grad u Njemačkoj From Wikipedia, the free encyclopedia
Heidelberg je grad u njemačkoj pokrajini Baden-Württemberg. Prema podacima iz 2006, grad je imao preko 140.000 stanovnika, koji žive unutar područja grada od oko 109 km2. Peti je po broju stanovnika u Baden-Württembergu. Grad Heidelberg ima vlastiti administrativni distrikt, dok ruralna područja oko grada pripadaju zasebnom okrugu Rhein-Neckar (Rhein-Neckar Kreis), kojem je sjedište u samom gradu Heidelbergu.
Heidelberg | |
|---|---|
Grad | |
 Dvorac Heidelberg | |
 Grb | |
| Država |  Njemačka |
| Pokrajina | Baden-Württemberg |
| Vlada | |
| • Načelnik | Eckart Würzner |
| Površina | |
| • Ukupno | 108,83 km2 |
| Nadmorska visina | 114 m |
| • Gustoća | Greška izraza: Neočekivani / operator /km2 |
| Vremenska zona | CET (UTC+1) |
| • Ljeti (DST) | CEST (UTC+2) |
| Poštanski broj | 69115–69126 |
| Pozivni broj | 06221 |
| Registracija vozila | HD |
| Veb-sajt | www.heidelberg.de |
Kroz Heidelberg protiče rijeka Neckar, na mjestu gdje ona napušta usku, strmu dolinu i ulazi u prostranu dolinu rijeke Rajne, u koju se ulijeva kod Mannheima, 20 km sjeverozapadno od Heidelberga. Heidelberg je dio gusto naseljenog područja poznatog i kao "rajnsko-nekarski trougao".
Dokazi o naseljenosti ovog područja sežu do davne prahistorije, što se vidi u otkriću poznatog "Heidelberškog čovjeka" 1907 godine u blizini Heidelberga, fosila ljudske donje vilice stare oko 600 hiljada godina, koja je pripadala ljudskim precima odnosno Homo erectusu, što je najraniji dokaz ljudskog postojanja u Evropi.
U 5. vijeku p. n. e. u ovom području su Kelti izgradili zaštitnu utvrdu i hram za molitvu, na Heiligenbergu ili Brdu svetaca, koje i danas postoji. Dvjesto godina kasnije Kelti, iz neobjašnjenih razloga, napuštaju utvrdu. Godine 40, utvrdu osvajaju Rimljani te u nju smještaju 24. rimsku kohortu i 2. sirenašku kohortu (libijska pokrajina Sirena). Kasnije su Rimljani napravili i održavali castru (stalni kamp) i signalni toranj na obali rijeke Neckar, preko koje su napravili drveni most. Prva civilna naselja su se počela razvijati pod zaštitom kampa. Rimljani ovdje ostaju do 260 godine, kada utvrdu zauzimaju germanska plemena.
Temelji današnjeg Heidelberga nastaju u 5. vijeku, da bi već 769 prvi put bilo pomenuto selo Bergheim (doslovno Kuća na brdu). Danas se Bergheim nalazi u središtu modernog Heidelberga. Godine 863 osnovan je samostan Svetog Mihaela na brdu Heiligenberg, unutar dvostrukih zidina keltske utvrde, a oko 1130 osnovan je samostan u Neubergu u dolini Neckara. U isto vrijeme, biskupija Worms širi svoj uticaj na dolinu osnivajući 1142 godine opatiju Schönau.
Godine 1155, dvorac Heidelberg i okolna naselja su preuzeli vladari iz dinastije Hohenstaufen a Konrad Hohenstaufen postaje grof Pfalza od Rajne (Pfalzgraf bei Rhein). 1195 godine Pfalz prelazi u ruke dinastije Welf putem bračnih veza. Prvo spominjanje grada Heidelberga je otkriveno u dokumentima opatije Schönau, a datira oko 1196 godine, što se i danas smatra godinom osnivanja grada.
