Ζοζέφ Λουί Γκαι-Λυσάκ

Ο Ζοζέφ Λουί Γκαι-Λυσάκ (γαλλικά: Joseph Louis Gay-Lussac‎‎, /ʒɔzɛf lwi ɡɛlysak/ ^[1], ή αλλιώς Λουί Ζοζέφ Γκαι-Λυσάκ, γαλλικά: Louis Joseph Gay-Lussac‎‎, 6 Δεκεμβρίου 1778 – 9 Μαΐου 1850) ήταν Γάλλος χημικός και φυσικός. Έγινε κυρίως γνωστός για την ανακάλυψή του πως το νερό αποτελείται από δύο μόρια υδρογόνου και ένα οξυγόνου (μαζί με τον Αλεξάντερ φον Χούμπολτ), για τους δύο νόμους που σχετίζονται με τα αέρια, και για το έργο του στα μείγματα αλκοόλης-νερού, τα οποία οδήγησαν στην κλίμακα μέτρησης Γκαι-Λυσσάκ που χρησιμοποιείται για την μέτρηση των αλκοολούχων ποτών σε πολλές χώρες.

Ζοζέφ Λουί Γκαι-Λυσάκ
Πορτραίτο του Ζοζέφ Λουί Γκαι-Λυσάκ
Γέννηση	6 Δεκεμβρίου 1778 (1778-12-06) Σαιν-Λεονάρ-ντε-Νομπλά, Γαλλία
Θάνατος	9 Μαΐου 1850 (71 ετών) Παρίσι, Γαλλία
Εθνικότητα	Γάλλος
Υπηκοότητα	Γαλλία
Σπουδές	Πολυτεχνική Σχολή του Παρισιού (École polytechnique)
Σύζυγος	Ζενεβιέβ-Μαρί-Ζοζέφ Ροζό (1809)
Τέκνα	Ζυλ Γκαι Λυσάκ
Γονείς	Αντονύ Γκαι
Βραβεύσεις	Αντεπιστέλλον Μέλος της Σουηδικής Βασιλικής Ακαδημίας Επιστημών (1821), Μέλος της Αμερικανικής Ακαδημίας Τεχνών και Επιστημών (1832)
Επιστημονική σταδιοδρομία
Ερευνητικός τομέας	χημεία
Αξίωμα	μέλος της Γαλλικής Εθνοσυνέλευσης, Μέλος της Βουλής των Ομοτίμων της Γαλλίας, πρόεδρος (1  Ιανουαρίου 1822, 31  Δεκεμβρίου 1822) και πρόεδρος (1  Ιανουαρίου 1834, 31  Δεκεμβρίου 1834)
Ιδιότητα	χημικός, φυσικός
Διδακτορικός καθηγητής	Κλωντ Λουί Μπερτολέ
Ακαδημαϊκός τίτλος	καθηγητής πανεπιστημίου
Φοιτητές του	Αντουάν Φρανσουά Φουρκρουά
Υπογραφή
δεδομένα (π • σ • ε )

Βιογραφία

Ο Γκαι-Λυσάκ γεννήθηκε στο Σαιν-Λεονάρ-ντε-Νομπλά, στο σημερινό νομό Ωτ-Βιέν.^[2]

Ο πατέρας του Ζοζέφ Λουί Γκαι, Αντονύ Γκαι, γιος ιατρού, ήταν νομικός και εισαγγελέας, εργαζόμενος ως δικαστικός στο Νομπλά. Ήταν πατέρας δύο γιων και τριών κορών, και κατείχε μεγάλο μέρος του οικισμού Λυσάκ και συχνά προσέθετε το όνομα του οικισμού στο επώνυμο του για να διακρίνεται από άλλους κατοίκους με το επώνυμο Γκαι, κατά παράδοση του Παλαιού Καθεστώτος. Τελικά πατέρας και γιος υιοθέτησαν το επώνυμο Γκαι-Λυσσάκ το 1803. Κατά την διάρκεια της Επανάστασης, εκ μέρους του Νόμου τον Υπόπτων, ο πατέρας του, πρώην βασιλικός πληρεξούσιος, φυλακίστηκε στο Σαιν Λεονάρ από το 1793 έως το 1794.^[2]

