From Wikipedia, the free encyclopedia
Gwladwriaeth yng Nghanolbarth a Dwyrain Ewrop oedd y Gymanwlad Bwylaidd–Lithwanaidd a fodolai o 1569 i 1795. Ffurfiwyd y ffederasiwn deuarchaidd drwy gyfuno Teyrnas Gwlad Pwyl ac Uchel Ddugiaeth Lithwania. Y Gymanwlad Bwylaidd–Lithwanaidd oedd un o wladwriaethau mwyaf Ewrop yn ystod y cyfnod modern cynnar, ac yn cynnwys bron 400,000 milltir sgwâr a rhyw 11 miliwn o bobl ar ei heithaf yn nechrau yr 17g. Yn ffurfiol, cafodd ei alw gan yr enw hir Teyrnas Gwlad Pwyl ac Uchel Ddugiaeth Lithwania (Pwyleg: Królestwo Polskie i Wielkie Księstwo Litewskie, Lithwaneg: Lenkijos Karalystė ir Lietuvos Didžioji Kunigaikštystė, Lladin: Regnum Poloniae Magnusque Ducatus Lithuaniae), neu Gymanwlad y Ddwy Genedl (Pwyleg: Rzeczpospolita Obojga Narodów, Lladin: Res Publica Utriusque Nationis). Defnyddiwyd yr enw Gwlad Pwyl yn aml i ddisgrifio'r holl Gymanwlad.
Y Gymanwlad Bwylaidd–Lithwanaidd Rzeczpospolita Obojga Narodów (Pwyleg) Res Publica Utriusque Nationis (Lladin) | ||||||
Ffederasiwn deuarchaidd | ||||||
| ||||||
---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||
Arwyddair
| ||||||
Y Gymanwlad Bwylaidd–Lithwanaidd (gwyrdd), a'i gwladwriaethau caeth (gwyrdd golau), ar ei hanterth ym 1619. | ||||||
Prifddinas |
(de jure)
(de facto) | |||||
Ieithoedd | Swyddogol: Pwyleg a Lladin Rhanbarthol:
| |||||
Crefydd | Swyddogol: Yr Eglwys Gatholig Lleiafrifol: | |||||
Llywodraeth |
| |||||
Brenin / Uchel Ddug | ||||||
- | 1569–1572 | Zygmunt II August (cyntaf) | ||||
- | 1764–1795 | Stanisław August Poniatowski (olaf) | ||||
Deddfwrfa | Sejm | |||||
- | Cyfrin Gyngor | Senedd | ||||
Cyfnod hanesyddol | Y cyfnod modern cynnar | |||||
- | Undeb Lublin | 1 Gorffennaf 1569 | ||||
- | Rhaniad 1af | 5 Awst 1772 | ||||
- | Cyfansoddiad 3 Mai | 3 May 1791 | ||||
- | 2il Raniad | 23 Ionawr 1793 | ||||
- | 3ydd Rhaniad | 24 Hydref 1795 | ||||
Poblogaeth | ||||||
- | 1582 amcan. | 8,000,000 | ||||
Dwysedd | 9.8 /km² (25.4 /sq mi) | |||||
- | 1618 amcan. | 12,000,000 | ||||
Dwysedd | 12 /km² (31.1 /sq mi) | |||||
Gwlad aml-ethnig ac amlieithog oedd y Gymanwlad, gan gynnwys Pwyliaid, Lithwaniaid, Rwtheniaid, Almaenwyr, Iddewon, a chymunedau bychain o Datariaid, Armeniaid, ac Albanwyr.[1] Roedd hefyd sawl crefydd, gan gynnwys yr Eglwys Gatholig, Protestaniaeth, yr Eglwys Uniongred Ddwyreiniol, Iddewiaeth, ac Islam. Bu ambell gymuned yn meddu ar rywfaint o hunanlywodraeth, er enghraifft Cyngor y Pedair Gwlad a oedd yn arfer y gyfraith Iddewig.
Ym 1777, 1793 ac 1795, rhannwyd tiriogaeth y gymanwlad rhwng Prwsia, Ymerodraeth Rwsia, a'r Frenhiniaeth Hapsbwrgaidd (Awstria-Hwngari). Wedi 1795, daeth y gymanwlad i ben, a bu'n rhaid aros nes 1918 nes i Wlad Pwyl a Lithwania ddod yn annibynnol. Yn ogystal â'r ddwy wlad hynny, mae tiriogaeth y gymanwlad gynt bellach yn cynnwys rhannau o'r Wcráin, Moldofa (Transnistria), Belarws, Rwsia, Latfia ac Estonia.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.