Remove ads
Lojna žlijezda jest egzokrina kožna žlijezda mikroskopskih dimenzija, koja se otvara u dlakinom folikulu za lučenje masne ili voštane materije, zvane sebum, koji podmazuje dlaku i kožu sisara.[1] Kod ljudi se lojne žlezde javljaju u najvećem broju na licu i vlasištu, ali i na svim dijelovima kože, osim na dlanovima i tabanima. U očnim kapcima su meibomske žlijezde, koje se nazivaju i tarzalne žlijezde, tip lojnih žlijezda koje u suze izlučuju posebnu vrstu sebuma. Oko ženske bradavice, areolske su specijalizirane lojne žlijezde za podmazivanje bradavice. Fordyceove mrlje su benigne, vidljive lojne žlijezde koje se obično nalaze na usnama, desnima i unutrašnjim površinama obraza i genitalijama.
| Lojna žlijezda | |
|---|---|
 Dlakin folikul i lojna žlijezda | |
 Poprečni presjek kožnih slojeva. Dlakin folikul sa združenim strukturama (lojne žlijezde obilježene u centru lijevo) | |
| Detalji | |
| Prekursor | Ektoderm |
| Sistem | Kožni |
| Identifikatori | |
| Latinski | 'Glandula sebacea' |
| MeSH | D012627 |
| TA98 | A16.0.00.030 A15.2.07.044 |
| TA2 | 7082 |
| FMA | 59160 |
| Anatomska terminologija | |
Nekoliko srodnih medicinskih stanja uključuje sebum – kao što su akne, hiperplazija i lojni adenom. To se obično može pripisati preaktivnim lojnim žlijezdama, koje proizvode višak sebuma.
Remove ads
Lokacija
Lojne žlezde nalaze se na svim područjima kože, osim na dlanovima ruku i tabanima stopala.[2] Postoje dva tipa lojnih žlijezda, one povezane sa dlakinim folikulom i one koje postoje nezavisno.[3]
Lojne žlijezde nalaze se u područjima prekrivenim dlakama, gdje su povezane sa dlakinim folikulima. Jedna ili više žlijezda može okruživati svaki folikul dlake, a same žlijezde su okružene mišićem musculus arrector pili, čineći pilolojnu jedinicu. Žlijezde imaju acisku strukturu (poput jagodičaste bobice), u kojoj se više žlijezda grana od središnjeg kanala. Žlijezde talože sebum na dlačicama i dovode ga na površinu kože duž dlaka. Struktura koja se sastoji od dlake, folikula dlake, mišića odvodnika i lojnih žlijezda, epidermna je invaginacija poznata kao pilolojna jedinica.[3]
Lojne žlezde nalaze se i na bezdlakim područjima (gola koža, očni kapci, nos, penis, labia minora, unutrašnje sluznice membrana obraza i bradavice.[3] Neke lojne žlezde imaju jedinstvena imena. Lojne žlijezde na usni i sluznici obraza te na genitalijama poznate su kao Fordyceove mrlje, a žlijezde na kapcima su poznate kao meibomske. Lojne žlijezde dojke poznate su i kao Montgomeryjeve žlijezde.[4]
Razvoj
Lojne žlijezde su prvi put vidljive od 13. do 16. sedmice razvoja fetusa, tj. prenatalnog života, kao ispupčenje sa folikula dlake.[5] Lojne žlijezde razvijaju se iz istog tkiva iz kojeg nastaje epiderma kože. Prekomjerno izražavanje signalnih faktora Wnt, Myc i SHH svi povećavaju vjerovatnoću prisustva lojnih žlijezda. Lojne žlijezde razvijaju se iz istog tkiva iz kojeg nastaje epidermis kože. Prekomerno izražavanje signalnih faktora Wnt, Myc i SHH svi povećavaju vjerovatnoću prisustva lojnih žlijezda.[4]
Lojne žlezde ljudskog fetusa luče supstancu zvanu vernix caseosa, voštanu, prozirnu bijelu supstancu koja prekriva kožu novorođenčadi.[6] Nakon rođenja, aktivnost žlijezda opada dok gotovo nema aktivnosti tokom uzrasta 2–6 godina, a zatim se povećava do vrhunca aktivnosti tokom puberteta, zbog povišenih nivoa androgena.[5]
Baza pilolojne jedinice
Insercija lojnih žlijezda u dlakin korijen
Sagitalni presjek gornjeg očnog kapka.
Dlakin foliku sa zduženim strukturama
Poprečni presjek vlasišta sa dlakinim folikulom i lojnim žlijezdama
Lojne žlijezde
.jpg)
Remove ads
U odnosu na keratinocite koji čine folikul dlake, lojne žlijezde sastoje se od ogromnih ćelija s mnogo velikih vezikula koje sadrže sebum.[7] Ove ćelije imaju Na+ i Cl– ionske kanale, ENaC i CFTR (vidi sliku 6 i sliku 7 u referenci [7]).