Έλαβε την πρώτη του εκπαίδεση στο Καθολικό Αββαείο του Μπουρντέ, αν και αργότερα ασπάστηκε τον αθεϊσμό.^[3][4] Υπό την επίβλεψη του Ηγούμενου του Ντυμοντέλ άρχισε τις σπουδές του στο Παρίσι, εισερχόμενος τελικά στην Πολυτεχνική Σχολή (École Polytechnique) το 1798. Ο Γκαι-Λυσάκ γλίτωσε για λίγο τη στρατολόγηση και όταν εισήλθε στην Πολυτεχνική Σχολή ο πατέρας του είχε ήδη συλληφθεί (λόγω της Βασιλείας του Τρόμου του Ροβεσπιέρου). Τρια χρόνια αργότερα, ο Γκαι-Λυσάκ μετακινήθηκε στην Εθνική Σχολή Πολιτικών Μηχανικών (Γαλλία) (École des Ponts et Chaussées), και σε σύντομο διάστημα προσχώρησε στον Κλωντ Λουί Μπερτολέ ως βοηθός του. Το 1802, ορίστηκε επιβλέποντας του Αντουάν Φρανσουά Φουρκρουά στην Πολυτεχνική Σχολή, όπου το 1809 έγινε καθηγητής χημείας. Από το 1808 έως το 1832, ήταν καθηγητής φυσικής στη Σορβόννη, μια θέση από την οποία παραιτήθηκε για να κρατήσει την έδρα της χημείας τον Βοτανολογικό Κήπο (Jardin des Plantes). Το 1821, εξελέγη αντεπιστέλλον μέλος στην Σουηδική Βασιλική Ακαδημία Επιστημών. Το 1831 εξελέγη αντιπρόσωπος της Ωτ-Βιέν στο βουλευτήριο, και το 1839 έγινε μέλος της αίθουσας των συνομιλητών.^[5] Εξελέγη Ξένο Επίτιμο Μέλος της Αμερικανικής Ακαδημίας Τεχνών και Επιστημών το 1832.^[6]

Ο Γκαι-Λυσάκ νυμφεύθηκε τη Ζενεβιέβ-Μαρί-Ζοζέφ Ροζό το 1809. Γνωρίστηκε μαζί της όταν αυτή εργαζόταν ως βοηθός σε κατάστημα πώλησης υφασμάτων και διάβαζε χημεία έχοντας το τετράδιο της κάτω από τον πάγκο.^[2] Έγινε πατέρας πέντε παιδιών, εκ των οποίων ο μεγαλύτερος (Ζυλ) έγινε βοηθός του Γιούστους Λήμπιχ στο Γκίσεν. Μερικές από τις δημοσιεύσεις του Ζυλ αποδίδονται λανθασμένα στον πατέρα του μιας και είχαν το ίδιο αρχικό στο όνομά τους (J. Gay-Lussac).^[7]

Ο Γκαι-Λυσάκ πέθανε στο Παρίσι και τάφηκε στο Κοιμητήριο Περ Λασαίζ. Το όνομά του είναι ένα από τα 72 που αναγράφονται στον πύργο του Άιφελ.^[8]

Επιτεύγματα

Ο Γκαι-Λυσάκ και ο Μπιό πραγματοποιούν απογείωση με αερόστατο θερμού αέρα, 1804. Εικονογράφηση από τα τέλη του 19ου αιώνα.

• 1802 – Ο Γκαι-Λυσσάκ διατύπωσε για πρώτη φορά το νόμο του, αναφέροντας πως εάν η μάζα και ο όγκος ενός αερίου παραμένουν σταθερά, τότε η πίεση του αέρα αυξάνεται γραμμικά καθώς αυξάνεται η θερμοκρασία. Το έργο του συνεχίστηκε από αυτό του Γκυγιώμ Αμοντόν, ο οποίος όρισε την σχέση χωρίς την χρήση ακριβών θερμομέτρων. Ο νόμος αναγράφεται ως p = k T, όπου k είναι σταθερά που εξαρτάται από τη μάζα και τον όγκο του αερίου, και T είναι η θερμοκρασία σε απόλυτη κλίμακα.^[9]
• 1804 – Ο ίδιος μαζί με τον Ζαν-Μπατίστ Μπιό πραγματοποίησαν απογείωση με αερόστατο θερμού αέρα, φτάνοντας σε ύψος 7.016 μέτρων (23.018 πόδια) σε μια πρώιμη έρευνα της ατμόσφαιρας της Γης. Ήθελε να συλλέξει δείγματα του αέρα σε διάφορα υψόμετρα για να καταγράψει τη θερμοκρασία και την υγρασία.^[10]
• 1805 – Μαζί με τον φίλο του και επιστημονικό συνεργάτη Αλεξάντερ φον Χούμπολτ ανακάλυψε πως η σύνθεση της ατμόσφαιρας δεν μεταβάλλεται με τη μείωση της πίεσης (μεγαλύτερο υψόμετρο). Επίσης ανακάλυψαν πως το νερό σχηματίζεται από δύο μόρια υδρογόνου και ένα μόριο οξυγόνου.^[11]
• 1808 – Ήταν ένας από αυτούς που συνανακάλυψαν το βόριο.^[12]
• 1810 – Σε συνεργασία με τον Λουί Τενάρ ανέπτυξε μέθοδο ποσοτικής στοιχειακής ανάλυσης, μετρώντας το CO₂ και το O₂ που προέκυπταν μετά από αντίδραση με χλωριούχο κάλιο.^[13]
• 1811 – Αναγνώρισε την ιωδίνη ως νέο στοιχείο, περιέγραψε τις ιδιότητές της και πρότεινε την χρήση του ονόματος ιώδιο.^[14]
• 1824 – Ανακάλυψε μια βελτιωμένη έκδοση της προχοΐδας η οποία περιλάμβανε πλευρικό βραχίονα, και επινόησε τους όρους «σιφώνιο» και «προχοΐδα» σε εργασία του 1824 σχετικά με την κανονικοποίηση των διαλυμάτων ίντιγκο.^[15]
• Στο Παρίσι, οδός και ξενοδοχείο κοντά στο Σορβώννη έλαβαν το όνομά του όπως και πλατεία και οδός στην γενέτειρα του, Σαιν-Λεονάρ-ντε-Νομπλά.

