Germani

Germani (latinski: germani) obuhvataju veliku, jezički i plemenski srodnu grupu indoevropskih naroda, čija je pradomovina bila južna Švedska, Danska, Schleswig-Holstein i Sjevernonjemačka nizija (između rijeke Wesera i Odre).

Iz tog područja mnogobrojna plemena su se već u prahistorijsko vrijeme postupno širila na istok do rijeke Visle, na zapad do rijeke Rajne, a na jug do Majne, spuštajući se čak i do Dunava i Karpata. Danas su to područja: Njemačke, Austrije, Švicarske, Francuske, Engleske, zapadne Poljske, sjeverne Italije, Danske, Norveške, Švedske, Lihtenštajna, Luksemburga, Holandije i Sudeta (Češka).

Opis i društveno uređenje

Germani su bili veoma visokog rasta, plave ili riđe kose, plavih očiju i svijetle kože. Živjeli su nomadskim životom često mijenjajući svoje boravište s ciljem pronalaženja bolje zemlje. Nisu osnivali gradove, a bavili su se uglavnom poljoprivredom, stočarstvom i lovom. Bili su organizirani po rodovima od stotinjak porodica (njemački: Hundertschaft sa 400 do 1.000, a ponekad i do 2.000 ljudi). Rod je bio osnovna društvena, ali i ratno-taktička zajednica. Svi članovi roda su bili slobodni ljudi i živjeli u istom selu i obrađivali zemlju. Svojina je bila zajednička. Zapovjednik roda (hunno, stotinar) u miru je bio poglavica a u ratu vođa stotine (nije označavalo sto ljudi već samo neki veći broj).

Više rodova sačinjavalo je pleme, na čijem čelu je bio zapovjednik, koji je birala skupština slobodnih muškaraca Ding ili Thing i koji je imao najviši vlast te odlučivao o ratnim poduhvatima. Plijen se dijelio ravnomjerno. Za one koji su bili tokom rata neposlušni i oni koji bi rušili vojnu disciplinu, bila je predviđena kazna bičevanjem i vezivanjem a ponekad i smrću. Većinu vojnih snaga germanskih plemena su činili pješaci, ali su plemena imala i vrlo dobro konjicu za izviđanje, krstarenje i prepade iz zasjede. Istočni Germani, koji su živjeli u ruskim stepama, razvili su snažnu konjicu.

Kasnije su se u okviru plemena izdvojile porodice poglavara i vođa koji su se pokazali u ratu, a koji su iz plijena i poklona povećali svoje bogatstvo i na taj način mogli izdržavati svoju pratnju (družinu). Iz tih porodica obično se bili izbirani kneževi (principes , njemački: Fürsten) – prvi germanski vlastelini, koji su tokom mira sudili, a tokom rata zapovijedali plemenima. Među kneževima je za ratne pohode bitan vojvoda (njemački: Herzog).

Germanska plemena su bila mnogobrojna. Tacit je poznavao oko 60 različitih germanskih plemena. Ipak, neka od najpoznatijih su: Cimbri, Teutoni, Angli, Sasi, Burgundi, Goti, Ambroni, Svevi, Batavci, Ubijci, Triboci, Nemeti, Vangioni, Sugambri, Uzipeti, Tenkteri, Herusci, Markomani, Kvadi, Hati, Frižani itd.

Pokreti germanskih plemena

U 3. vijeku p. n. e. zapadna germanska plemena prelaze srednju i donju Rajnu, miješaju se sa starosjediocima Keltima na Moselu i u Belgiji i prihvataju jaču galsku kulturu. Oko 200. p. n. e. istočna plemena (Bastarni, Skiri, a dijelom i Gepidi prodiru s Visle do obale Crnog mora, gdje se miješaju s azijatskim i slovenskim narodima.

U 2. vijeku p. n. e. sjeverna germanska plemena, Cimbri, Teutoni i Ambroni napuštaju svoje područja na Jilandu zbog, kako navode antički izvori, katastrofalnih poplava. Cimbri upadaju 113. p. n. e. u rimsku provinciju Norik a Teutoni u Galiju. Tokom ovih prodora Cimbri i Teutoni su potisnuli Kelte s Majne i Nekara u današnju Švicarsku. Poslije mnogobrojnih sukoba Rimljana s germanskim plemenima (bitka kod Arauzija), Gaj Marije je uspio pobijediti Teutonce i Ambrone kod Sekstijskih Toplica (Aquae Sextiae) 102. p. n. e. i uništiti Cimbre u gornjoj Italiji kod Vercele (Vercellae) 101. p. n. e..

