Αντίπαπας Αλέξανδρος Ε΄

Ο Αντίπαπας Αλέξανδρος Ε΄ ή Πέτρος της Κάντιας ή Πέτρος Φιλάργης (Antipapa Alessandro V, 1339 - 3 Μαΐου 1410) ήταν Αντίπαπας κατά τη διάρκεια του δυτικού σχίσματος ως διεκδικητής της έδρας της Πίζας (26 Ιουνίου 1409 - 3 Μαΐου 1410). Το σύντομο χρονικό διάστημα της θητείας του ήρθε σε σύγκρουση τόσο με τον νόμιμο πάπα Γρηγόριο ΙΒ΄ τόσο και με τον Αντίπαπα της Αβινιόν Βενέδικτο ΙΓ΄. Τον 20ο αιώνα η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία άλλαξε άποψη και καθιέρωσε τους Αντίπαπες ως νόμιμους πάπες.

Αντίπαπας Αλέξανδρος Ε΄
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Πέτρος Φιλάργης (Ελληνικά)
Γέννηση	1339[1] Κρήτη
Θάνατος	3  Μαΐου 1410[2][1][3] Μπολόνια[4]
Τόπος ταφής	Άγιος Φραγκίσκος
Εθνικότητα	Έλληνες
Θρησκεία	Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία[5]
Θρησκευτικό τάγμα	Τάγμα των Ελάσσονων Αδελφών
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	λατινική γλώσσα[6]
Σπουδές	Πανεπιστήμιο του Παρισιού Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης[7]
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	καθολικός ιερέας
Αξιώματα και βραβεύσεις
Αξίωμα	καρδινάλιος (1405–1410)[8] Αρχιεπίσκοπος Μιλάνου (1402–1408)[9][10] Roman Catholic Bishop of Vicenza (από 1388)[9][11] Roman Catholic Bishop of Novara (1389–1398)[9][12] επιχώριος επίσκοπος (1386–1388)[9][13] Αντιπάπας
Θυρεός
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Πρώτα χρόνια

Μικρογραφία του Αντίπαπα Αλέξανδρου Ε΄ από τα "Χρονικά της Νυρεμβέργης"

Ο Πέτρος Φιλάργης γεννήθηκε στις Καρές Μεραμπέλλου της Κρήτης, στην σημερινή Νεάπολη Λασιθίου περί το 1339.^[14] Το βαπτιστικό του όνομα ήταν "Πιέτρο Φιλάργκο" αλλά πολλές φορές καταγράφεται ως "Πιέτρο ντι Κάντια" ή "Πέτρος Φιλάργης".^[14] Ο Πέτρος είχε την ατυχία να χάσει τον πατέρα του στην μεγάλη επιδημία πανώλης που μάστιζε εκείνα τα χρόνια την Κρήτη. Το μικρό παιδί περιμάζεψαν οι Φραγκισκανοί μοναχοί της καθολικής μονής του Αγίου Αντωνίου. Τα στοιχεία του χαρακτήρα του και η απόφασή του να γίνει και ο ίδιος μοναχός, ώθησαν τον ηγούμενο της μονής να στείλει τον νεαρό στον Χάνδακα και από εκεί στη Βενετία το 1357 για να συνεχίσει τις σπουδές του. Φοίτησε στο εκεί Πανεπιστήμιο και συνέχισε τις σπουδές του στη Θεολογία στα Πανεπιστήμια της Πάδοβας, της Οξφόρδης και των Παρισίων, όπου αναγορεύθηκε διδάκτωρ. Στο συγγραφικό του έργο συγκαταλέγονται σχόλια στα Sententiae του Πέτρου του Λομβαρδού και συγγράφει κείμενα στην ελληνική γλώσσα.

Εγκατέλειψε την ακαδημαϊκή σταδιοδρομία, όταν το 1378 εκδηλώθηκε στους κόλπους της Καθολικής Εκκλησίας το μεγάλο Σχίσμα και όλοι οι οπαδοί του πάπα Ουρβανού ΣΤ΄ εκδιώχθηκαν από το Πανεπιστήμιο των Παρισίων. Το 1384 μετέβη στην Παβία, το 1386 εξελέγη επίσκοπος Πιατσέντσας, το 1388 επίσκοπος Βιτσέντσας, το 1389 επίσκοπος στη Νοβάρρα και το 1402 στο Μιλάνο.^[15] Παράλληλα γνώρισε τον Τζιαν-Γκαλεάτσο Βισκόντι και έγινε πολιτικός του σύμβουλος, μετέχοντας σε διπλωματικές αποστολές στην Πράγα. Με την υποστήριξη του Βισκόντι αναδείχθηκε αρχιεπίσκοπος Μεδιολάνων (Μιλάνου) το 1402. Αν και στενά συνδεδεμένη με την Αυλή της Γαλλίας (λόγω του μεγάλου Σχίσματος στο εσωτερικό της), η οικογένεια Βισκόντι δεν είχε εν τούτοις εγκαταλείψει και τον ποντίφηκα της Ρώμης. Πάπας στην Αβινιόν ήταν ο Βενέδικτος ΙΓ΄, ενώ στη Ρώμη ο Ιννοκέντιος Ζ΄, ο οποίος επιζητούσε τη φιλία των Βισκόντι και του Πέτρου Φιλάργη. Από τότε ο Φιλάργης έγινε ιδιαίτερα σημαίνον πρόσωπο για την παπική Αυλή. Το 1405 τιμήθηκε με τον τίτλο του καρδιναλίου και στάλθηκε ως πρεσβευτής στη βόρεια Ιταλία, όπου συνασπίσθηκε με τους υπόλοιπους καρδιναλίους, προγραμματίζοντας σύνοδο για να επιτευχθεί η ένωση της Καθολικής Εκκλησίας.