Godine 1225 vojvoda Bavarski, Luj I osvaja Pfalz a time i dvorac, što je spomenuto u historijskim dokumentima. U dokumentima iz 1303 spomenuta su dva dvorca: jedan negdje više u brdima, a koji je uništen u eksploziji baruta 1537 godine; i drugi, niži, na čijem je mjestu današnja palača Heidelberg. 1356 godine grofovima Pfalza su odobrena dalekosežna prava putem Zlatne bule, a kao dodatak tome postali su izborni prinčevi.
1386 godine, Rupert I, izborni princ Pfalza osniva Univerzitet u Heidelbergu, kao prvu visokoškolsku ustanovu na području današnje Njemačke, a u to vrijeme je bio treći univerzitet na području Svetog Rimskog Carstva (poslije Beča i Praga). Univerzitet je igrao važnu ulogu u eri humanizma i reformacije, u sukobu između luteranizma i kalvinizma u 15. i 16. vijeku. Biblioteka u Heidelbergu je osnovana 1421, najstarija je javna biblioteka u Njemačkoj i danas se nalazi potpuno netaknuta.
Godine 1620 izbornom princu Frederiku V od Pfalza (bio je oženjen sa Elizabetom Stjuart, najstarijom kćerkom engleskog kralja Jakova I) ponuđena je kruna Bohemije. Međutim, Bohemijom je vladao samo jednu zimu (po čemu je u historiji poznat pod nadimkom "Zimski kralj"), nakon čega mu krunu nasilno oduzimaju Habsburgovci. Ovo je predstavljalo i povod za izbijanje Tridesetogodišnjeg rata.
Nakon opsade koja je trajala dva mjeseca, 1622 vojske katoličke lige pod zapovjedništvom bavarskog grofa Tillya (Johan Serklas) zauzimaju Heidelberg, te pljačkaju čuvenu Biblioteku Palatina i sve knjige i dokumente poklanjaju papi Grguru XV. Bavarski, katolički vladari iz dinastije Wittelsbach preuzimaju vlast nad Pfalzom i titulom izbornog princa. Tek na kraju rata 1648, sin Frederika V, Luj Karlo I, uspjeva povratiti zemlju i titulu.
Da bi učvrstio svoju dinastičku moć, on udaje svoju kćerku Elizabetu Šarlotu za Filipa I, vojvodu od Orleansa, brata francuskog kralja Luja XIV. Nakon smrti izbornog princa Luja Karla II, sina Luja Karla I, francuski kralj Luj XIV zahjeva da preuzme krunu i nasljedstvo svoje snahe. Njegovi zahtjevi su odbijeni te otpočinje rat. Francuzi dva puta osvajaju Heidelberg 1688 i 1693 i potpuno ga pustoše.
Godine 1720 zbog religijskih sukoba sa građanima Heidelberga, izborni princ Karlo Filip III premješta svoju rezidenciju u obližnji Mannheim, koji ostaje prijestolnica dok izborni princ Karlo Teodor nije postao izborni princ Bavarske 1777 i osnovao svoju prijestolnicu u Minhenu. Ranije je on 1742 otpočeo rekonstrukciju hajdelberške palače, međutim nakon što je zdanje uništila oluja 1764, radovi nisu dovršeni.
Heidelberg pada u posjed velikog vojvodstva Baden 1803 godine. Veliki vojvoda Karlo Frederik od Badena ponovo otvara univerzitet pod imenom Ruperto-Carola, nazvan po njegovim osnivačima. Mnogi ugledni naučnici koji su u njemu djelovali, doprinijeli su da univerzitet dobije reputaciju "kraljevske rezidencije znanja". Tokom 18. vijeka, grad je preuređen u baroknom stilu iz ranijeg starog gotičkog.
U Heidelbergu je 1765 skopljena Sveta Alijansa između Austrije, Rusije i Pruske, koja je Napoleonu zadala odlučujući udarac. Ovdje je 5. marta 1848 održana njemačka nacionalna skupština. Tokom falačko-badenske pobune 1849, Heidelberg je bio sjedište revolucionarne vojske koju je pruska armija porazila, i zatim okupirala grad sve do 1850.
Industrijska revolucija 19. vijeka nije ostavila mnogo tragova na grad. Polahko se razvija turizam, a grad je povezan željeznicom 1840 godine.
Tokom nacističkog režima (1933-1945), Heidelberg je bio snažno uporište NSDAP, koja je bila i najjača stranka na izborima prije 1933. Zbog toga, svi nearijevski uposlenici Univerziteta su bili diskriminirani, a do početka rata 1939 Univerzitet je izgubio trećinu uposlenih iz rasnih i političkih razloga. Tokom takozvane Kristalne noći (Kristallnacht) 9. novembra 1938, stanovnici Heidelberga su spalili obje sinagoge koje su postojale u gradu. Slijedeći dan je započela sistematska deportacija Jevreja, a smatra se da je tada oko 150 Jevreja poslano u koncentracioni logor Dachau. Nepune dvije godine kasnije, 22. oktobra 1940 tokom akcije nazvane "Wagner-Bürckel" oko 6 hiljada Jevreja iz okoline, uključujući njih 280 iz grada Heidelberga deportovano je u koncentracioni logor Gurs u Francuskoj. Tokom 1934/35 nacisti su napravili ogromni amfiteatar na brdu Heiligenberg na sjevernom dijelu starog dijela grada, koji im je služio za održavanje prigodnih proslava, kulturnih događaja i slično, kojima se slavio nacionalsocijalizam.
Američka vojska je ušla u Heidelberg 30. marta 1945, kojeg su nacisti napustili dan ranije, nakon što su uništili stari most kako bi usporili napredovanje saveznika. U to vrijeme, on je bio jedino mjesto za prijelaz teškim oklopnim vozilima preko Neckara. Postoje neke teorije da je Heidelberg bio pošteđen bombardovanja tokom Drugog svjetskog rata, pošto je američka vojska htjela da koristi grad za smještaj svojih trupa nakon rata. Stvarni razlozi su bili to što Heidelberg nije bio ni industrijski i transportni centar, pa nije postojalo ništa toliko vrijedno za bombardovanje. Stoga su se zračni napadi fokusirali na obližnje industrijske centre Mannheim i Ludwigshafen. Nakon rata, 1945 je ponovo otvoren Univertitet na inicijativu hirurga Karl Heinrich Bauera i filozofa Karl Jaspersa.
Stari grad, na njemačkom Altstadt, se nalazi na južnoj obali Neckara, je veoma dug i uzak a nad njim dominiraju ruševine hajdelberške palače, izdignute oko 80m iznad rijeke na strmom brdu obraslom šumom, zvanom Kraljevsko prijestolje (Königstuhl). Karlova vrata (Karlstor) su trijumfalna kapija u čast izbornom princu Karlu Teodoru, a nalaze se na samom istoku grada. Postavljena su između 1775 i 1781, a projektovao ih je Nicolas de Pigage. Jedna od malobrojnih građevina koja je preživjela rat za naslijedstvo je kuća viteza sv. Georga (Zum Ritter Sankt Georg). Nalazi se nasuprot crkve Svetog Duha, a izgrađena je u stilu kasne renesanse. Kuća je dobila ime po kipu na krovu.
Takozvani Marstall je bilo skladište oružja za odbranu hajdelberškog dvorca, u kojem su čuvane razne robe. Građevina iz 19. vijeka koja i danas stoji, je napravljena u neoklasičnom stilu. Od 1971 Marstall se koristi kao univerzitetski auditorijum.
Staro most izgrađen je između 1786 i 1788 od kamena. Postoji i stari srednjovjekovni most sa ustavom na bočnoj strani starog grada, kao prvobitni dio gradskih zidina. Barokni krov na tornju je dodat kao dio izgradnje kamenog mosta 1788.