Lojne žlijezde luče masnu, voštanu supstancu zvanu sebum (lat. = mast, loj) koja je n od triglicerida, voskastih estera, skvalena i metabolita ćelija koje proizvode masnoću. Sebum podmazuje kožu i dlaki sisara.[8] Lojni sekreti zajedno s izlučenima apokrinim žlijezdama također imaju važnu ulogu u termoregulaciji. U vrućim uvjetima, izlučevine emulgiraju znoj koji proizvode ekrine žlijezde i to stvara list koji se lahko ne gubi u kapima znoja. Ovo je važno za odgađanje dehidracije. U hladnijim uvjetima, sebum sadrži više lipida, pa u vlaženju dlake i kože kiša se učinkovito odbija.[9][10]
Sebum se proizvodi u holokrinom procesu, u kojem ćelijee unutar lojne žlijezde pucaju i raspadaju se oslobađajući sebum, a ostaci ćelija luče se zajedno s njim.[11][12] Ćelijee se neprestano zamjenjuju mitozom u dnu kanala.[3]
Sebum
Sebum, kojeg luči lojna žlijezda kod ljudi, sastoji se prvenstveno od triglicerida (≈41%), esterskih voskova (≈26%), skvalena (≈12%) i slobodnih masnih kiselina (≈16%).[6][13] Sastav sebuma razlikuje se među vrstama.[13] Esteri voska i skvalen jedinstveni su za sebum i ne proizvode se kao konačni proizvodi nigdje drugdje u tijelu.[4] Sapijenska kiselina je masna kiselina sebuma koja je jedinstvena za ljude i koja je uključena u razvoj akni.[14] Sebum nema mirisa, ali njegova razgradnja bakterijama može proizvesti snažne mirise.[15]
Poznato je da spolni steroidi utiču na brzinu lučenja sebuma; pokazalo se da androgeni poput testosterona stimuliraju sekreciju, a estrogeni je inhibiraju.[16] Dihpdrotestosteron djeluje kao primarni androgen u prostati i u folikulima dlake.[17][18]
Imunska funkcija i ishrana
Lojne žlijezde dio su tjelesnog pokrovnog sistema i služe za zaštitu tijela od mikroorganizama. Lojne žlijezde luče kiseline koje tvore kiselinski plašt. Ovo je tanak, blago kiselinski film na površini kože koji djeluje kao prepreka za mikrobe koji mogu u nju prodrijeti.[19] Kiselost (pH) kože je između 4,5 i 6,2,[20] koja pomaže u neutralisanju alkalne prirode zagađivača.[21] Lojni lipidi pomažu u održavanju integriteta kožne barijere[9][22][23] i opskrbljuju kožu vitaminom E.[24]
Jedinstvene lojne žlijezde
Tokom posljednja tri meseca razvoja fetusa, lojne žlezde proizvode vernix caseosa, voštanu bijelu supstancu koja prekriva kožu da bi je zaštitila od amnionske tečnosti.[25]
Areolske žlijezde nalaze se u areolama koje okružuje bradavicu u ženskoj dojci. Te žlijezde luče uljnu tekućinu koja podmazuje bradavicu, a također luče i hlapljive spojeve za koje se smatra da služe kao njušni poticaj za novorođenče. Tokom trudnoće i dojenja ove se žlijezde, koje se nazivaju i Montgomeryjeve, povećavaju.[26]
Meibomove žlijezde u kapcima luče oblik sebuma koji se naziva meibum na oko, koji usporava isparavanje suza.[27] Također služi za stvaranje hermetičkog zatvarača kada su oči zatvorene, a kvalitet njihovih lipida sprečava i slijepljenje kapaka. Meibomske žlijezde su poznate i pod nazivom tarzalne žlijezde, Zeisove žlijezde i palpebralne žlijezde.[28] One se pričvršćuju direktno na folikule trepavica, koji su okomito poredani unutar tarzalne ploče očnih kapaka.
Fordyceove mrlje ili Fordyceove granule su ektopske lojne žlijezde koje se nalaze na genitalijama i oralnoj sluznici. Pokazuju se kao žućkasto-bijele milje (mrlje od mlijeka).[29]
Ušni vosak djelomično se sastoji od sebuma koji proizvode žlijezde u ušnom kanalu. Ovi sekreti su viskozni i imaju visok sadržaj lipida, što omogućava dobro podmazivanje.[30]
Remove ads
Lojne žlijezde sudjeluju u nastanku kožnih problema kao što su akne i keratosis pilaris. U porama kože, sebum i keratin mogu stvoriti hiperkeratotični čep zvani komedo.