Παπική εκλογή

Μνημείο αφιερωμένο στον Αντίπαπα Αλέξανδρο Ε΄ στην Μονή του Αγίου Φραγκίσκου της Μπολόνιας

Στις 25/3/1409 άρχισε η Σύνοδος της Πίζας, κατά την οποία ο Πέτρος Φιλάργης αναδείχθηκε εξαιρετικά δραστήριος. Στις 26/6/1409 εκλέχθηκε Πάπας ως Αντίπαπας της Πίζας, έχοντας εξασφαλίσει τα δύο τρίτα του κονκλαβίου. Έλαβε το όνομα Αλέξανδρος Ε΄ και όφειλε πλέον να φροντίσει για την ειρήνη του Καθολικού κόσμου και για την καλή λειτουργία της παπικής εξουσίας, με όραμα την Ένωση της Ορθόδοξης με την Καθολική Εκκλησία. Ακολούθησε η θριαμβευτική είσοδός του ως Πάπας Αλέξανδρος Ε΄ στον καθεδρικό ναό της Πίζας και η θερμή και αυθόρμητη υποδοχή από μέρους του θρησκευόμενου καθολικού λαού, που επιζητούσε από τον νέο πάπα να φέρει κάθαρση στην κλονιζόμενη από τις έριδες και τα σκάνδαλα Καθολική Εκκλησία. Η πρώτη του διακήρυξη ήταν ότι θα εγκαταλείψει την πολιτική της "λεηλασίας" και των "λαφύρων" και ότι οι ηγούμενοι στα μοναστήρια θα διορίζονται με κανονικές εκλογές.^[16]

Ως Φραγκισκανός, προώθησε αμέσως βούλλες (προνόμια) υπέρ του Τάγματός του, ελπίζοντας ίσως ότι οι Φραγκισκανοί θα ανανέωναν το εκκλησιαστικό σώμα. Ο Αλέξανδρος Ε΄ επιθυμούσε το τέλος του σχίσματος μεταξύ της Αβινιόν και της Ρώμης. Αναγνωρίσθηκε από πολλές ιταλικές πόλεις, από τη Γαλλία, την Αγγλία, ένα τμήμα της Γερμανίας και από τη Βοημία. Ο σπουδαιότερος αντίπαλός του ήταν βέβαια η ίδια η Ρώμη. Μετά από οκτώ μήνες, την 1/5/1410, η Ρώμη έπεσε και ο Αλέξανδρος Ε΄ θα μπορούσε να εγκατασταθεί εκεί ως πνευματικός ηγέτης της παποσύνης με τη δύναμη των όπλων. Τελικά όμως δεν κατόρθωσε να εισέλθει στη Ρώμη. Ασθένησε στην Μπολόνια κι απεβίωσε στις 3 Μαϊου 1410. Ο ιστορικός Κων.Σάθας αναφέρει ότι δηλητηριάστηκε από τον καρδινάλιο Κόσα που τον διαδέχθηκε ως Αντίπαπας Ιωάννης ΚΓ΄ (1410–1415).^[17][18][19]. Ετάφη στο κοιμητήριο του τάγματος των Φραγκισκανών. Η επιτύμβια πλάκα στον τάφο του αναφέρει:

CRETENSIS EX DOMOCILIO CRETENSIS NUN CUPATUS

Δηλαδή Κρητικός στην καταγωγή, Κρητικός αναφερόμενος

Έλεγε για τον εαυτό του «υπήρξα ένας πλούσιος επίσκοπος, ένας φτωχός καρδινάλιος και ένας ακόμη πιο φτωχός Πάπας».^[20] Η Καθολική εκκλησία θεωρεί παραδοσιακά ότι η παποσύνη του Γρηγορίου ΙΒ΄ έληξε με την εκλογή του Αλεξάνδρου Ε΄. Ο Πάπας Ιωάννης ΚΓ΄ επέλεξε το νούμερο 13 (1958) με την έννοια ότι υπήρξαν "12 Πάπες με το όνομα Ιωάννης αναμφισβήτητης νομιμότητας".^[21] Από την στιγμή που ο Αντίπαπας Ιωάννης ΚΓ΄ διαδέχθηκε τον Αλέξανδρο Ε΄ η γενεαλογική σειρά της Πίζας έγινε παράνομη, η παποσύνη του Γρηγορίου ΙΒ΄ επεκτείνεται ως το 1415 κάτι που δείχνει ότι στην Καθολική εκκλησία καταγράφεται ως Αντίπαπας.^[22] Ο Αλέξανδρος Ε΄ παραμένει στην αρίθμηση ως κανονικός Πάπας αφού αργότερα ο Ροντρίγκο Βοργίας πήρε το όνομα Πάπας Αλέξανδρος ΣΤ΄ (1492).

Παραπομπές

1. (Αγγλικά) Find A Grave. 10919829. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
2. Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. 100936032. Ανακτήθηκε στις 16  Οκτωβρίου 2015.
3. «Encyclopædia Britannica» (Αγγλικά) biography/Alexander-V. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
4. Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 31  Δεκεμβρίου 2014.
5. «Catholic-Hierarchy.org» (Αγγλικά) Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής. filargis. Ανακτήθηκε στις 14  Οκτωβρίου 2020.
6. «Identifiants et Référentiels» (Γαλλικά) Agence bibliographique de l'enseignement supérieur. 033884374. Ανακτήθηκε στις 4  Μαρτίου 2020.
7. Ανακτήθηκε στις 8  Ιουλίου 2019.
8. «Catholic-Hierarchy.org» (Αγγλικά) Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής. filargis. Ανακτήθηκε στις 4  Φεβρουαρίου 2021.
9. filargis.
10. mila.
11. vice.
12. nova.
13. pibo.
14. A Companion to Philosophy in the Middle Ages, ed. Jorge J. E. Gracia and Timothy B. Noone, (Blackwell Publishing, 2002), 506
15. Herbermann, Charles, ed. (1913). "Pope Alexander V". Catholic Encyclopedia. New York: Robert Appleton Company
16. Chisholm, Hugh, ed. (1911). "Alexander s.v. Alexander V.". Encyclopædia Britannica. Τομ. 1 (11th ed.). Cambridge University Press. σ. 553
17. Charles A. Coulombe, Vicars of Christ: A History of the Popes (Kensington Publishing Corp., 2003), 310
18. P.M. Savage, Alexander V, Antipope (Peter of Candia), New Catholic Encyclopedia, 2003. HighBeam Research (17 September 2012)
19. Sathas, Kōnstantinos N. (1960). Neoellēnikē philologia : viographia tōn en tois grammasi dialampsantōn Hellen̄ōn, apo tēs katalyseōs tēs Vyzantinēs Autokratorias mechri tēs Hellēnikēs ethnegersias (1453-1821). En Athēnais : I. Chiōtellē.
20. Peterson, J.B. (1907). Alexander V. In The Catholic Encyclopedia. New York: Robert Appleton Company. Retrieved July 24, 2014
21. https://content.time.com/time/subscriber/article/0,33009,938062,00.html
22. Oakley 2008, σ. 89

Πηγές

• Artaud de Montor, Alexis François. The Lives and Times of the Popes. Volume 4 (New York: Catholic Publication Society of America, 1911)
• Frank, J.W., "Die Obödienzerklärung des österreichischen Herzöge für Papst Alexander V. (1409)," (in German), in: Römische Historische Mitteilungen, 20, 1978
• Gregorovius, Ferdinand. History of Rome in the Middle Ages. Volume VI. 2, second edition, revised (London: George Bell, 1906)
• Kelly, J.N.D. & Walsh, M.J. Oxford Dictionary of Popes. second edition. Oxford: OUP 2010.
• Oakley, Francis (2008). "The Conciliar Heritage and the Politics of Oblivion". In Christianson, Gerald; Izbicki, Thomas M.; Bellitto, Christopher M. (eds.). The Church, the Councils, and Reform: The Legacy of the Fifteenth Century. The Catholic University of America Press.
• Pastor, Ludwig Freiherr von. The History of the Popes: From the Close of the Middle Ages. Volume 1, fifth edition. Herder, 1923
• Petrucci, Armando. "Alessandro V, antipapa." (in Italian). In: Enciclopedia dei Papi (2000).
• Tuilier, A. "L'élection d'Alexandre V, pape grec, sujet vénitien et docteur de l'Université de Paris," (in French), in: Rivista di Studi Bizantini e Slavi, 3, 1983.
• Valois, Noël. La France et le grand schisme d'Occident. Tome IV: Recours au Concile général. (in French) Paris: A. Picard et fils, 1902.