Remove ads
Ο Ιουστινιανός Β΄ ή Ιουστινιανός ο Ρινότμητος (668/669 - 4 Νοεμβρίου 711 ήταν ο τελευταίος Βυζαντινός αυτοκράτορας στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία υπό τη Δυναστεία του Ηρακλείου (685 - 695) και για δεύτερη φορά (705 - 711). Όπως ο ομώνυμος προκάτοχος του Ιουστινιανός Α΄ ήταν πολύ φιλόδοξος και δυναμικός αυτοκράτορας, προσπάθησε να επαναφέρει τη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία στις παλιές της δόξες, η βιαιότητα του προκάλεσε πολλές αντιδράσεις, δεν είχε τη λεπτότητα που έδειξε ο πατέρας του Κωνσταντίνος Δ΄.[1] Το αποτέλεσμα ήταν να ξεσπάσει εξέγερση και να ανατραπεί (695), οι Σλάβοι και οι Βούλγαροι τον βοήθησαν να επανέλθει στον θρόνο. Η δεύτερη περίοδος που κυβέρνησε στην οποία ήταν ρινότμητος ήταν αρκετά βιαιότερος με αποτέλεσμα την ανατροπή του (711), ο στρατός τον είχε εγκαταλείψει πριν τη δολοφονία του.
| Ιουστινιανός Β΄ ο Ρινότμητος | |
|---|---|
 Σόλιδος της πρώτης βασιλείας του Ιουστινιανού Β΄ (685-695) με την επιγραφή: IHS. CHRISTOS REX REGNANTIUM / D. IUSTINIANUS SERV[US] CHRISTI CON. OB΄. | |
| Περίοδος | 685 – 695 |
| Προκάτοχος | Κωνσταντίνος Δ΄ |
| Διάδοχος | Λεόντιος |
| Περίοδος | 705 – 711 |
| Προκάτοχος | Τιβέριος Γ΄ |
| Διάδοχος | Φιλιππικός Βαρδάνης |
| Γέννηση | 669 Κωνσταντινούπολη |
| Θάνατος | 11 Δεκεμβρίου 711 (42 ετών) |
| Σύζυγος | Ευδοκία Θεοδώρα των Χαζάρων |
| Επίγονοι | Τιβέριος |
| Οίκος | Δυναστεία του Ηρακλείου |
| Πατέρας | Κωνσταντίνος Δ΄ ο Πωγωνάτος |
| Μητέρα | Αναστασία |
| Θρησκεία | Χριστιανός Ορθόδοξος |
 Σχετικά πολυμέσα | |
| δεδομένα () | |
Remove ads
Πόλεμοι με τους Άραβες
Ο Ιουστινιανός Β΄ ήταν μεγαλύτερος γιος και διάδοχος του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Δ΄ και της συζύγου του Αναστασίας.[2] Ο πατέρας του έμεινε μόνος αυτοκράτορας όταν καθαιρέθηκαν και ρινοκοπήθηκαν οι θείοι του Ηράκλειος και Τιβέριος (681).[3] Με τον πρόωρο θάνατο του πατέρα του όταν ήταν ο ίδιος ο Ιουστινιανός Β΄ μόλις 16 ετών τον διαδέχθηκε στον θρόνο.[2][4] Οι μεγάλες νίκες του πατέρα του στην ανατολή επέτρεψαν στον Ιουστινιανό Β΄ να βρει ένα πλούσιο βασίλειο.[5] Μετά από μια σύντομη σύγκρουση με τους Άραβες στην Αρμενία πέτυχε την αύξηση του φόρου από το Χαλιφάτο των Ομεϋαδών και την κατοχή τμήματος της Κύπρου.[5][6] Τα έσοδα από τις επαρχίες της Αρμενίας και της Ιβηρίας μοιράστηκαν στις δυο αυτοκρατορίες.[1] Με νέες συμφωνίες που προχώρησε με το Χαλιφάτο ο Ιουστινιανούς Β΄ μετακίνησε 12.000 χριστιανούς Μαρωνίτες από τον Λίβανο που δημιουργούσαν συνεχώς προβλήματα στους Άραβες.[7] Οι μεταρρυθμίσεις συνεχίστηκαν, ο στρατός του που είχε εξαντληθεί άσχημα ενισχύθηκε με Μαρδαίται και Κύπριους από το κατεχόμενο τμήμα.[1] Έθεσε σε ισχύ τον «Νόμο των Αγροτών», μια ρύθμιση που επέτρεψε την ισχυροποίηση της αγροτικής τάξης. Αργότερα (688) υπέγραψε νέα Συνθήκη με τον Χαλίφη Αμπντ αλ-Μαλίκ ιμπν Μαρουάν σύμφωνα με την οποία η Κύπρος ανακηρύχτηκε ουδέτερη ζώνη και τα έσοδα μοιράστηκαν.[8]
