Συνθήκη της Νίκαιας

Αυτό το λήμμα αφορά την συνθήκη της ΕΕ του 2001. Για τη συνθήκη του 1892 μεταξύ Ιταλίας και Γαλλίας, δείτε: Συνθήκη της Νίκαιας (1892).

Η Συνθήκη της Νίκαιας υπογράφηκε από τους Ευρωπαίους ηγέτες στις 26 Φεβρουαρίου 2001 και τέθηκε σε ισχύ την 1η Φεβρουαρίου 2003. Τροποποίησε τη Συνθήκη του Μάαστριχτ (ή Συνθήκη της Ευρωπαϊκής Ένωσης) και τη Συνθήκη της Ρώμης (ή Συνθήκη περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας). Η Συνθήκη της Νίκαιας μεταρρύθμισε τη θεσμική δομή της Ευρωπαϊκής Ένωσης για να προσαρμοσθεί στην προς ανατολάς διεύρυνση, ένα έργο που αρχικά επρόκειτο να γίνει από τη Συνθήκη του Άμστερνταμ, αλλά απέτυχε να διευθετηθεί εκείνη την εποχή.

Συνθήκη της Νίκαιας

Τύπος	Τροποποίηση προηγούμενων συνθηκών
Υπογραφή	26 Φεβρουαρίου 2001
Σε ισχύ	1 Φεβρουαρίου 2003
Υπογράφοντες	μέλη της ΕΕ το 2001
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Η εφαρμογή της συνθήκης ήταν εν αμφιβόλω για μία περίοδο, ύστερα από την αρχική της απόρριψη από τον ιρλανδικό λαό στο δημοψήφισμα του 2001. Το αρνητικό αποτέλεσμα αυτού του δημοψηφίσματος ανατράπηκε στο επόμενο δημοψήφισμα που διενεργήθηκε μετά από ένα χρόνο.

Προβλέψεις της συνθήκης

Η Συνθήκη της Νίκαιας δέχθηκε επίθεση από πολλούς ανθρώπους ως ελαττωματικός συμβιβασμός. Η Γερμανία είχε απαιτήσει ο μεγαλύτερος πληθυσμός της να αντικατοπτρισθεί με μεγαλύτερο βάρος ψήφων στο Συμβούλιο· σε αυτό αντιτάχθηκε η Γαλλία, η οποία επέμενε η συμβολική ισοτιμία μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας να διατηρηθεί. Μία πρόταση που έγινε από πολλούς,^{[ποιος;]} η οποία θα είχε ευρέως απλοποιήσει το ισχύον σύστημα, ήταν να εισαχθεί μια διπλή πλειοψηφία αμφότερων των μελών κρατών και του πληθυσμού, για να αντικατασταθεί το σύστημα Qualified Majority Voting (QMV). Αυτό απορρίφθηκε επίσης από τη Γαλλία για παρόμοιους λόγους. Επιτεύχθηκε ένας συμβιβασμός, ο οποίος προέβλεπε μια διπλή πλειοψηφία των Κρατών Μελών και των ψήφων τους, και στην οποία ένα Κράτος Μέλος μπορεί προαιρετικά να απαιτήσει επαλήθευση ότι οι χώρες που ψηφίζουν υπέρ εκπροσωπούν ένα επαρκές τμήμα του πληθυσμού της Ένωσης.

Το βάρος ψήφου στο Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης όπως αποφασίσθηκε στη Συνθήκη της Νίκαιας, σε ισχύ από την 1η Νοεμβρίου 2004:^[1][2][3]

Χώρα	Βάρος ψήφου	Πληθ. (Mio.)	Σχετ. βάρος [4]
Γερμανία	29	82.0	1.00
Ηνωμένο Βασίλειο	29	59.4	1.38
Γαλλία	29	59.1	1.39
Ιταλία	29	57.7	1.42
Ισπανία	27	39.4	1.94
Πολωνία	27	38.6	1.98
Ρουμανία	14	22.3	1.78
Κάτω Χώρες	13	15.8	2.33
Ελλάδα	12	10.6	3.20
Τσεχία	12	10.3	3.29
Βέλγιο	12	10.2	3.33
Ουγγαρία	12	10.0	3.39
Πορτογαλία	12	9.9	3.42
Σουηδία	10	8.9	3.18
Αυστρία	10	8.1	3.49
Βουλγαρία	10	7.7	3.67
Σλοβακία	7	5.4	3.67
Δανία	7	5.3	3.73
Φινλανδία	7	5.2	3.81
Λιθουανία	7	3.7	5.35
Ιρλανδία	7	3.7	5.35
Λετονία	4	2.4	4.71
Σλοβενία	4	2.0	5.67
Εσθονία	4	1.4	8.08
Κύπρος	4	0.8	14.14
Λουξεμβούργο	4	0.4	28.28
Μάλτα	3	0.4	21.26
Σύνολο	345	490

Η Συνθήκη προέβλεπε αύξηση μετά τη διεύρυνση του αριθμού των εδρών στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σε 732, κάτι που υπερέβαινε το όριο που έθετε η Συνθήκη του Άμστερνταμ.