Današnju južnu Njemačku zaposjedaju Svevi, dok se Batavci naseljavaju na ušću Rajne, Ubijci kod grada Kölna, a Triboti Nemeti i Vangioni na srednjoj Rajni. Svevi su pod kraljem Ariovistom 72. p. n. e. prešli gornju Rajnu i naselili današnji Alsace i Falačku (Pfalz).

U ovom periodu dalja prodiranja germanskih plemena zaustavljena su u galskim ratovima u kojima su Rimljani pokorili i pobijedili Germane pod zapovjedništvom Cezara.

Pokreti germanskih plemena

Pred kraj 1. p. n. e., oko 16. p. n. e. germansko pleme Sugambri su prešli Rajnu i porazili rimska utvrđenja pod Lolijem i udružili se s drugim obližnjim germanskim plemenima, s ciljem prodora u Galiju. Kako bi spriječio i otklonio opasnost s Galije, car August je odlučio premjestiti limes s rijeke Rajne na Elbu. Poslije trogodišnjih sukoba rimski zapovjednik Druz pokorava Hate, Heruske, Hauke i Sugambre, dok se Svevi (Markomani i Kvadi) povlače i naseljavaju oblast današnje Češke i Moravske.

Rimski vojskovođa a kasnije i car Tiberije je bez poteškoća pokorio germanska plemena do rijeke Labe i osnovao nove rimske provincije, čija je organizacija, međutim, naišla na otpor kod slobodnih germanskih plemena. Hrušćanski knez Arminije je potajno skupio srednja i donja plemena i iz zasjede porazio tri rimske legije 9. godine kod Teutoburške šume. Ovom pobjedom je vraćena nezavisnost Germana usprkos pokušaja (14. – 17. godine) Germanika da je slomi. Rimljani su se povukli na rijeku Rajnu i utvrdili limes.

Razdor i unutrašnji sukobi između Arminija i markomanskog kralja Maroboda, iscrpili su u međusobnom sukobu (17. – 19. godine) svoju snagu i na taj način spriječili sami sebe da potpuno potisnu Rimljane iz Germanije. Zapadna germanska plemena su zapala pod Rimsko carstvo, u provincije Germania superior i Germania inferior, dok su plemena duž ove granice dobrovoljna ušla u vojnu službu Rima.

U ovom periodu plemena su se dijelila na tri velike grupe:

• Istevoni – na donjoj Rajni (Batavci, Tongri, Tenkteri, Uzipeti, Hamavi, Tubanti, Sugambri, Brukteri, Marzi i Hati)
• Ingevoni – na obali Sjevernog mora (Frižani, Hauci, Herusci, Angli)
• Hermioni – najveća grupa (Svevi, Hermunduri, Markomani, Kvadi, Langobardi, Rugijci, Vangioni, Nemeti, Triboki, Goti, Burgundi i Vandali)

Pokreti germanskih plemena

Iako su prešli u odbranu, Rimljani nisu uspjeli dugo očuvati granice limesa od napada i upada germanskih plemena, koji su pritisnuti prodorima drugih naroda bili prisiljeni tražiti bolje i veće oblasti za život. Pa su tako 166. godine Markomani i Kvadi upali duboko preko Dunava u rimsko područje, sve do Akvileje. Opasnost po carstvo je nastupila polovinom 3. vijeka, kada se udružuju brojna germanska plemena u jake vojne saveze. Rimsko Carstvo, u slabljenju, bilo je prinuđeno dozvoliti plemenima kao federatima (obaveznim na vojnu službu i očuvanje granice) naseljavanje na rimskom području. Markomani ulaze u Norikum i Panoniju. Tada se pojavljuju i nova plemena kao što su Gali, Alemani, Franci i Sasi.

• Alemani prodiru prvo s Majne na limes a kasnije i u Galiju, gdje ih pobjeđuje Julijan Apostata 357. godine u bici kod Argentoratuma. Alemani su se kasnije u 5. vijeku, iskoristivši prodor Vandala i Sveva, naselili na lijevoj obali Rajne i proširili na današnju francusku pokrajinu Alsace.
• Franci se kao federati naseljavaju u 4. vijeku u sjevernoj Galiji i osnivaju svoju državu, prvobitno kao rimski federati, a od 486. godine kao potpuno nezavisni.
• Istočno-germanski Goti su se učvrstili na sjevernoj obali Crnog mora, a od početka 3. vijeka upadaju u Daciju. Car Aurelijan im 272. godine prepustio Daciju i postigao na duže vrijeme stabilnost i mir na granici. Goti su se sjeverno od Dunava podijelili na Vizigote i Ostrogote. Goti su suzbili Vandale 335. godine i car Konstantin im odobrava da se nasele u Panoniji kao federati. Huni su 375. godine svojim prodorom iz Azije lahko savladali Ostrogote na Crnom moru i prisilili ih da zajedno s njima učestvuju u ratnim pohodima na zapadu. Vizigoti, potisnuti i s odobrenjem cara Valensa naseljavaju se kao federati u Trakiji i Meziji, gdje brane granice Rima od Huna. Međutim, kad je carstvo odbilo da ih plaća, izbija pobuna i prodiru na Balkan, a 401. godine prelaze u Italiju a 419. godine u Galiju gdje se naseljavaju u Akvitaniji kao federati. Odvajaju se u 5. vijeku od Rima i stvaraju moćnu državu koja obuhvata prostor od Gibraltara do Loire. Porazom od Franaka kod Vujea (507. godine), vlast Vizigota se smanjuje na Septimaniju i Španiju. Poslije raspada Hunske države (453. godine), Ostrogoti ponovno stječu nezavisnost i naseljavaju se u Panoniji, odakle pod zapovjedništvom kralja Teodorika 488. godine upadaju u Italiju, obaraju uzurpatora Odoakra i 493. godine stvaraju moćnu Ostrogotsku državu, koja je 553. godine poražena u bizantsko-ostrogotskom ratu od Bizanta.
• Vandali u savezu s Alanima i Svevima, prešli su 406. godine u Galiju i Španiju, otkuda su ih Vizigoti protjerali u Sjevernu Afriku, gdje su osnovali svoju državu. 440. godine su osvojili Siciliju, 455. godine upali u Italiju i opljačkali Rim. Vandalsku državu uništio je bizantski vojskovođa Belizar 534. godine u vandalskom ratu i Vandali su nestali u Africi.
• Langobardi su s donje Labe krajem 4. vijeka krenuli na jug i zajedno s Herulima su se nastanili na Karpatima, oko gornjeg toka rijeke Tise, otkuda su 546. godine prešli u Panoniju. U savezu s Avarima su pokorili Gepide, a pod zapovjedništvom kralja Alboina su 568. godine osvojili veći dio Italije i osnovali Lombardiju sa sjedištem u Paviji. Njihovu vladavinu okončao je Karlo Veliki 774. godine u franačko-langobardskim ratovima.
• Burgundi su se sredinom 3. vijeka preselili na gonju Majnu, odakle su zbog pritiska Vandala i Sveba 406. godine prešli u Galiju. Namjesnik Aecije ih je 437. godine potisnuo u Savoju, gdje su se proširili duž rijeke Rhone i naselili cijelu jugoistočnu Galiju osim Provanse. 532. godine su pali pod franačku vlast.
• Angli i Sasi su sa Jilandskog poluostrva u 4. vijeku uznemirivali rimske tvrđave na obalama Britanije i Galije, a od 419. godine se naseljavaju u Britaniji.
• Bavari (Bavarci), potomci Markomana, naselili su se (488. – 520. godine) na području između rijeke Inn i Ems, a onda se proširili do rijeke Leh, a sjeverno od Dunava do Češke šume, pobijedivši Tirinžane, koju su bili naselili tu oblast umjesto Hermundura.

Germanske države, zasnovane na ruševinama Zapadnog rimskog carstva izvan provincije Germanije, postupno su romanizirane, a germanske su ostale Skandinavija, Britanija i područje između Sjevernog i Baltičkog mora, Alpa, Rajne i Labe, od kojeg će u 10. vijeku nastati Njemačka.

Vanjski linkovi

• Germans