Milorad Ekmečić

Milorad Ekmečić, (1928-2015.) Prebilovci kod Čapljine je bosanskohercegovački i srpski historičar, bivši redovni profesor Filozofskog fakulteta u Sarajevu na odsjeku za historiju, doktor historijskih nauka, član ANURS^[1] van radnog sastava, redovni član SANU^[2] od 1992, bivši redovni član ANU BiH, dopisni član CANU^[3] član Senata Republike Srpske od 1996.

Milorad Ekmečić
Rođenje	(1928-10-04) 4. oktobar 1928. Čapljina, Kraljevina Jugoslavija
Smrt	29. august 2015(2015-08-29) (86 godina) Beograd, Srbija
Nacionalnost	Srbin
Zanimanje	historičar

Biografija

Rođen je u Prebilovcima, općina Čapljina, 4. oktobra 1928., od oca Ilije i majke Kristine. Osnovnu školu (četiri razreda) završio je u Čapljini, a gimnaziju u Mostaru 1947, uz oslobađanje od mature. Rat je proveo do 1943. u Čapljini, a nakon gubitka i drugog roditelja - u Prebilovcima na slobodnoj teritoriji. Od oktobra 1944. do maja 1945. bio je u NOV. Upisao opću historiju na Filozofskom fakultetu Univerziteta u Zagrebu gdje diplomira 1952. Na istom Univerzitetu odbranio je doktorsku disertaciju 1958. pod nazivom: Ustanak u Bosni 1875-1878. Iste je godine izabran za asistenta na novootvorenom Odsjeku za historiju Filozofskog fakulteta u Sarajevu, ali je zbog bolesti na dužnost stupio nekoliko mjeseci kasnije. Proveo godinu dana na istraživačkom radu u arhivima u Zagrebu, Beogradu, Zadru, kao i nekoliko mjeseci u Beču. Nakon specijalizacije na američkom univerzitetu Princeton 1960-61. vraća se i nastavlja rad na Filozofskom fakultetu u Sarajevu do 1992.. Kao gostujući profesor predavao je na Univerzitetu An Arbor u Michiganu i na univerzitetu u Kansasu. Bio je predsjednik Društva istoričara Bosne i Hercegovine. Napustio je Filozofski fakultet 1992. Od 1992-94. predavao je kao redovni profesor na Filozofskom fakultetu Univerziteta u Beogradu. Predmet naučnog interesa bila je historija jugoistočne Evrope te zemalja bivše Jugoslavije, u kontekstu evropskog razvoja u 19. i 20. stoljeću. Učestvovao je na brojnim naučnim skupovima. Objavio je veći broj radova u naučnim i stručnim časopisima (Godišnjak Društva istoričara Bosne i Hercegovine, Prilozi Instituta za istoriju, Pregled, Jugoslovenski istorijski časopis, Istorijski časopis). Milorad Ekmečić izabran je 1973. za dopisnog, a 1981. za redovnog člana ANU BiH.

Političko djelovanje

1990-te

Prvobitno je bio pristalica jugoslavenstva, ali je u drugoj polovini 1980-ih tokom uspona nacionalizma u bivšoj Jugoslaviji postao zagovornik srpskog nacionalizma. Ekmečić je 1990. pomogao u osnivanju radikalne nacionalističke Srpske demokratske stranke (SDS) u Bosni i Hercegovini. Postao je vodeći član te stranke i smatra se "duhovnim ocem nacionalista kod bosanskih Srba".^[4][5] Za vrijeme rata u Bosni i Hercegovini u maju 1992. otet je od paramilitarne organizacije Zelene beretke.^[6] Bio je zarobljen i nakon boravka u zatvoru, stavljen u kućni pritvor, ali je uspio posredstvom SDS-a i uticaja koji je imao kod tadašnjeg UNPROFOR-a biti prebačen na teritoriju pod kontrolom Vojske Republike Srpske. Njegovo puštanje bilo je uslovljeno dozvolom prolaska konvoja djece kroz Ilidžu (u to vrijeme pod kontrolom srpskih paravojnih jedinica) iz opkoljenog Sarajeva.^[7] U periodu između 1992-94 predavao je na Filozofskom fakultetu Univerziteta u Beogradu sve do njegovog penzionisanja 1. oktobra 1994. Istovremeno, bio je savjetnik predsjednika Republike Srpske Radovana Karadžića.

Kritike

Nagrade

• Dana 1. novembra 2010. predsjednik Republike Srpske Rajko Kuzmanović ga je odlikovao Ordenom časti sa zlatnim zracima.^[8]
• Dobitnik je Kočićeve nagrade 2004.;
• Decembra 2011. dobio je Orden Svetog Save.^[9]
• Po njemu je nazvano Udruženje istoričara Republike Srpske „Milorad Ekmečić”.
• 27-julska nagrada SR Bosne i Hercegovine 1963.^[10]
• NIN-ova nagrada za publicistiku 1990.^[10]
• Specijalna Vukova nagrada 1991.^[10]
• Nagrada ZAVNOBIH-a^[10]
• Nagrada "Vladimir Ćorović" 2000.^[10]
• Sretenjski orden, 2014.^[11]

