System rhifolion Hindŵ-Arabaidd

System o rifolion degol positif yw system rhifo Arabaidd neu system rif Hindŵ-Arabaidd;^[1] hi yw'r system fwyaf cyffredin drwy'r byd, ar gyfer cynrychioli rhifau drwy symbolau e.e "7".^[2] Defnyddid y gair Hindŵ gan yr Arabiaid (neu'r Persiaid) yr adeg honno am bobl o India. Cyrhaeddodd y system hon drwch poblogaeth gwledydd Prydain yn y 15g, ac ymhlith y rhai a geisiodd ei hamlygu roedd y Cymro o Sir Benfro Robert Recorde, yn ei lyfr The ground of artes, 1543. Cyn hynny, defnyddid y dull Rhufeinig.

Ysgythriad o 'Fwrdd Cyfrifo Arabaidd' allan o lyfr y Cymro Robert Recorde (The ground of artes), 1543.

Arwydd yn Abu Dhabi'n dangos rhifolion Arabeg Ddwyreiniol (top) ac Arabeg Gorllewinol (gwaelod).

Fe'i dyfeisiwyd gan fathemategwyr Indiaidd rhwng 1g a'r 4g a mabwysiadwyd y system gan fathemategwyr Arabaidd erbyn y 9g. Ystyrir llyfrau Muḥammad ibn Mūsā al-Khwārizmī yn aruthrol bwysig (Cyfrifo gyda Rhifau Hindŵ, c.825) ac Al-Kindi (Ar y Defnydd o Rifau Hindŵaidd, c.830). Ymledodd y system, yn ddiweddarach, i Ewrop ganoloesol.^[3]

Mae'r system wedi'i seilio ar ddeg glyff (neu symbol) gwahanol - naw yn wreiddiol. Mae'r glyffs a ddefnyddir i gynrychioli'r system, mewn egwyddor, yn annibynnol ar y system ei hun. Mae'r glyffiau a ddefnyddir heddiw yn ddisgynyddion rhifolion Brahmi ac maent wedi rhannu'n amrywiol amrywiadau teipograffyddol ers yr Oesoedd Canol; heddiw, ceir 3 prif grwp. Caiff ei ystyried yn system o nodiant sy'n dibynnu ar leoliad y glyff.

Lleoliad y nodiant

Drwy ddefnyddio'r pwynt degol, llinell lorweddol (i nodi negydd) a marc i nodi fod y rhif yn parhau 'ad infinitum (yr 'arlinell', neu'r vinculum), gellir mynegi unrhyw rif gyda dim ond 13 symbol. Felly'r 13 yw: y deg digid, y pwynt degol, yr arlinell a dash i nodi rhi negatif.

Cymharu glyffiau

#	#	#	#	#	#	#	#	#	#	Gwyddor	Gweler
0	1	2	3	4	5	6	7	8	9	Yr wyddor Ladin
〇/零	一	二	三	四	五	六	七	八	九	Dwyrain Asia	Rhifolion Tsieineaidd, Rhifolion Japaniaidd, Rhifolion Coreaidd
ο/ō	Αʹ	Βʹ	Γʹ	Δʹ	Εʹ	Ϛʹ	Ζʹ	Ηʹ	Θʹ	Groeg Fodern	Rhifolion Groegaidd
	א	ב	ג	ד	ה	ו	ז	ח	ט	Hebraeg	Rhifolion Hebraeg
०	१	२	३	४	५	६	७	८	९	Devanagari	Rhifolion Indiaidd
૦	૧	૨	૩	૪	૫	૬	૭	૮	૯	Gujarati
੦	੧	੨	੩	੪	੫	੬	੭	੮	੯	Gurmukhī
༠	༡	༢	༣	༤	༥	༦	༧	༨	༩	Tibeteg
০	১	২	৩	৪	৫	৬	৭	৮	৯	Asameg / Bengali / Sylheteg	Rhifolion Bengali-Asam
೦	೧	೨	೩	೪	೫	೬	೭	೮	೯	Kannada
୦	୧	୨	୩	୪	୫	୬	୭	୮	୯	Odia
൦	൧	൨	൩	൪	൫	൬	൭	൮	൯	Malayalam
௦	௧	௨	௩	௪	௫	௬	௭	௮	௯	Tamileg	Rhifolion Tamil
౦	౧	౨	౩	౪	౫	౬	౭	౮	౯	Telugu
០	១	២	៣	៤	៥	៦	៧	៨	៩	Chmereg	Rhifolion Chmer
๐	๑	๒	๓	๔	๕	๖	๗	๘	๙	Thaieg	Rhifolion Thai
໐	໑	໒	໓	໔	໕	໖	໗	໘	໙	Lao
၀	၁	၂	၃	၄	၅	၆	၇	၈	၉	Byrmaneg
٠	١	٢	٣	٤	٥	٦	٧	٨	٩	Arabeg	Rhifolion Arabeg Ddwyreiniol
۰	۱	۲	۳	۴	۵	۶	۷	۸	۹	Perseg (Farsi) / Dari / Pashto
										Wrdw / Shahmukhi