Stil u kojem je izgrađen dvorac je mješavina gotike i renesanse. Izborni princ Rupreht III (1398-1410) je podignuo prvu tipičnu građevinu u unutrašnjem dvorištu kao kraljevsku rezidenciju. Zgrada je bila podijeljena na prizemlje zidano od kamena i gornje spratove od drveta. Druga kraljevska zgrada se nalazila nasuprot Ruprehtove - kraljevska dvorana sa fontanom. Postoje predanja koja kažu da je izborni princ Filip (1476-1508) naredio da se pri gradnji dvorane ugrade stubovi koji su navodno bili iz srušene palače Karla Velikog.
U 16. i 17. vijeku izborni prinčevi su dodali još dvije kraljevske građevine u dvorac i od njega načinili palaču. Dvije građevine koje dominiraju palačom na istočnoj i sjevernoj strani su izgrađene za vrijeme vladavine Ottheinricha (1556-1559) i Fridriha IV (1583-1610). Pod vlašću Fridriha V (1613-1619) izgrađena je glavna zgrada na zapadnoj strani palače koja se naziva "engleska zgrada".
Palača i njeni vrtovi su uništavani nekoliko puta (za vrijeme tridesetogodišnjeg rata i rata za naslijeđe Pfalza). Kada je palaču pokušao da rekonstruiše izborni princ Karl Teodor, koji je stolovao u Schwetzingenu, u toku rekonstrukcije 1764 naišla je snažna oluja i od udara groma zapalila se i izgorjela gotovo cijela konstrukcija. Rekonstrukcija je propala, a palača prepuštena propadanju. Kasnije se koristila kao izvor kamena za gradnju; od njenog kamena napravljene su mnoge kuće u Heidelbergu. Ovo je zaustavio grof Karlo de Graimberg 1800 godine koji je po svaku cijenu nastojao da očuva hajdelberšku palaču. Premda je njena unutrašnjost bila u gotičkom stilu, nakon 1934 dodana je kraljevska dvorana.
Danas se kraljevska dvorana koristi za razne festivale, npr. gozbe, balove i pozorišne predstave. Tokom festivala u dvorcu Heidelberg u ljeto svake godine, dvorište dvorca je mjesto gdje se održavaju brojni muzički koncerti, opere i mjuzikli u izvedbi Orkestra grada Heidelberga.
Dvorac je okružen parkovima, kuda je nekad šetao čuveni pjesnik Johann Wolfgang von Goethe. Preko dvorca prolazi i brdska žičara koja ide sa trga Kornmarkt u gradu ka vrhu brda Königstuhl
Na sjevernoj obali Neckara, nalaze se ostaci keltske utvrde i "Aleja filozofa". Ova aleja je dobila ime po činjenici da su filozofi i profesori koji su djelovali na Univerzitetu, često ovuda šetali i razgovarali. Iz nje se pruža predivan pogled na stari dio grada i dvorac.
Heidelberg je dom jedne od najstarijih obrazovnih institucija u Evropi, "Ruprecht-Karl Univerziteta" osnovanog 1386, obično poznat i kao Univerzitet u Heidelbergu. U njemu su djelovali neki od najpoznatijih mislioca i naučnika svih vremena: Georg Wilhelm Friedrich Hegel, Hans Georg Gadamer, Jürgen Habermas, Karl Otto Apel i Hannah Arendt. Jedan od njegovih studenata, Karl von Dreis je 1817 patentirao bicikl. Na ovom univerzitetu, hemičari Posselt i Reimann su otkrili da je nikotin glavni farmakološki aktivni sastojak duhana. I pored ovako značajnih dostignuća i visoke reputacije profesora, Univerzitet je bio prva obrazovna institucija koja je izbacila sve studente i profesore jevrejskog porijekla kada su nacisti došli na vlast.[1]
Na Univerzitetu se danas nalaze mnogobrojne naučne institucije: Evropska molekularno-biološka laboratorija, Evropska molekularno-biološka organizacija, Njemački centar za istraživanje raka, Instituti Max Plancka za medicinska istraživanja, astronomiju, nuklearnu fiziku i komparativno javno i međunarodno pravo. Kroz Univerzitet su prošli brojni nobelovci: Robert Wilhelm Bunsen, Otto Meyerhof, Wolfgang Ketterle, Georg Wittig i Carl Bosch.
Heidelberg je bio središte epohe "romantizma" u Njemačkoj. Tamo je djelovao čuveni krug pjesnika poput von Eichendorffa, Josepha von Görresa, Arnima i Clemensa Brentana. Kao ostavština ovog perioda smatra se i "Aleja filozofa" (Philosophenweg), panoramsko šetalište u blizini Heiligenberga, iznad grada.
Epoha romantizma njemačke filozofije i književnosti je opisana kao pokret protiv klasičnih i realističnih teorija književnosti, kao suprotni pol racionalizmu iz doba prosvjetiteljstva. On uzdiže srednjovjekovno shvatanje i elemente njegove umjetnosti te promoviše srednjovjekovno pripovijedanje kao i narodnu umjetnost i epistemologiju (spoznaju) baziranu na prirodi, koja uključuje ljudske aktivnosti uslovljene prirodnim formama jezika, običaja i ponašanja.
Heidelberg je podijeljen na 15 oblasti (Bezirk) koja su grupisana u šest sektora. U centralnom području grada je su Altstadt, Bergheim i Weststadt. U sjevernom dijelu grada su Neuenheim i Handschuhsheim. Na istoku su Ziegelhausen i Schlierbach. Na jugu grada se nalaze Südstadt, Rohrbach, Emmertsgrund i Boxberg, a na jugozapadu je Kirchheim. Na zapadu su oblasti Bahnstadt, Pfaffengrund i Wieblingen.
Planirana je izgradnja novog gradskog Bezirka pod imenom "Bahnstadt" (doslovno Grad vozova) na mjestu unutar zapadnog dijela grada i Wieblingena. Nova oblast bi imala oko 5-6 hiljada stanovnika a otvorilo bi se i novih 7.000 radnih mjesta.
Po podacima iz 2004, 81,8% svih stanovnika je bilo zaposleno u tercijarnom sektoru ukljujući i turizam. Kao ostatak iz perioda romantizma, Heidelberg je širom svijeta promovisan kao grad romantike, što privlači više od 11,9 miliona turista[mrtav link] svake godine. Redovno se organizuju mnogi događaji. U proljeće se održava festival klasične muzike "Hajdelberško proljeće" kao i međunarodni sajam uskršnjih jaja. U julu i augustu održava se festival u dvorcu Heidelberg. Prve subote u junu i septembru te druge subote u julu, dvorac i stari most su osvijetljeni svjetlima i vatrometom.
Jesenji festival u starom gradu u septembru uključuje i srednjovjekovni sajam sa 40-tak štandova gdje se mogu naći umjetnički radovi i rukotvorine, kao i mnogi suveniri. Prije Božića, organizovani su brojni božični sajmovi širom starog dijela grada.
Samo oko 18% svih zaposlenih radi je u oblasti industrije. Jedne od najvažnijih su štamparska i izdavačka djelatnost. Heidelberg sa svojom glavnom ulicom (Hauptstrasse) pravi je magnet za kupovinu za sve posjetioce grada i stanovništvo okolnih ruralnih naselja.
Nakon Drugog svjetskog rata, Heidelberg je bio jedan od malobrojnih njemačkih gradova koji nisu bili u znatnoj mjeri porušeni pri savezničkom bombardovanju. Pošto se nalazio u američkoj okupacionoj zoni, grad je postao komandno mjesto američkih snaga u Evropi. Do danas je ostalo nekoliko vojnih građevina poput kasarne Campbell (ranija kasarna nacističkog Wehrmachta) koja je komandno sjedište nekoliko jedinica. Tu se nalaze komanda USAREUR-a (United States ARmy EURope) i NATO kopnenih snaga za centralnu Evropu (LANDCENT). Postoji i očuvan manji američki vojni aerodrom ali ga danas koriste samo helikopteri.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
