθώρα παραλιών και πολυτελών ξενοδοχείων, η Λεμεσός μετατράπηκε σε σημαντικό τουριστικό κέντρο. Παράλληλα, η Λεμεσός αναπτύχθηκε ως το σημαντικότερο λιμάνι της Κύπρου, μετά την κατάληψη του λιμανιού της Αμμοχώστου το 1974.

Η Λεμεσός διαθέτει δύο λιμάνια, γνωστά ως το “Παλιό” και “Νέο” Λιμάνι. Το Νέο Λιμάνι Λεμεσού διαχειρίζεται τον μεγαλύτερο αριθμό επιβατών και εμπορευμάτων. Έχει έντεκα μέτρα βάθος και μήκος 1300 μέτρων, μπορώντας έτσι να εξυπηρετήσει μέχρι και έντεκα πλοία ταυτόχρονα. Μέσα από αυτά τα λιμάνια η Κύπρος εξάγει σταφύλι, κρασί, χαρούπια, και εισάγει δημητριακά, οχήματα, μηχανήματα, φάρμακα, και σίδηρο. Σήμερα, η Λεμεσός έχει γίνει το μεγαλύτερο κέντρο ναυτιλιακής διαχείρισης στην Ευρώπη, με περισσότερες από 60 ναυτιλιακές εταιρείες που διαθέτουν γραφεία στην πόλη, και λόγω του ευνοϊκού φορολογικού συστήματος της Κύπρου. Η Κύπρος σήμερα διαθέτει τον δέκατο μεγαλύτερο στόλο στον κόσμο. Έργα για την καινούργια Μαρίνα έχουν ήδη αποπερατωθεί και τα εγκαίνια έγιναν τον Ιούνιο του 2014. Η Μαρίνα μπορεί να φιλοξενήσει μέχρι και χίλια σκάφη.

Η Λεμεσός είναι επίσης η πρωτεύουσα της οινοπαραγωγικής περιοχής της Κύπρου, που βρίσκεται στις πλαγιές του Τροόδους, και είναι η έδρα σημαντικών οινοπαραγωγικών εταιριών. Τα κρασιά και κονιάκ που παράγονται σ' αυτές τις περιοχές, από τα οποία το πιο γνωστό είναι η Κουμανδαρία, είναι εξαιρετικής ποιότητας και έχουν κερδίσει πολλά βραβεία σε διεθνείς εκθέσεις.

Πολιτιστικές Εκδηλώσεις

Γνωστή για την πλούσια και μακρά πολιτιστική της παράδοση, η Λεμεσός και η ευρύτερη περιοχή της είναι το κέντρο διάφορων εκδηλώσεων αλλά και δραστηριοτήτων, με σκοπό να αναδείξουν την κουλτούρα και τον πολιτισμό. Αξιοσημείωτο είναι Ότι το αρχαίο θέατρο του Κουρίου χρησιμοποιείται, κατά τους καλοκαιρινούς κυρίως μήνες, ως πολιτιστικό κέντρο της Λεμεσού, φιλοξενώντας θεατρικές και μουσικές εκδηλώσεις. Δύο από τα διασημότερα και παλαιότερα φεστιβάλ της Κύπρου διοργανώνονται στη Λεμεσό: το Καρναβάλι και η Γιορτή του Κρασιού. Η Λεμεσός διαθέτει δύο μεγάλα θέατρα: το Παττίχειο Δημοτικό Θέατρο και το Θέατρο Ριάλτο, τα οποία φιλοξενούν θεατρικές παραστάσεις, μιούζικαλς, μπαλέτα όχι μόνο από κυπριακούς θιάσους αλλά και από το εξωτερικό.