Akne
Akne su vrlo čest problem, posebno tokom puberteta u tinejdžera, i smatra se da se odnosi na povećanu proizvodnju sebuma zbog hormonskih faktora. Povećana proizvodnja sebuma može dovesti do začepljenja kanala lojnih žlijezda. To može uzrokovati komedo, (obično se naziva miteser ili bijelac), što može dovesti do infekcije, posebno bakterijama Cutibacterium acnes. To može upaliti komedoe, koji se zatim promijene u karakteristične lezije akni. Kmednost se uglavnom javljaj na područjima s više lojnih žlijezda, posebno lica, ramena, gornjeg dijela grudi i leđa. Bubuljuce mogu biti "crne" ili "bijele", ovisno o tome je li blokirana cijela pilolojna jedinica ili samo lojni kanal.[31] Lojni filamenti – bezazlene nakupine sebuma – često se zamjenjuju za "bijeloglave" bubuljice.
Na raspolaganju su mnogi tretmani za akne, od smanjenja šećera u prehrani, do lijekova koji uključuju antibiotike, benzoil-peroksid, retinoide i hormonske tretmane.[31] Retinoidi smanjuju količinu sebuma koji proizvode lojne žlijezde.[32] Ako uobičajeni tretmani ne uspiju, kao mogući uzrok može se sumnjati na prisustvo grinje Demodex.[33]
Ostalo
Ostale promjene koje uključuju lojne žlijezde obuhvataju:
- Seboreja se odnosi na preaktivne lojne žlijezde, uzrok masne kože[4] ili dlake.[15]
- Lojna hiperplazija, odnosi se na prekomjerno razmnožavanje ćelija unutar žlijezda i makroskopski vidljive kao male papule na koži, posebno na čelu, nosu i obrazima.[34]
- Seborejni dermatitis, hronični, obično blagi oblik dermatitisa zahvaćen promjenama u lojnicama.[35] U novorođenoj dojenčadi seborejski dermatitis može se javiti kao perut.
- Psorijaza slična seboreji (poznata i kao "sebopsorijaza"[36] i "seborijaza") je stanje kože koje karakteriše psorijaza sa preklapajućim seboroičnim dermatitisom.[2]:193
- Lojni adenom, benigni spororastući tumor – koji, međutim, u rijetkim slučajevima može biti preteča sindroma karcinoma poznatog kao Muir-Torreov sindrom.[4]
- Lojni karcinom, neuobičajen i agresivan kožni tumor.[37]
- Lojna cista je termin koji se koristi, kako za epidermoidnu, tako i pilarnu cistu, iako nijedno od njih ne sadrži sebum, samo keratin i ne potieče iz lojne žlijezde, pa tako i nisu istinske lojne ciste. Prava lojna cista je relativno rijetka i poznata je kao steatocystoma.[38]
- Lojni nevus, područje bez dlaka ili naslaga na vlasištu ili koži, uzrokovane prekomjernim rastom lojnih žlijezda. Stanje je urođeno, a plak postaje sve gušći u odrasloj dobi.[39]
- Fimatozna rozacea je kožna promjena koju karakteriše prekomjerni rast lojnih žlijezda.[36]
Remove ads
Riječ lojnica, što znači "sastoji se od sebuma", prvi put je nazvana 1728. godine, a dolazi od latinskog za "loj". Lojne žlezde dokumentovane su barem od najmanje 1746.; Jean Astruc, ih je definirao kao "... žlijezde koje izdvajaju masnoću". Opisuje ih u usnoj šupljini i na glavi, kapcima i uhu, kao što je "univerzalno" priznato. Astruc opisuje da ih blokiraju „male životinje“ koje su „implantirane“ u kanale za izlučivanje a njihovo prisustvo u usnoj šupljini pripisuje aptoznim čirevima, napominjući da "ove žlijezde prirodno luče viskoznu tećnost koja daje razne boje i konzistencije ... u svom prirodnom stanju je vrlo blag, balzamski i namijenjen vlaženju i podmazivanju usta" . U Načelima fiziologije 1834. godine, Andrew Combe je primijetio da žlijezde nisu bile prisutne na dlanovima ruku ili stopalima.[40][41][42]
Remove ads
Prepucijske žlijezde miševa i pacova su velike modificirane lojne žlijezde koje proizvode feromone koje se koriste za teritorijalno obilježavanje.[4] Ove i mirisne žlijezde s bokova hrčaka imaju sličan sastav kao ljudske lojne žlijezde, a reagiraju na androgen i korištene su kao osnova za proučavanje.[4] Neke vrste šišmiša, uključujući meksičkog saslobodnim repom, imaju specijaliziranu lojnu žlijezdu koja se javlja na grlu i naziva se "gularna žlijezda".[44] Ova žlijezda je češće prisutna u mužjaksa nego u ženki i pretpostavlja se da se sekreti žlijezde koriste za označavanje mirisom.[45]
Lojni adenitis je autoimuna bolest koja pogađa lojne žlijezde. Uglavnom je poznato da se javlja kod pasa, posebno pudlica i akita, gdje se smatra da je uglavnom autosomno recesivno nasleđen. Također je opisan kod mačaka, a jedan izvještaj opisuje ovo stanje kod kunića. Kod ovih životinja uzrokuje gubitak dlake, iako se priroda i raspored gubitaka jako razlikuju.[46]
Remove ads
- Žlijezda
- Nosni sebum
- Apokrina znojna žlijezda
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads