System rhifolion Groegaidd

System o ysgrifennu rhifau gan ddefnyddio llythrennau'r wyddor Roeg yw system rhifolion Groegaidd. Dyma oedd y dull o nodi rhifau a ddefnyddiwyd yng Ngroeg yr Henfyd, ond yng Ngwlad Groeg fodern, mae'r rhifau yn dal i gael eu defnyddio ar gyfer trefnolion ac mewn cyd-destunau tebyg i'r rhai lle mae rhifolion Rhufeinig yn dal i gael eu defnyddio mewn rhannau eraill o'r Gorllewin. Fodd bynnag, ar gyfer rhifau prifol cyffredin, mae Gwlad Groeg yn defnyddio rhifolion Arabaidd.

Mae rhifolion Groegaidd yn ddegol, yn seiliedig ar bwerau 10. Yn lle rhoi symbolau penodol eu hunain i rifau, ailddefnyddiodd lythrennau'r wyddor Roeg.

Braslun o'r system

Dros ganrifoedd, roedd amrywiad mawr yn ffurfiau'r llythrennau, a'r ffordd yr oeddent yn cael eu harddangos. Dim ond braslun o'r system yw'r canlynol.

Mae'r unedau o 1 i 9 yn cael eu neilltuo i naw llythyren gyntaf yr wyddor o alffa (α) i theta (θ). Yn lle ailddefnyddio'r rhifau hyn i ffurfio lluosrifau o'r pwerau uwch o ddeg (fel sy'n wir gyda rhifolion Arabaidd sy'n cael eu defnyddio heddiw), mae pob lluosrif o deg, o 10 i 90, yn cael eu neilltuo i naw llythyren nesaf yr wyddor o iota (ι) i koppa (ϟ). Mae pob lluosrif o gant, o 100 i 900, yn cael eu neilltuo i naw llythyren o rho (ρ) i sampi (ϡ). Mae acen (keraia) ar ochr chwith isaf llythyren yn golygu ei fod yn cael ei luosi â 1000. Cyfunir y llythyrau hyn i ffurfio'r rhifau yn ôl yr angen. Er enghraifft, 365 = 300 + 60 + 5 = τξε .

α	β	γ	δ	ε	ϛ	ζ	η	θ
1	2	3	4	5	6	7	8	9
ι	κ	λ	μ	ν	ξ	ο	π	ϟ
10	20	30	40	50	60	70	80	90
ρ	σ	τ	υ	φ	χ	ψ	ω	ϡ
100	200	300	400	500	600	700	800	900
͵α	͵β	͵γ	͵δ	͵ε	͵ϛ	͵ζ	͵η	͵θ
1000	2000	3000	4000	5000	6000	7000	8000	9000

Enghraifft

Darn o destun o Metrica gan Hero o Alexandria (1g CC) mewn llawysgrif sy'n dyddio o tua 1100 OC (Codex Constantinopolitanus Veteris Palatii 1, fol. 96r)

Dyma drawsgrifiad o'r testun yn yr enghraifft a ddangosir uchod:

[…] γίγνεται ͵θϡϟϛ δʹ ϛʹ […]

[…] ἔσται τὸ στερεὸν […]

Mae'r testun yn cynnwys y rhif "͵θϡϟϛ δʹ ϛʹ", h.y. "9,996 + ¹⁄₄ + ¹⁄₆". Mae'r llinell uwchben y llythrennau yn dangos eu bod yn cynrychioli rhif.

Comin Wikimedia

Mae gan Gomin Wikimedia
gyfryngau sy'n berthnasol i:

Rhifolion Groegaidd