Ερασίστρατος

Ο Ερασίστρατος ήταν από τους πιο φημισμένους ιατρούς και ανατόμους της αρχαιότητας.

Ερασίστρατος
Γέννηση	Δεκαετία του 300 π.Χ.[1] και 330 π.Χ.[2] Ιουλίς[3]
Θάνατος	249 π.Χ. και 250 π.Χ.[2] Σάμος
Υπηκοότητα	Ιουλίς
Επιστημονική σταδιοδρομία
Ερευνητικός τομέας	ιατρική
Ιδιότητα	ιατρός και ανατόμος
Φοιτητές του	Απολλοφάνης και Straton
δεδομένα (π • σ • ε )

Βιογραφία

Γεννήθηκε στην Ιουλίδα της Κέας^[4][5] ή στην Κω^[6] ή στη Χίο^[7] ή τη Σάμο.^[8] Κατά τον Πλίνιο ήταν εγγονός του Αριστοτέλη από τη θυγατέρα του την Πυθία,^[9] χωρίς να έχουμε άλλους ιστορικούς που να το επιβεβαιώνουν. Ο Σουίδας αναφέρει ότι γονείς του ήταν ο Κλεόμβροτος και η Κρητοξένη, αδελφή του ιατρού Μέδιου. Το κείμενο όμως δεν είναι σαφές στο σημείο, αν ο Κλεόμβροτος ήταν πατέρα του ή θείος του.

Ο Ερασίστρατος ήταν μαθητής του Χρύσιππου του Κνιδίου,^[10][11][12] του Μητρόδωρου^[13] και ίσως και του Θεόφραστου.^[14]

Εγκαταστάθηκε για ένα διάστημα στην αυλή του Σέλευκου Νικάτωρα, βασιλιά της Συρίας, όπου και απόκτησε μεγάλη φήμη όταν το 294 π.Χ. διέγνωσε σωστά την ασθένεια του Αντίοχου, πρωτότοκου γιου του Σέλευκου.

Εγκαταστάθηκε επίσης στην Αλεξάνδρεια, της οποίας η φήμη άρχιζε να εξαπλώνεται εκείνη την εποχή. Συνέχισε να μελετάει ανατομία και εξασκεί την ιατρική μέχρι μεγάλης ηλικίας.

Πιθανόν να πέθανε στη Μικρά Ασία, ενώ ο Σουίδας αναφέρει ότι ο τάφος του είναι στο όρος Μυκάλη στην Ιωνία. Πότε ακριβώς πέθανε δεν είναι γνωστό. Σύμφωνα με τον Ευσέβιο βρίσκονταν εν ζωή το 258 π.Χ., περίπου σαράντα χρόνια μετά τον γάμο του Αντίοχου και της Στρατονίκης.

Επιδόσεις

Ο Ερασίστρατος είναι ο τελευταίος μεγάλος ιατρός της αρχαιότητας.

Απόκτησε πολλούς μαθητές και συντρόφους, και μια ιατρική σχολή στη Σμύρνη της Ιωνίας που ονομάστηκε από αυτόν συνέχισε να λειτουργεί μέχρι την εποχή του Στράβωνα.

Οι πιο φημισμένοι του μαθητές ήταν: ο Αποεμάντης, ο Απολλώνιος Μεμφίτης, ο Απολλοφάνης, ο Αρτεμίδωρος, ο Χαρίδημος, ο Χρύσιππος, ο Ηρακλείδης, ο Ερμογένης, ο Ικέσιος, ο Μαρτιάλης, ο Μηνόδωρος, ο Πτολεμαίος, ο Στράτος και ο Ξενοφών.

Έγραψε πλήθος ιατρικών συγγραμμάτων περί ανατομίας, πρακτικής ιατρικής και φαρμακολογίας. Διασώζονται μόνο οι τίτλοι τους, ενώ μικρά αποσπάσματα διασώζονται διαμέσου του Γαληνού, του Caelius Aurelianus και άλλων αρχαίων συγγραφέων.

Μερικά από τα επιτεύγματά του ήταν πιθανώς η ανακάλυψη του κυκλοφοριακού συστήματος, αφού σε ένα σύγγραμμά του περιγράφει τη λειτουργία της καρδιάς. Ανακάλυψε και περιέγραψε το νευρικό σύστημα και το χώρισε σε δύο διαφορετικά, το αισθητήριο και το κινητικό νευρικό σύστημα. Περιέγραψε επίσης τις διαφορές του εγκεφάλου μεταξύ ανθρώπου και ζώων.

Μελέτησε επίσης το πεπτικό σύστημα και τα αποτελέσματα της διατροφής και διατύπωσε τη θεωρία πως η διατροφή, τα νεύρα και ο εγκέφαλος επιδρούν στις νοητικές ασθένειες.

Ο Ερασίστρατος έκανε και σημαντικές ιατρικές ανακαλύψεις, οι οποίες σήμερα μας φαίνονται αφάνταστες. Μεταξύ των άλλων ανακάλυψε τον καθετήρα για την τεχνητή εκκένωση της ουροδόχου κύστης.

Η ασθένεια του Αντίοχου

Ο ασθενής Αντίοχος

Ο Σέλευκος παντρεύτηκε σε μεγάλη ηλικία τη Στρατονίκη, κόρη του Δημήτριου Πολιορκητή, η οποία του είχε χαρίσει έναν απόγονο.^[15][16] Ο Αντίοχος ερωτεύτηκε παράφορα τη μητριά του, αλλά κρατούσε το πάθος του μυστικό και έτσι έπαθε μελαγχολία από τον πόθο. Οι γιατροί που τον εξέτασαν, δεν μπορούσαν να βρουν την αιτία. Ο Ερασίστρατος απόκλεισε τις σωματικές ασθένειες και υπέθεσε μια πνευματική νόσο. Εξετάζοντάς τον κατέγραψε τις παρατηρήσεις του, οι οποίες έδειξαν σημαντική διαφορά των παλμών της καρδιάς, του σφυγμού του και του χρώματος της επιδερμίδας του, όποτε ο Αντίοχος βρισκόταν κοντά στη Στρατονίκη. Κατέγραψε επίσης ότι τα συμπτώματα αυτά δεν εμφανίζονταν σε καμιά άλλη περίπτωση.

Λόγω της λεπτότητας της περίστασης, ο Ερασίστρατος χρησιμοποίησε ένα τέχνασμα για να αποκαλύψει την ασθένεια του πρίγκηπα. Πήγε λοιπόν στον Σέλευκο και του είπε ότι η ασθένεια του γιου του είναι αθεράπευτη, αφού είναι ερωτευμένος με μια γυναίκα που δεν μπορεί ποτέ να την αποκτήσει. Ο Σέλευκος τον ρώτησε ποια είναι αυτή η θνητή που δεν μπορεί να αποκτήσει ο γιος του. Τότε ο Ερασίστρατος προσποιήθηκε ότι πρόκειται για τη δική του σύζυγο. Ο Σέλευκος άρχισε να του τάζει όλο και μεγαλύτερα δώρα για να τον πείσει να παραχωρήσει τη γυναίκα του στον Αντίοχο. Ο Ερασίστρατος έμενε κάθε φορά ανένδοτος λέγοντας: «μα, αφού είναι δική μου η γυναίκα». Όταν η πίεση του Σέλευκου είχε γίνει αφόρητη, τότε ο Ερασίστρατος τον ρώτησε: «τι θα έκανες εσύ αν ήταν η δική σου γυναίκα;» «θα του την έδινα!» απάντησε ο Σέλευκος. Τότε ο Ερασίστρατος του αποκάλυψε την αλήθεια. Ο Σέλευκος κράτησε τον λόγο του και παραχώρησε τη γυναίκα του στον γιο του. Η ιστορία αυτή διασώζεται σε πλήθος κείμενα.

Παραπομπές

1. Βίλχελμ Κρολ: «Metrodoros 26» (Γερμανικά) 1932.
2. Τσεχική Εθνική Βάση Δεδομένων Καθιερωμένων Όρων. nlk20000083447. Ανακτήθηκε στις 8  Ιουνίου 2022.
3. erasistrate.
4. Suidas, s.v. Ερασίστρ.
5. Stab. x. 5, p. 389, ed. Tuchn.
6. Στέφανος Βυζάντιος, Κως
7. Galen of Chios, Introd. c. 4. vol. xiv p. 683
8. Αυτοκράτωρ Ιουλιανός, Misopog. p. 347
9. Η N, xxix 3
10. Διογ. Λαέρτ. vii. 7 §10, p. 186
11. Plin. H.N. xxix. 3
12. Galen, de Ven, Sect. adv. Erasistr. c. 7, vol. xi. p. 171
13. Sext. Empir. c. Mathem. i. 12, p. 271, ed. Fabric
14. Galen, de Sang. in Arter. c, 7, vol. iv. p. 729
15. Plut. Demetr. c. 38
16. Appian, de Rebus Syr. c. 59

Πηγές

• Sir William Smith, επιμ. (1876) [1849]. Dictionary of Greek and Roman biography and mythology (στα Αγγλικά). Boston: C.C. Little, J. Brown and Co. Ανακτήθηκε στις 26 Αυγούστου 2009.
• Professor Dr. R. du Bois-Reymond und Oberst z.D. C. Schaefer (1908). «Handbuch zur Geschichte der Naturwissenschaften und der Technik» (στα Γερμανικά). Verlag von Julius Springer. Unknown parameter |accessyear= ignored (|access-date= suggested) (βοήθεια)

Δείτε επίσης

• Ανώνυμος του Λονδίνου