Με πλεονέκτημα τη σταθερότητα στην Ανατολή ο Ιουστινιανός Β΄ προσπάθησε να ανακτήσει τα Βαλκάνια που τα είχαν καταλάβει οι Σλαβικές φυλές, μετέφερε ιππικό από την Ανατολή στη Θράκη (687).[7] Με μεγάλη στρατιωτική εκστρατεία (688-689) έδιωξε τους Βούλγαρους από τη Μακεδονία και ανέκτησε τη Θεσσαλονίκη τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Ευρώπης.[1] Οι υποταχθέντες Σλάβοι μεταφέρθηκαν στη Βιθυνία και του πρόσφεραν στρατιωτική προστασία 30.000 ανδρών.[1] Με αυξημένες δυνάμεις στην Ανατολή ο Ιουστινιανός Β΄ ήταν ασφαλής να ξεκινήσει νέους πολέμους με τους Άραβες.[9] Ο Ιουστινιανός Β΄ κέρδισε την πρώτη μάχη στην Αρμενία (693) αλλά οι Σλάβοι κατόπιν ηττήθηκαν και επαναστάτησαν με αποτέλεσμα οι Βυζαντινοί να συντριβούν στη Μάχη της Σεβαστουπόλεως, ο ίδιος δραπέτευσε στη Θάλασσα του Μαρμαρά.[9][10] Ο Θεοφάνης Ομολογητής γράφει ότι ο αυτοκράτορας από την οργή του έσφαξε όλους τους Σλάβους στο Θέμα Οψίκιον.[11][12] Στο μεταξύ ένας Πατρίκιος οδήγησε τους Αρμένιους σε εξέγερση με αποτέλεσμα η επαρχία να κατακτηθεί ολοκληρωτικά από τους Άραβες (694-695).[1]
Η Πενθέκτη Οικουμενική Σύνοδος και το τέλος της πρώτης βασιλείας
.png)
Ο Μανιχαϊσμός διώχτηκε σκληρά από τον αυτοκράτορα, η σκληρή υποταγή των λαικών παραδόσεων που δεν είχαν καταγωγή από τη Χαλκηδόνα προκάλεσαν την αντίδραση της εκκλησίας.[2] Ο Ιουστινιανός Β΄ συγκάλεσε στην Κωνσταντινούπολη την Πενθέκτη Οικουμενική Σύνοδο με στόχο να επικυρώσει τις αποφάσεις της Ε΄ και της ΣΤ΄ Οικουμενικής Συνόδου και να επικυρώσει τη θρησκευτική του πολιτική.[13] Οι αποφάσεις είχαν σαν αποτέλεσμα την αύξηση των διαφορών της Ορθόδοξης με την Καθολική Εκκλησία.[14] Ο αυτοκράτορας διέταξε να συλληφθεί ο Πάπας Σέργιος Α΄ αλλά η Ρώμη και η Ραβέννα υποστήριξαν τον πάπα.[1] Αναδιοργάνωσε τα Βυζαντινά Θέματα και δημιούργησε στα νότια το νέο Θέμα Ελλάδος που βρισκόταν σε κατώτερη θέση, το Θέμα Οψίκιον, το Θέμα Ανατολικών, το Θέμα Θρακησίων το Θέμα Αρμενιακών και οι ναυτικοί Καραβισιάνοι είχαν την πρώτη θέση στην αυτοκρατορία.[1] Προσπάθησε να προστατεύσει τους χωρικούς από τους ισχυρούς γαιοκτήμονες, αυτό τον έφερε σε σκληρή σύγκρουση μαζί τους.[1] Παρά το γεγονός ότι οι πολιτικές διανομής γης ενόχλησαν την αριστοκρατία η ψηλή φορολογία έφερε εξέγερση και στους χωρικούς.[1] Οι υπουργοί του Στέφανος και Θεόδωρος συγκέντρωναν τα ποσά από τους φόρους με στόχο να οικοδομήσει ο αυτοκράτορας πολυτελή κτίρια.[1][15] Το 695 ο στρατός εξεγέρθηκε και ανακήρυξε Αυτοκράτορα έναν αξιωματικό με το όνομα Λεόντιος. Ο Λεόντιος, όντας παλαιός φίλος του πατέρα του, χάρισε τη ζωή στον Ιουστινιανό αλλά τον τιμώρησε με ρινοκοπία (δηλαδή ακρωτηριασμό της μύτης) και τον εξόρισε στη Χερσώνα της Κριμαίας. Εκεί ο Ιουστινιανός παρέμεινε για δέκα χρόνια, δηλαδή μέχρι το 705.[16]
Εξορία
