From Wikipedia, the free encyclopedia
Uchel ddugiaeth neu dywysogaeth yn ardal Rus' yn yr Oesoedd Canol Diweddar oedd Uchel Ddugiaeth Moscfa,[1][2] Mysgofi, Rus' Mysgofi,[3][4][5] neu Uchel Dywysogaeth Moscfa[6][7] (Rwsieg: Великое Княжество Московское, Velikoye Knyazhestvo Moskovskoye) a fu'n rhagflaenydd i wlad Rwsia. Teyrnaswyd drosti gan frenhinlin y Rurik, a fuont yn rheoli Rus' ers sefydlu Novgorod yn 862.
Uchel Ddugiaeth Moscfa Великое княжество Московское Velikoye knyazhestvo Moskovskoye | ||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Eryr yr Ymerodraeth Fysantaidd (mabwysiadwyd 1472) | ||||||||||||||||||||
Datblygiad tiriogaethol o 1300 i 1547 | ||||||||||||||||||||
Prifddinas | Moscfa | |||||||||||||||||||
Ieithoedd | Hen Slafoneg Dwyreiniol | |||||||||||||||||||
Crefydd | Yr Eglwys Uniongred Rwsiaidd | |||||||||||||||||||
Llywodraeth | Brenhiniaeth absoliwt | |||||||||||||||||||
Uchel Ddug | ||||||||||||||||||||
- | 1263–1303 | Daniel (cyntaf) | ||||||||||||||||||
- | 1533–1547 | Ifan IV (olaf) | ||||||||||||||||||
Hanes | ||||||||||||||||||||
- | Sefydlwyd | 1263 | ||||||||||||||||||
- | Coroni Ifan IV | 16 Ionawr 1547 | ||||||||||||||||||
Arwynebedd | 2,500,000 km² (965,255 sq mi) | |||||||||||||||||||
Arian cyfred | rwbl, denga | |||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||
Heddiw'n rhan o | ||||||||||||||||||||
Sefydlwyd yr Uchel Ddugiaeth ym 1263 pan penodwyd Daniel, mab y tywysog Rurik Alexander Nevsky, yn Uchel Dywysog Moscfa, a oedd yn wladwriaeth gaeth i'r Ymerodraeth Fongolaidd ("Iau'r Tatar"). Erbyn y 1320au, ymgorfforwyd Uchel Ddugiaeth Vladimir-Suzdal yn rhan o Fysgofi. Cyfeddiannwyd Gweriniaeth Novgorod ym 1478 a gorchfygwyd Uchel Ddugiaeth Tver ym 1485. Parhaodd Mysgofi yn gaeth i'r Llu Euraid, y chaniaeth a olynai cwymp yr Ymerodraeth Fongolaidd yn Nwyrain Ewrop, Gorllewin Siberia a Chanolbarth Asia, hyd at 1480, er bu gwrthryfeloedd ac ymgyrchoedd milwrol yn fynych yn erbyn y Mongolwyr, er enghraifft buddugoliaeth Dmitri Donskoi ym Mrwydr Kulikovo (1380).[8]
Dan Iau'r Tatar, caniatawyd Mysgofiaid, Suzdaliaid, a thrigolion eraill Rus' gan amlaf i gadw at eu traddodiadau Slafaidd, paganaidd, ac Uniongred. Atgyfnerthwyd y wladwriaeth yn ystod teyrnasiad Ifan III (1462–1505), a goronodd ei hun yn Uchel Dywysog Holl Rus' ym 1502. Arweiniodd sawl ymgyrch yn erbyn Uchel Ddugiaeth Lithwania ac erbyn 1503 llwyddodd i dyfu tiriogaeth ei deyrnas deirgwaith. Trwy ei briodas i Sophia Palaiologina, merch Cystennin XI Palaiologos, yr olaf o'r ymerodron Bysantaidd, hawliodd Ifan III ei deyrnas yn olynydd i'r Ymerodraeth Rufeinig, a rhoddai'r enw "Y Drydedd Rufain" ar Foscfa. Ymfudodd nifer o Fysantiaid i'r Uchel Ddugiaeth, gan gryfhau hunaniaeth grefyddol a diwylliannol y Mysgofiaid. Concrwyd Tywysogaeth Smolensk gan olynydd Ifan, Vasili III, oddi ar Lithwania ym 1512, gan ymestyn ffiniau Mysgofi hyd at lannau Afon Dniepr. Ar ei hanterth bu Uchel Ddugiaeth Moscfa yn cynnwys y rhan helaethaf o ogledd a chanolbarth Rwsia Ewropeaidd, a rhywfaint o diriogaeth a leolir heddiw yn y Ffindir, Belarws, a'r Wcráin. Daeth yr Uchel Ddugiaeth i ben ym 1547 yn sgil coroni mab Vasili, Ifan IV yn Tsar Rwsia, ac felly fe'i olynwyd gan Tsaraeth Rwsia.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.