Ο τάφος του Γκαι-Λυσάκ

Δημοσιεύσεις

• Chemistry courses of the École Polytechnique, Τόμ. 1&2
• Lessons of Physics, Faculty of Sciences in Paris, (6 Νοεμβρίου 1827, 18 Μαρτίου 1828)

Παραπομπές

1. «the definition of Gay-Lussac». Dictionary.com. Ανακτήθηκε στις 2 Ιουλίου 2017.
2. Pickover, Clifford (2008). Archimedes to Hawking: Laws of Science and the Great Minds Behind Them. Oxford: Oxford University Press. σελ. 193. ISBN 9780199792689.
3. «December 6: Joseph Louis Gay-Lussac». Freethought Almanac. Ανακτήθηκε στις 2 Ιουλίου 2017.
4. Chopra, Ramesh (2005). Academic Dictionary Of Philosophy. New Delhi: Gyan Books. σελ. 143. ISBN 978-81-8205-224-6.
5. Thomas, Joseph (2010). The Universal Dictionary of Biography and Mythology: Clu-hys. New York: Cosimo, Inc. σελ. 10. ISBN 9781616400712.
6. «Book of Members, 1780–2010: Chapter G» (PDF). American Academy of Arts and Sciences. Ανακτήθηκε στις 2 Ιουλίου 2017.
7. Brock, William H. (2002). Justus Von Liebig: The Chemical Gatekeeper. Cambridge: Cambridge University Press. σελ. 35. ISBN 9780521524735.
8. Graham-Cumming, John (2009). The Geek Atlas: 128 Places Where Science and Technology Come Alive. Sebastopol, California: O'Reilly Media, Inc. σελ. 63. ISBN 9780596551278.
9. «Joseph Louis Gay-Lussac». Chemical Heritage Foundation. Ανακτήθηκε στις 2 Ιουλίου 2017.
10. Crosland, Maurice P. (2004). Gay-Lussac: Scientist and Bourgeois. Cambridge: Cambridge University Press. σελ. 28. ISBN 9780521524834.
11. Sun, Chang Q.· Sun, Yi (2016). The Attribute of Water: Single Notion, Multiple Myths. eBook: Springer. σελ. 28. ISBN 9789811001802.
12. Datta, N. C. (2005). The Story of Chemistry. Hyderabad, India: Universities Press. σελ. 154. ISBN 9788173715303.
13. Rocke, Alan J. (2001). Nationalizing Science: Adolphe Wurtz and the Battle for French Chemistry. Cambridge: MIT Press. σελ. 21. ISBN 9780262264297.
14. Ede, A. (2006). The Chemical Element: A Historical Perspective. UK: Greenwood Press. σελ. 133. ISBN 0-313-33304-1.
15. Rosenfeld, L. (1999). Four Centuries of Clinical Chemistry. USA: CRC Press. σελ. 72–75. ISBN 90-5699-645-2.

Βιβλιογραφία

• «Joseph Louis Gay-Lusac (1778–1850)—Physicist and Fire Balloonist». JAMA 187: 771. 1964. doi:10.1001/jama.1964.03060230099030. PMID 14094304.
• Partington, J. R. (1950). «J.L. Gay-Lussac (1778–1850)». Nature 165 (4201): 708. doi:10.1038/165708a0. PMID 15416794. Bibcode: 1950Natur.165..708P.
• Gay-Lussac, L.J.; von Humboldt, A. (1805). «Expérience sur les moyens oediométriques et sur la proportion des principes constituents de l'atmosphère». Journal de Physique 60.
• Crosland, M. (1978). Gay-Lussac, Scientist and Bourgeois. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-21979-5.
• Joseph Louis Gay-Lussac, French chemist (1778–1850) από την Encyclopædia Britannica, 10η έκδοση (1902)