Την περίοδο της εξορίας του ο Ιουστινιανός Β΄ συγκέντρωσε οπαδούς με στόχο να ανακτήσει, τον θρόνο οι αρχές αποφάσισαν να τον μεταφέρουν από τη Χερσώνα στην Κωνσταντινούπολη (702/703).[17] Ο Ιουστινιανός δραπέτευσε, τον υποδέχτηκε με ενθουσιασμό ο Χαχάνος των Χάζαρων Μπουσίρ και του έδωσε την αδελφή του ως σύζυγο.[17] Ο Ιουστινιανός την ονόμασε Θεοδώρα των Χαζάρων, αντέγραψε τη σύζυγο του προκατόχου του Ιουστινιανού Α΄ Θεοδώρα.[18] Δέχτηκε σαν προίκα μια βίλα στην πόλη Φαναγορία που βρισκόταν στη Θάλασσα Αζόφ. Ο Μπουσίρ σύντομα δωροδοκήθηκε από τον Τιβέριο να δολοφονήσει τον γαμπρό του, έστειλε δύο Χάζαρους τους Παπατζύν και Βαλγίτζιν να εκτελέσουν την εντολή.[19] Ο Ιουστινιανός δέχτηκε προειδοποίηση από τη σύζυγο του και θανάτωσε τους Παπατζύν και Βαλγίτζιν, απέπλευσε κατόπιν για το Θέμα Χερσώνος και κάλεσε τους οπαδούς του να διασχίσουν τη Μαύρη Θάλασσα.[20]
Την ώρα που το πλοίο βρισκόταν στις νότιες ακτές της Μαύρης Θάλασσας ξέσπασε καταιγίδα στο στόμιο του Δνείστερου με τους παραποτάμους του Δνείπερου.[19] Ένας οπαδός του τον πλησίασε και του ζήτησε να υποσχεθεί στον θεό σαν τάμα ότι δεν θα πειράξει κανέναν από τους αντιπάλους του όταν επιστρέψει στον θρόνο.[20] Ο Ιουστινιανός του απάντησε "αν χαρίσω τη ζωή σε έστω και έναν από αυτούς ο θεός να με πνίξει εδώ".[19] Αφού επιβίωσε από την καταιγίδα ο Ιουστινιανός κατέφυγε στον Τέρβελ της Βουλγαρίας, του ζήτησε βοήθεια να ανακτήσει τον θρόνο του, σε αντάλλαγμα θα του έδινε για γάμο την κόρη του Αναστασία με τον τίτλο του Καίσαρα.[17][20] Την άνοιξη του 705 πλησίασαν την Κωνσταντινούπολη 15.000 Βούλγαροι και Σλάβοι ιππείς.[17] Ο Ιουστινιανός ζητούσε συνεχώς επί τρεις μέρες από τους κατοίκους της πόλης να του ανοίξουν τα τείχη αλλά χωρίς αποτέλεσμα, οι οπαδοί του εισήλθαν από ένα υπόγειο Υδραγωγείο στην Κωνσταντινούπολη και κάλεσαν τον λαό σε πραξικόπημα.[17] Ο Ιουστινιανός Β΄ ανέβηκε για δεύτερη φορά στον θρόνο σπάζοντας την παράδοση που απαγορεύει σε ακρωτηριασμένο να ανέβει στον θρόνο, αντικατέστησε την κομμένη του μύτη με ένα χρυσό τεμάχιο.[21] Οι στασιαστές Τιβέριος και Λεόντιος μεταφέρθηκαν στον Ιππόδρομο, αφού πρώτα ο Ιουστινιανός Β΄ τους πάτησε στον λαιμό σαν ένδειξη υποταγής αποκεφαλίστηκαν μαζί με πολλούς οπαδούς τους.[22] Ο πατριάρχης Καλλίνικος Α΄ Κωνσταντινουπόλεως καθαιρέθηκε, τυφλώθηκε και εξορίστηκε στη Ρώμη.[23]
Ανάρρηση στο θρόνο για δεύτερη φορά
Τη δεύτερη περίοδο της βασιλείας ακολούθησαν ταπεινωτικές ήττες από τους Βούλγαρους και το Χαλιφάτο και άγριες καταστολές των εξεγέρσεων στο εσωτερικό.[24] Ο Ιουστινιανός Β΄ αποφάσισε να εκστρατεύσει εναντίον του Τέρβελ (708) με στόχο να ανακτήσει τα εδάφη που του είχε παραχωρήσει όταν του έδωσε τον τίτλο του Καίσαρα (705).[22] Ο Ιουστινιανός Β΄ αποκλείστηκε στην Βουλγαρική Αγχίαλο και αναγκάστηκε να οπισθοχωρήσει.[22] Ακολούθησε συνθήκη ανάμεσα στη Βυζαντινή αυτοκρατορία και τη Βουλγαρία που επανέφερε την ειρήνη ανάμεσα στις δύο χώρες. Ακολούθησαν νέες ήττες από τους Άραβες στη Μικρά Ασία, κατέλαβαν τις πόλεις της Κιλικίας και εισέβαλαν στην Καππαδοκία (709-711).