![cover image](https://wikiwandv2-19431.kxcdn.com/_next/image?url=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/06/%25D8%25B4%25D8%25A7%25D8%25B1%25DB%258C_%25D8%25B3%25DB%2586%25D8%25B1%25D8%25A7%25D9%2586...jpg/640px-%25D8%25B4%25D8%25A7%25D8%25B1%25DB%258C_%25D8%25B3%25DB%2586%25D8%25B1%25D8%25A7%25D9%2586...jpg&w=640&q=50)
سۆران (شار)
شارێک لە باشووری کوردستان / From Wikipedia, the free encyclopedia
ئیدارەی سۆران یان دەڤەری سۆران ناوچەیەکی فراوان و گەورەی ھەرێمی کوردستانە لە پارێزگای ھەولێر،[1] بەدووری ١١٥ کیلۆمەتر لە باکووری ڕۆژھەڵاتی پارێزگای ھەولێر.[2] ئەم ناوچەیە ناسراوە بە چیا و شاخ و بەرزایی سەخت کە کۆتا ناوچەی سەر سنوورە لەگەڵ وڵاتی ئێران و تورکیا لە باکووری ڕۆژھەڵات و ڕۆژھەڵاتی باکووری ھەرێمی کوردستانەوە و یەکێکە لە ستراتیژیترین ناوچەکانی کوردستان لە چەندین ڕەھەندەوە وەک ئابوری و گەشتیاری و سیاسی و کشتوکاڵی، ئیدارەی سەبەخۆی سۆران لە ڕووی ژمارەی دانیشوان ٣٨٠٬٠٠٠ دانیشتووە و خودی ناوەندی قەزای سۆران زیاتر لە ٢٠٠٬٠٠٠ ھاووڵاتییە. ئیدارەی سۆران پێکدێت لەم شار و ناوچانە: ناوەندی قەزای سۆران، چۆمان، مێرگەسۆر، ڕەواندز، خەلیفان و سیدەکان لەپاڵ چەندین ناحیە و گوند، دەربارەی ناوی سۆران ناوی شارەکە دەگەڕێتەوە بۆ میرنشینی سۆران کە قەڵەمڕەوی ناوچەکە بوە لە سەدەکانی ڕابردوو و دەسەڵاتەکەی پەلی کێشاوە بۆ ناوچە دوورە دەستەکانی تری کوردستان. کرۆکی قەزای سۆران کە ناوەندی ئیدارەی سۆرانە دەگەڕێتەوە بۆ ناحیەی دیانا کە پێشتر گوندێکی زۆر بچووک بوو لە بەشی باکووری ڕۆژھەڵاتی شاری سۆرانی ئێستا، تەواوی دانیشتووانەکەی مەسیحی بوون، دواتر موسڵمانان ڕوویان لەو گوندەکرد و ژمارەیان زیادبوو، دواتر فراوان بوو، ھەرچەندە ئێستا دیانا بوەتە گەڕەکێکی سۆران بەھۆی فراوانی شارەکە بەڵام لە ڕووی ئیدارییەوە ناحیەیە. لە ساڵی ١٩٨٠ حکوومەتی ئەوکاتی عێراق قەزای ڕەواندزی ھەڵوەشاندەوە و سۆرانی کردە قەزا بە ناوی قەزای سدیق، لە دوای ڕاپەڕینی ١٩٨٠ ناوەکەی گۆڕا بۆ قەزای سۆران کە ناوەکەی لە میرنشینی گەورەی باشووری کوردستان ھاتووە ئەویش میرنشینی سۆران بووە کە لە سەردەمی خۆی دا دەسەڵاتداری ناوچەکە بوە، دواتر ڕەواندزیش کرایەوە بە قەزا و ئێستا کارگێڕی سۆران ناوەندی ھەرچوار قەزای سۆران، مێرگەسۆر، چۆمان و ڕەواندزە و خەلیفان و سیدەکانە.[ژێدەر پێویستە]، و پێویستە بڵێین کە سۆران یاخود کارگێڕی سەربەخۆی سۆران پێگەیەکی گرینگە بە گشتی بۆ عێراق و بەتایبەتی بۆ ھەرێمی کوردستان چونکە ھاوسنوورە لەگەڵ ئێران و تورکیا و گرینگترینیشیان خاڵی گومرگ و دەروازەی نێودەوڵەتی حاجی ئۆمەرانە، و لەم ناوچەیە ئەوەی بەدی دەکرێت تەبایی و ڕێزلێنانی خەڵکە لەگەڵ یەکتر و گەشتیار و سەردانیکەری دەرەوەی سنووری کارگێڕی و بە گشتی بۆ گەشتیارانی ناوخۆ و دەرەوەش ئەمەش دەگەرێتەوە بۆ ئاستی ڕۆشنبیری خەڵکەکەی؛ و لە سنووری کارگێڕی سۆران چەندان شوێنی گرینگی گەشتیاری و مێژووی ھەن وەک (بێخاڵ و گەلی علی بەگ و جوندیان و وەرتێ و سەکران و دەڤەری باڵەکایەتی و دەڤەری برادۆست بە گشتی؛ و ئەوەی وای کردووە کە ئەم شارە گەشە بکات و بەرەو پێش بچێ لە ڕووی ڕووبەر و ژمارەی دانیشتووان ئەوەیە کە ھەلی کار بۆ گەنجان دەست دەکەوێت و چەندین کۆمپانیا و کەرتی تایبەت و کەرتی حکومی و ھەلی ئەوە دەدات بە دانیشتووان کەوا بێ کار نابن و لە ڕووی ڕێگا و بان بەرەو باشترین ھەنگاو دەنێت و ئەمانە و چەندین ھۆکاری تر وای کردووە کە ھاووڵاتیان لە گووندەکان و قەزاکانی دەورووبەر ڕوو بکەنە ناوەندی شار و لەوێ بژین.
پێویستە ئەم وتارە نوێبکرێتەوە. |
ئەم وتارە بۆ سەلماندن پێویستی بە ئاماژەی زیاتر بە سەرچاوەکان ھەیە. |
![]() | ئەم وتارە لەوانەیە پێویستی بە خاوێنکردن ھەبێت تا بگات بە شێوازی ستانداردی نووسین. |
ئیدارەی سۆران | |
---|---|
ئیدارە | |
![]() | |
وڵات | ![]() |
ھەرێمی فێدراڵ | ![]() |
پارێزگا | پارێزگای ھەولێر |
دامەزرێنەر | پاشای گەورە (پاشا کوێرە) |
ھاوناو | پاشای میرنشینی سۆران |
دەسەڵات | |
• جۆر | ئیدارەی سەربەخۆ-ئەنجومەن-بەڕێوەبەرایەتی |
ڕووبەر | |
• سەرجەم | ٨٠٩٦١٦ کیلۆمەتری چوارگۆشە (٣١٢٬٥٩٤ میلی چوارگۆشە) |
بەرزایی | ٦٨٠ مەتر (٢٬٢٣٠ پێ) |
٠٦٦ | ٠٦٦ |