Bibliografija

• Istorijske i strateške osnove Republike Srpske, naučni skup: Republika Srpska — 15 godina opstanka i razvoja, Akademija nauka i umjetnosti Republike Srpske, Banjaluka (26. i 27. juni 2007)
• Srbija između Srednje Evrope i Evrope. — Beograd : Politika : BMG, 1992. — 129 str. ; 21 cm (Biblioteka Srpsko pitanje)
• Ratni ciljevi Srbije : 1914-1918. — Beograd : Politika : BMG, 1992. — 229 str. ; 21 cm (Biblioteka Srpsko pitanje)
• Živa reč Milorada Ekmečića / Milorad Ekmečić ; (razgovore vodio) Miloš Jevtić. — Gornji Milanovac : Dečje novine, 1990. — 139 str. : ilustr. ; 20 cm — (Odgovori / Miloš Jevtić ; 11) (Biblioteka Razgovori)
• Stvaranje Jugoslavije: 1790-1918. — Beograd : Prosveta, 1989. — 2 knj. (662; 842 str.) ; 24 cm
• Ekmečić, Milorad (1981). "Srpski narod u Turskoj od sredine XIX veka do 1878". Istorija srpskog naroda. knj. 5, sv. 1. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 447–526. CS1 održavanje: nepreporučeni parametar (link) CS1 održavanje: ref=harv (link)
• Ekmečić, Milorad (1983). "Društvo, privreda i socijalni nemiri u Bosni i Hercegovini". Istorija srpskog naroda. knj. 6, sv. 1. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 555–603. CS1 održavanje: nepreporučeni parametar (link) CS1 održavanje: ref=harv (link) * Ekmečić, Milorad (1983). "Nacionalni pokret u Bosni i Hercegovini". Istorija srpskog naroda. knj. 6, sv. 1. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 604–648. CS1 održavanje: nepreporučeni parametar (link) CS1 održavanje: ref=harv (link)
• Ekmečić, Milorad (1973). Ratni ciljevi Srbije 1914. Beograd: Srpska književna zadruga. CS1 održavanje: nepreporučeni parametar (link) CS1 održavanje: ref=harv (link)
  • 2. izdanje: Ekmečić, Milorad (1990). Ratni ciljevi Srbije 1914. Beograd: Prosveta. CS1 održavanje: nepreporučeni parametar (link) CS1 održavanje: ref=harv (link)
  • 3. izdanje: Ekmečić, Milorad (2014). Ratni ciljevi Srbije 1914. Beograd-Gacko: Filip Višnjić, Prosvjeta. CS1 održavanje: nepreporučeni parametar (link) CS1 održavanje: ref=harv (link)
• Istorija Jugoslavije sa Vladimirom Dedijerom, Ivanom Božićem i Simom Ćirkovićem, " Prosveta ", Beograd, 1972. (prevod: History of Yugoslavia, Njujork 1974;
• Ustanak u Bosni: 1875-1878, Sarajevo 1960 (II izd. 1973, III izmenjeno izd. — Beograd : Službeni list SRJ : Balkanološki institut SANU, 1996. — str. 428; 25 cm);
• Osnove građanske diktature u Evropi između dva rata, Sarajevo 1965;
• Dugo kretanje od oranja do klanja, Beograd 2010;

Zbirke studija:

• Ogledi iz istorije, " Službeni list ", Beograd, 1999. p. 498
• Radovi iz istorije Bosne i Hercegovine XIX veka, BIGZ, Beograd, 1997. p. 483.

Literatura

• Tomislav Kraljačić, Naučno djelo Milorada Ekmečića, Godišnjak Društva istoričara BiH 39, Sarajevo, 1988.
• Enver Redžić, Ekmečić kao uvodničar akademijinih međunarodnih naučnih skupova o značajnim događajima iz novije istorije Bosne i Hercegovine, Godišnjak Društva istoričara BiH 39, Sarajevo, 1988.
• Đuro Tošić, Милорад Екмечић, Енциклопедија српске историографије, Knowledge, Београд, 1997, 377.
• Spomenica 60. godišnjice Filozofskog fakulteta u Sarajevu (1950–2010), Filozofski fakultet, Sarajevo 2010, 124-125

Reference

1. Milorad Ekmečić na zvaničnoj stranici ANURS
2. "Milorad Ekmečić na zvaničnoj stranici SANU". Arhivirano s originala, 26. 7. 2014. Pristupljeno 23. 10. 2014.
3. "Članovi CANU". Arhivirano s originala, 22. 6. 2014. Pristupljeno 23. 10. 2014.
4. "History's Greatest: Milorad Ekmecic, historian, died at 86". historygreatest.com. Pristupljeno 28. 10. 2023.
5. Carmichael, Cathie (2003). Ethnic Cleansing in the Balkans: Nationalism and the Destruction of Tradition. London, UK: Routledge. ISBN 978-1-134-47953-5. pogrešan ISBN
6. "Ivan Lovrenović - Milorad Ekmečić: „Budućnost gledamo kroz tamu"". ivanlovrenovic.com. Pristupljeno 28. 10. 2023.
7. Pejanović, Mirko (2004). Through Bosnian Eyes: The Political Memoir of a Bosnian Serb (jezik: engleski). Purdue University Press. str. 77–78. ISBN 978-1-55753-359-3.
8. "Kuzmanović odlikovao devet pojedinaca i dva kolektiva". Rtrs.tv. Pristupljeno 29. 3. 2012.
9. "Akademik Milorad Ekmečić i arhitekta Mirko Kovačević odlikovani ordenom Svetog Save (SPC, 29. decembar 2011)". Spc.rs. Arhivirano s originala, 4. 1. 2012. Pristupljeno 29. 3. 2012.
10. "Milorad Ekmečić" (jezik: srpski). Pristupljeno 28. 10. 2023. CS1 održavanje: nepreporučeni parametar (link)
11. "Odlikovani 2012-16". vreme.com. 17. 2. 2017. Arhivirano s originala, 1. 2. 2021. Pristupljeno 28. 10. 2023.