Το ζήτημα της μείωσης σε μέγεθος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής μετά τη διεύρυνση επιλύθηκε σε έναν βαθμό — η Συνθήκη προβλέπει ότι όταν ο αριθμός των Κρατών Μελών φθάσει τα 27, ο αριθμός των Επιτρόπων που είναι διορισμένοι στην ακόλουθη Επιτροπή θα μειωθεί από το Συμβούλιο σε κάτω από 27, αλλά χωρίς πραγματικά να προσδιορισθεί ο στόχος αυτής της μείωσης. Ως μεταβατικό μέτρο προσδόριζε ότι μετά την 1η Ιανουαρίου 2005 η Γερμανία, η Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ιταλία και η Ισπανία θα μπορούσαν να εγκαταλείψουν τους δεύτερους Επιτρόπους τους.

Η Συνθήκη προέβλεπε τη δημιουργία επικουρικών δικαστηρίων υπαγόμενων στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο και το Πρωτοδικείο Ευρωπαικών Κοινοτήτων για την εκδίκαση υποθέσεων σε ειδικούς τομείς δικαίου, όπως οι ευρεσιτεχνίες.

Η Συνθήκη της Νίκαιας προβλέπει νέους κανόνες για τη στενότερη συνεργασία, καθώς οι κανόνες που είχαν θεσπιστεί από τη Συνθήκη του Άμστερνταμ είχαν κριθεί δυσεφάρμοστοι και, για τον λόγο αυτό, δεν είχαν ακόμη χρησιμοποιηθεί.

Έπειτα από τις αποτυχημένες κυρώσεις που είχαν επιβληθεί στην Αυστρία λόγω της δημιουργίας κυβερνητικού συνασπισμού με τη συμμετοχή του κόμματος του Jörg Haider, και την ανησυχία για την πιθανή απειλή που θα μπορούσαν να αποτελέσουν για τη σταθερότητα τα νέα κράτη μέλη που επρόκειτο να ενταχθούν στην Ένωση στο πλαίσιο της διεύρυνσής της, η Συνθήκη της Νίκαιας θέσπισε για πρώτη φορά τυπικούς κανόνες για την επιβολή κυρώσεων κατά των κρατών μελών.

Η Συνθήκη περιλάμβανε επίσης διατάξεις σχετικά με τις χρηματοοικονομικές επιπτώσεις του τερματισμού της Συνθήκης των Παρισίων (1951), δυνάμει της οποίας είχε ιδρυθεί η Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα (ΕΚΑΧ).

Υπογραφές

Βέλγιο	Δανία	Γερμανία	Ελλάδα	Ισπανία	Γαλλία	Ιρλανδία	Ιταλία
Λουξεμβούργο	Κάτω Χώρες	Αυστρία	Πορτογαλία	Φινλανδία	Σουηδία	Ηνωμένο Βασίλειο

Συνθήκες

Από το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, κυρίαρχα ευρωπαϊκά κράτη έχουν συνάψει συνθήκες και ως εκ τούτου συνεργάστηκαν και εναρμόνισαν πολιτικές (ή συνέδεσαν την κυριαρχία) σε έναν αυξανόμενο αριθμό τομέων, στο έργο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης ή στην οικοδόμηση της Ευρώπης (γαλλικά: la construction européenne). Το ακόλουθο χρονοδιάγραμμα περιγράφει τη νομική έναρξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) - το κύριο πλαίσιο για αυτήν την ενοποίηση. Η ΕΕ κληρονόμησε πολλές από τις σημερινές της ευθύνες από τις Ευρωπαϊκές Κοινότητες (ΕΚ), οι οποίες ιδρύθηκαν τη δεκαετία του 1950 στο πνεύμα της Διακήρυξης Σουμάν.

Υπόμνημα:   Υ: υπογραφή   Ι: θέση σε ισχύ   Τ: τερματισμός   Λ: λήξη     de facto αντικατάσταση   Σχετ. με πλαίσιο ΕΚ/ΕΕ:    de facto εντός    εκτός

Ευρωπαϊκη Ενωση (ΕΕ)

[Συν.]

Ευρωπαϊκες Κοινοτητες (ΕΚ)

(1ος πυλώνας)

Ευρωπαϊκή Κοινότητα Ατομικής Ενέργειας (ΕΚΑΕ ή Ευρατόμ)

[Συν.]

/ / / Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα (ΕΚΑΧ)

(Περιοχή αρμοδιοτήτων)

Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ)

Κανόνες Σένγκεν

Ευρωπαϊκή Κοινότητα (ΕΚ)

'TREVI'

Δικαιοσύνη και Εσωτερικές Υποθέσεις (ΔΕΥ, 2ος πυλώνας)

/ Βορειοατλαντική Συμμαχία (NATO)

[Συν.]

Αστυνομική και Δικαστική Συνεργασία σε Ποινικές Υποθέσεις (ΑΔΣΠΥ, 2ος π.)

Αγγλογαλλική συμμαχία

[Αμυντικά πέρασε στο NATO]

Ευρωπαϊκή Πολιτική Συνεργασία (ΕΠΣ)

Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ, 3ος πυλώνας)

Δυτική Ένωση (ΔΕ)

/ Δυτική Ευρωπαϊκή Ένωση (WEU)

[Καθήκοντα που καθορίστηκαν μετά την επανενεργοποίηση της ΔΕΕ το 1984 και πέρασαν στην ΕΕ]

[Κοινωνικοπολιτικά πέρασε στο ΣτΕ]

[Συν.]

π • σ • ε

Συμβούλιο της Ευρώπης (ΣτΕ)

Συνθήκη Δουνκέρκης[lower-greek 1] Υ: 4 Μαρτίου 1947 Ι: 8 Σεπτεμβρίου 1947 Λ: 8 Σεπτεμβρίου 1997

Συνθήκη Βρυξελλών[lower-greek 1] Υ: 17 Μαρτίου 1948 Ι: 25 Αυγούστου 1948 Τ: 30 Ιουνίου 2011

Συνθήκες Λονδίνου και Ουάσινγκτον[lower-greek 1] Υ: 5 Μαΐου/4 Απριλίου 1949 Ι: 3 August/24 Αυγούστου 1949

Συνθήκες Παρισιού: ΕΚΑΧ και ΕΑΚ[lower-greek 2] Υ: 18 Απριλίου 1951/27 Μαΐου 1952 Ι: 23 Ιουλίου 1952/— Λ: 23 Ιουλίου 2002/—

Πρωτόκολλο τροποποίησης και ολοκλήρωσης Συνθήκης Βρυξελλών[lower-greek 1] Υ: 23 Οκτωβρίου 1954 Θ: 6 Μαΐου 1955

Συνθήκες Ρώμης: ΕΟΚ και ΕΚΑΕ Υ: 25 Μαρτίου 1957 Θ: 1 Ιανουαρίου 1958

Συμφωνία ΔΕΕ-ΣτΕ[lower-greek 1] Υ: 21 Οκτωβρίου 1959 Ι: 1 Ιανουαρίου 1960

Συνθήκη (Συγχώνευσης) Βρυξελλών[lower-greek 3] Υ: 8 Απριλίου 1965 Ι: 1 Ιουλίου 1967

Έκθεση Νταβινιόν Υ: 27 Οκτωβρίου 1970

Συμπεράσματα Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Υ: 2 Δεκεμβρίου 1975

Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη (ΕΕΠ) Υ: 17/28 Φεβρουαρίου 1986 Ι: 1 Ιουλίου 1987

Συνθήκη και Σύμβαση Σένγκεν Υ: 14 Ιουνίου 1985/19 Ιουνίου 1990 Ι: 26 Μαρτίου 1995

Συνθήκη του Μάαστριχτ[lower-greek 4][lower-greek 5] Υ: 7 Φεβρουαρίου 1992 Ι: 1 Νοεμβρίου 1993

Συνθήκη Άμστερνταμ Υ: 2 Οκτωβρίου 1997 Ι: 1 Μαΐου 1999

Συνθήκη Νίκαιας Υ: 26 Φεβρουαρίου 2001 Ι: 1 Φεβρουαρίου 2003

Συνθήκη Λισσαβώνας[lower-greek 6] Υ: 13 Δεκεμβρίου 2007 Ι: 1 Δεκεμβρίου 2009

1. Αν και δεν είναι per se οι συνθήκες της ΕΕ, αυτές οι συνθήκες επηρέασαν την ανάπτυξη του αμυντικού σκέλους της ΕΕ, κύριο μέρος της ΚΕΠΠΑ. Η γαλλοβρετανική συμμαχία που ιδρύθηκε με τη Συνθήκη της Δουνκέρκης αντικαταστάθηκε de facto από την ΔΕ. Ο πυλώνας ΚΕΠΠΑ ενισχύθηκε από ορισμένες από τις δομές ασφαλείας που είχαν δημιουργηθεί στο πλαίσιο της αρμοδιότητας της Τροποποιημένης Συνθήκης των Βρυξελλών (ΤΣΒ) του 1955. Η Συνθήκη των Βρυξελλών τερματίστηκε το 2011, διαλύοντας κατά συνέπεια τη ΔΕΕ, καθώς η ρήτρα αμοιβαίας άμυνας που προέβλεπε η Συνθήκη της Λισαβόνας για την ΕΕ θεωρήθηκε ότι καθιστά τη ΔΕΕ περιττή. Έτσι, η ΕΕ αντικατέστησε de facto τη ΔΕΕ.
2. Τα σχέδια για την ίδρυση μιας Ευρωπαϊκής Πολιτικής Κοινότητας (ΕΠΚ) σταμάτησαν μετά την αποτυχία της Γαλλίας να επικυρώσει τη Συνθήκη για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Αμυντικής Κοινότητας (ΕΑΚ). Η ΕΠΚ θα συνδύαζε την ΕΚΑΧ και την ΕΑΚ.
3. Οι Ευρωπαϊκές Κοινότητες απέκτησαν κοινούς θεσμούς και κοινή νομική προσωπικότητα (δηλαδή δυνατότητα, π.χ. να υπογράφουν συνθήκες από μόνες τους).
4. Οι Συνθήκες του Μάαστριχτ και της Ρώμης αποτελούν τη νομική βάση της ΕΕ και αναφέρονται επίσης ως Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΣΕΕ) και Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), αντίστοιχα. Τροποποιούνται από δευτερεύουσες συνθήκες.
5. Από την ίδρυση της ΕΕ το 1993 και την εδραίωση το 2009, η ένωση αποτελούνταν από τρεις πυλώνες, ο πρώτος από τους οποίους ήταν οι Ευρωπαϊκές Κοινότητες. Οι άλλοι δύο πυλώνες αποτελούνταν από πρόσθετους τομείς συνεργασίας που είχαν προστεθεί στην αποστολή της ΕΕ.
6. Η ενοποίηση σήμαινε ότι η ΕΕ κληρονόμησε τη νομική προσωπικότητα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων και ότι το σύστημα πυλώνων καταργήθηκε, με αποτέλεσμα το πλαίσιο της ΕΕ να καλύπτει όλους τους τομείς πολιτικής. Αντίθετα, η εκτελεστική/νομοθετική εξουσία σε κάθε τομέα καθορίστηκε από την κατανομή των αρμοδιοτήτων μεταξύ των θεσμικών οργάνων της ΕΕ και των κρατών μελών. Αυτή η κατανομή, καθώς και οι διατάξεις της Συνθήκης για τομείς πολιτικής στους οποίους απαιτείται ομοφωνία και είναι δυνατή η ψηφοφορία με ειδική πλειοψηφία, αντικατοπτρίζει το βάθος της ολοκλήρωσης της ΕΕ καθώς και τον εν μέρει υπερεθνικό και εν μέρει διακυβερνητικό χαρακτήρα της ΕΕ.

Σημειώσεις

1. Άρθρο 13 της Συνθήκη Προσχώρησης του 2003 (OJ L 236, 23 September 2003, p. 33). Οι αριθμοί που αναφέρονται στην Πράξη Προσχώρησης καθορίστηκαν πριν από τη διεύρυνση του 2004 σε δήλωση που επισυνάπτεται στη Συνθήκη της Νίκαιας (OJ C 80, 10 March 2001, p 82).
2. «EU voting row explained». British Broadcasting Corporation. 24 March 2004. http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/3562405.stm. Ανακτήθηκε στις 17 April 2013.
3. Baldwin, Richard; Widgrén, Mika (February 2005). «The Impact of Turkey’s Membership on EU Voting». CEPS Policy Brief (Centre for European Policy Studies) (62): 11. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2014-04-13. https://web.archive.org/web/20140413131909/http://www.ceps.eu/files/book/1194.pdf. Ανακτήθηκε στις 2022-09-27.
4. Το σχετικό βάρος είναι ένα μέτρο του πόσες ψήφους του Συμβουλίου έχει μια χώρα σε σχέση με τον πληθυσμό της. Σε αυτή την περίπτωση, το Γερμανικό βάρος είναι 1,00 και είναι σημείο αναφοράς για τα υπόλοιπα.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Summary of the Treaty Europa.eu Press releases database
• Consolidated version of the Treaties Αρχειοθετήθηκε 2013-04-23 στο Wayback Machine. EUR-Lex Access to European Union law
• Landmark EU treaty comes into effect - BBC News article dated February 1, 2003
• History of the European Union - Treaty of Nice Historiasiglo20
• Analysis of the voting weighs before and after, with 3D visualisation Αρχειοθετήθηκε 2012-03-27 στο Wayback Machine.
• Book about the Treaty of Nice (also as PDF) Euobserver
• Treaty of Nice (26 February 2001) CVCE