Εκπαίδευση

Μνημείο Αγωνιζομένων Μαθητών, στην νότια είσοδο του Λανιτείου Λυκείου

Ως η δεύτερη μεγαλύτερη σε πληθυσμό πόλη στη χώρα, η Λεμεσός έχει ένα μεγάλο αριθμό δημοσίων σχολείων, συμπεριλαμβανομένου του Λανιτείου Λυκείου, του παλαιότερου λυκείου της πόλης, καθώς και μερικά ιδιωτικά σχολεία μέσης εκπαίδευσης. Σημαντικό γεγονός στην εκπαιδευτική ιστορία της πόλης είναι το Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου. Το ΤΕΠΑΚ ιδρύθηκε τον Δεκέμβριο του 2003 και δέχθηκε τους πρώτους φοιτητές το ακαδημαϊκό έτος 2007-2008. Πρόκειται για αυτόνομο Πανεπιστήμιο ισότιμο με το Πανεπιστήμιο Κύπρου και η οργανωτική και διοικητική του δομή, καθώς και η νομική του υπόσταση, βασίστηκαν στο Νόμο για το Πανεπιστήμιο Κύπρου. Η εισδοχή για προπτυχιακές σπουδές γίνεται μέσω των Παγκυπρίων Εξετάσεων, ενώ αριθμός θέσεων διατίθεται για λογαριασμό υποψηφίων από την Ελλάδα διά των Πανελλαδικών Εξετάσεων. Από τον πρώτο χρόνο λειτουργίας του ο συναγωνισμός εισδοχής στο Πανεπιστήμιο για προπτυχιακές σπουδές ήταν ιδιαίτερα έντονος. Το Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου βρίσκεται στο κέντρο της πόλης με τα περισσότερα παλαιά κτήρια της να έχουν μετατραπεί σε κτήρια διδασκαλίας δίνοντας ένα άλλο αέρα στην πόλη.

Πρόσωπα

• Μιχάλης Κακογιάννης (1921-2011) - Σκηνοθέτης, σκηνοθέτησε τη βραβευμένη με Όσκαρ ταινία Αλέξης Ζορμπάς
• Σωτήρης Μουστάκας (1940-2007) - Ηθοποιός του θεάτρου και του κινηματογράφου
• Μάριος Τόκας (1954-2008) - Συνθέτης
• Ευρυδίκη (1968) - Τραγουδίστρια
• Δέσποινα Ολυμπίου (1975) - Τραγουδίστρια
• Κωνσταντίνος Χριστοφόρου (1977) - Τραγουδιστής
• Κυριάκος Δ. Παπαδόπουλος (1945) - Συγγραφέας
• Παύλος Κοντίδης (1990) - Αθλητής ιστιοπλοΐας

Μουσεία

• Αρχαιολογικό Μουσείο

• Επαρχιακό Αρχαιολογικό Μουσείο

Κάστρο Λεμεσού

• Κυπριακό Μεσαιωνικό Μουσείο (Κάστρο Λεμεσού)

• Μουσείο Λαϊκής Τέχνης

Φωτογραφίες

• 
  Γλυπτό στο παραθαλάσσιο πάρκο
• 
  Ψαράδες στη Λεμεσό
• 
  Ακτογραμμή
• 
  Κοντά στην πλατεία Πανεπιστημίου
• 
  Δίπλα από το παραθαλάσσιο πάρκο
• 
  Μικρή πλατεία στον Εναέριο
• 
  Δρόμος στην παλιά πόλη
• 
  Ακτή Ολυμπίων
• 
  Οδός Σαριπόλου
• 
  Πλατεία Αγοράς
• 
  Παραλία
• 
  Οδός Σαριπόλου
• 
  Ακτή Κυβερνήτη

Παραπομπές

1. «Επαρχιακές Διοικήσεις». (Ελληνικά) Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9  Ιουνίου 2018. Ανακτήθηκε στις 9  Ιουνίου 2018.
2. «Population – Predefined Tables». www.mof.gov.cy. Ανακτήθηκε στις 7 Αυγούστου 2023.
3. «CENSUS OF POPULATION AND HOUSING 2021: PRELIMINARY RESULTS BY DISTRICT AND MUNICIPALITY/COMMUNITY» (PDF). Ανακτήθηκε στις 10 Μαρτίου 2024.
4. Nicolaou-Konnari & Schabel 2015, σελ. 118-120.
5. Nicolaou-Konnari & Schabel 2015, σελ. 195.
6. Nicolaou-Konnari & Schabel 2015, σελ. 229-232.
7. Nicolaou-Konnari & Schabel 2015, σελ. 232.
8. Nicolaou-Konnari & Schabel 2015, σελ. 286.
9. Nicolaou-Konnari & Schabel 2015, σελ. 284.
10. Εγκαινιάστηκε στο Δήμο Λεμεσού μνημείο αφιερωμένο στους Μικρασιάτες πρόσφυγες, 04/07/2022, reporter.com.cy
11. Χ. Συμεωνίδης, 2006: Ιστορία της κυπριακής διαλέκτου. Λευκωσία: Κέντρο Μελετών Ιεράς Μονής Κύκκου, σελ. 253.
12. Κ. Χατζηιωάννου, 1996: Ετυμολογικό λεξικό της ομιλουμένης κυπριακής διαλέκτου. Λευκωσία: Ταμασός, σελ. 260-1.
13. «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Απριλίου 2012. Ανακτήθηκε στις 18 Ιανουαρίου 2022.
15. «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Μαρτίου 2014. Ανακτήθηκε στις 21 Ιουνίου 2012.
16. «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Ιουλίου 2012. Ανακτήθηκε στις 21 Ιουνίου 2012.
17. «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Ιουνίου 2012. Ανακτήθηκε στις 21 Ιουνίου 2012.
18. Μνημείο αφιερωμένο στους πρόσφυγες του Μικρασιατικού Ελληνισμού, στο κέντρο της Λεμεσού, Δήμος Λεμεσού
19. Μνημείο Προσφύγων Μικρασιατικού Ελληνισμού

Πηγές

• (Αγγλικά) Beihammer, Alexander· Parani, Maria· Schabel, Chris, επιμ. (2008). Diplomatics in the Eastern Mediterranean 1000-1500 : Aspects of Cross-Cultural Communication. The Medieval Mediterranean Series. 74. BRILL. ISBN 9789004165472.
• (Αγγλικά) Heraclidou, Antigone (2017). Imperial Control in Cyprus : Education and Political Manipulation in the British Empire. I. B. Tauris. ISBN 9781784539528.
• (Αγγλικά) Holland, Robert (1999). Britain and the Revolt in Cyprus, 1954-1959. Oxford University Press. ISBN 9780198205388.
• (Αγγλικά) Ioannides, Christos P. (2018). Cyprus under British Colonial Rule : Culture, Politics, and the Movement Toward Union with Greece, 1878-1954. Lexington Books/Fortress Academic. ISBN 9781498582025.
• (Αγγλικά) Kaffa, Elena (2014). The Greek Church of Cyprus, the Morea and Constantinople during the Frankish Era (1196-1303) : A New Perspective. Cambridge Scholars Publishing. ISBN 9781443858861.
• (Γαλλικά) Nam, Jong-Kuk (2007). Le Commerce du Coton en Méditerranée à la Fin du Moyen Age. The Medieval Mediterranean Series. 68. BRILL. ISBN 9789004162266.
• (Αγγλικά) Nicholson, Helen· Crawford, Paul F.· Burgtorf, Jochen, επιμ. (2010). The Debate on the Trial of the Templars (1307-1314). Routledge. ISBN 9780754665700.
• (Αγγλικά) Nicolaou-Konnari, Angel· Schabel, Chris, επιμ. (2015). Lemesos : A History of Limassol in Cyprus from Antiquity to the Ottoman Conquest. Cyprus Historical and Contemporary Studies. Cambridge Scholars Publishing. ISBN 9781443875615.
• (Αγγλικά) Varnava, Andrekos· Michael, Michalis N., επιμ. (2013). The Archbishops of Cyprus in the Modern Age : The Changing Role of the Archbishop-Ethnarch, their Identities and Politics. Cyprus Historical and Contemporary Studies. Cambridge Scholars Publishing. ISBN 9781443849296.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

wiktionary logo

Το Βικιλεξικό έχει σχετικό λήμμα:   Λεμεσός

Commons logo

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα    Λεμεσός

• Ιστοσελίδα Δήμου