[15][24] Διέταξε τον πάπα Ιωάννη Ζ΄ να αναγνωρίσει την Πενθέκτη Οικουμενική, ακολούθησε εκστρατεία στη Ραβένα υπό την ηγεσία του Πατρίκιου Θεόδωρου με στόχο να τιμωρήσει την πόλη (709).[25] Η εκστρατεία είχε στόχο να αποκαταστήσει τη Βυζαντινή κυριαρχία στη Ραβέννα ύστερα από την τοπική ανταρσία.[26][27] Η καταστολή έγινε με επιτυχία, ο νέος Πάπας Κωνσταντίνος επισκέφτηκε την Κωνσταντινούπολη (710) και ο Ιουστινιανός Β΄ αναγνώρισε τα προνόμια της Δυτικής Εκκλησίας. Δεν είναι γνωστό τι ακολούθησε από την Πενθέκτη Σύνοδο μέχρι τότε, ο Πατριάρχης Κωνσταντίνος ορκίστηκε ότι θα σεβαστεί όλους τους κανόνες.[28] Αυτή ήταν η τελευταία φορά στην οποία ο πάπας της Ρώμης θα επισκεφτεί την Κωνσταντινούπολη, η επόμενη θα είναι στους σύγχρονους χρόνους όταν ο Πάπας Παύλος ΣΤ΄ θα επισκεφτεί την Κωνσταντινούπολη (1967).[21]
Ακολούθησε η μοιραία ανταρσία, η Χερσώνα εξεγέρθηκε και ο εξόριστος Φιλιππικός Βαρδάνης κατέλαβε την πόλη, ο Ιουστινιανός Β΄ έστειλε στρατό να τους καταστείλει (709, 711).[5][29] Οι επαναστάτες ανακήρυξαν αυτοκράτορα τον Φιλιππικό, ο αυτοκράτορας βρισκόταν στην Αρμενία και δεν μπορούσε να τους υποτάξει.[30][31] Η καταστροφή του συνόλου του βυζαντινού στόλου στη Μαύρη Θάλασσα το 711 κατά το ταξίδι επιστροφής από τη Χερσώνα, και ο χαμός περίπου 70.000 ανδρών στα μανιασμένα κύματα, λέγεται ότι προκάλεσε το γέλιο του αυτοκράτορα. Ο Ιουστινιανός Β΄ συνελήφθη και εκτελέστηκε τον Νοέμβριο του 711, η κεφαλή του απεστάλη στη Ρώμη και τη Ραβένα.[2] Με την εκτέλεση του γιου της η μητέρα του Ιουστινιανού Β΄ μετέφερε τον εξάχρονο εγγονό της και Συναυτοκράτορα Τιβέριο στην Παναγία των Βλαχερνών. Οι στασιαστές έβγαλαν το μικρό παιδί από το ιερό και το στραγγάλισαν, με τον τρόπο αυτό έληξε άδοξα για το Βυζάντιο η δυναστεία του μέγιστου Ηρακλείου.[32]
Remove ads
Ο Ιουστινιανός Β´, παρά τη σκληρότητα και την πνευματική του αστάθεια, ήταν ικανός αυτοκράτορας, και εργάστηκε σκληρά για το καλό της αυτοκρατορίας, διατηρώντας και ενισχύοντας τη διοικητική και κοινωνική συνοχή που ήταν απαραίτητη για τη σωτηρία της. Οι εκρήξεις εκδίκησής του όμως ήταν τόσο βίαιες που τον κατέστησαν εξαιρετικά αντιδημοφιλή. Το πάθος του και το άσβεστο κουράγιο του, απέδειξαν ότι δεν αρκεί ο ακρωτηριασμός για να εξουδετερώσει τη φιλοδοξία ενός αποφασισμένου για την εξουσία ανθρώπου. Έτσι, το σκληρό έθιμο της τιμωρίας με ρινοκοπία δεν εφαρμόστηκε ξανά στη Βυζαντινή ιστορία.
Remove ads
Νυμφεύτηκε πρώτα την Ευδοκία κατά την 1η βασιλεία του (685-695). Δεν απέκτησαν απογόνους.
Έπειτα ο Ιουστινιανός Β΄ έκανε δεύτερο γάμο με τη Θεοδώρα, αδελφή του Μπουσίρ χάνου των Χαζάρων και είχε τέκνα:
- Τιβέριος 705-711, συναυτοκράτορας (706-711). Εκτελέστηκε με διαταγή του Φιλιππικού.
- Αναστασία.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads