Gwazhiadurezh a reer eus ar framm korfadurel a c'hoarvez eus ar reizhiad galongwazhiedel, a gas ar gwad er c'horf, hag eus ar reizhiad limfel a gas al limf betek ar galon.
E korf mab-den e c'hoarvez ar reizhiad galongwazhiedel eus ar galon a gas ar gwad dre an talmerennoù, ar gwazhied hag ar c'horrwazhiedennoù. Ar reizhiad limfel a c'hoarvez eus ar forzhioù limf, ar gwerblennoù, an organoù limfel (ar felc'h hag an toazon), mel an eskern, ar gwiadoù limfel (an huegoù ha plakennoù Peyer) hag al limf e-unan.
Perzh pennañ ar wazhiadurezh eo treuzkas maguzennoù (amindrenkennoù, kevionennoù, limf, aezhennoù, hormonoù, kelligoù-gwad, hag all) da gelligoù ar c'horf, ha dastum an dilerc'hioù kennevidel a vo skarzhet gant al lounezhi, an troazh hag ar skevent pa 'z ec'hanalont.
Ouzhpenn-se e warez ar c'horf diouzh ar poreadoù, e kemer perzh e stabiladur ar gwrezverk hag ar pH, kement-se evit ma vije digemm ar rezdalc'h.
Ar galon, ar gwad, an talmerennoù hag ar gwazhied a ya da sevel reizhiad ar gwazhied e korf mab-den. Div rouedad zo:
Ar rouedad a-skevent
Ar galon a gas ar gwad dre dalmerennoù bras betek ar skevent da zastum oksigen; dre wazhied bras e tistro ar gwad betek ar galon evit bout oksigenet a-nevez.
Ar rouedad reizhiadel
Dre dalmerennoù all ez a ar gwad oksigenet eus ar rouedad a-skevent betek an organoù; dre wazhied all e tistro d'ar rouedad a-skevent.
Etre 4,7 ha 5,7 litrad gwad zo e korf un den en e oad gour, ar pezh a zo war-dro 7% eus e bouez.
Perzh ar galon eo bangounellat gwad oksigenet ha magus betek kelligoù an organoù, hag ar gwad paouraet betek ar skevent a-benn e oksigenañ en-dro.
Peder c'hambr zo e kalon mab-den: ur gentez hag ur c'hofig da bep rouedad.
Dioksigenet eo ar gwad a erru dre ar gwazhiennoù kav (11 ha 3) e kentez dehou ar galon(1); dre an trapig tribroudek (12) ez a tre er c'hofig dehou (10), er c'has gant nerzh dre drapig ar skevent (13) ha talmerenn ar skevent (5) betek ar skevent, ma vez tennet an dioksidenn garbon ha lakaet oksigen.
Karget ag oksigen eo ar gwad a erru dre wazhienn izelañ ar skevent(6) er gentez kleiz (2); dre an trapig mintrek (7) ez a tre er c'hofig kleiz (9), er c'has gant muioc'h c'hoazh a nerzh dre drapig an aortenn (8) hag an aortenn (4) betek an organoù.
1 - Kentez dehou 2 - Kentez kleiz 3 - Gwazhienn gav uhelañ 4 - Aortenn 5 - Talmerenn ar skevent 6 - Gwazhienn gleiz izelañ ar skevent 7 - Trapig mintrek 8 - Trapig an aortenn 9 - Kofig kleiz 10 - Kofig dehou 11 - Gwazhienn gav izelañ 12 - Trapig tribroudek 13 - Trapig ar skevent
Biroù = ster red ar gwad
Meur a zoare gwazhiadurezhioù zo er riezad loenel.
Ar wazhiadurezh serr
En ur wazhiadurezh serr ez amred ar gwad dre ziabarzh ar gwazhied hep mont er-maez anezho. Dre skignadur ez erru ar maguzennoù er gwiadoù.
En annelid evel ar buzhug, er c'hefalopoded evel ar morgizhier hag e mab-den ez eo serr ar wazhiadurezh.
Ar wazhiadurezh digor
En ur wazhiadurezh digor ne red ket ar gwad e diabarzh gwazhied, soubet eo an organoù en ur gavenn leun ag un heverenn anvet hemolimf m'emañ an oksigen hag ar maguzennoù o deus ezhomm.
Er pesked, en dielfennaded, er stlejviled hag en evned e kaver gwazhiadurezhioù a ziskouez pazennoù en emdroadur.
Pesked
Untuek eo gwazhiadurezh ar pesked: bangounellet e vez ar gwad dre gorrwazhiedennoù o brenkoù ha kaset d'ar organoù dre gorrgwazhiedennoù all. Untuek eo kalon ar pesked neuze, pa ne zistro ket ar gwad dezhi.
Dielfennaded
En dielfennaded evel ar raned, hag en darn vuiañ eus ar stlejviled ivez, ez eus un wazhiadurezh doubl: unan evit kas ar gwad d'an organoù hag unan all evit hent an distro d'ar galon. Lod dielfennaded o deus div galon, lod all unan hepken a labour war an div rouedad. En dielfennaded hepken e kaver ur galon teir c'hambr enni.
Stlejviled
Diechu eo kalon ar stlejviled p'en he c'heñverier ouzh hini mab-den, rak damzigor eo ar speurennoù etre ar c'hambroù. Ouzhpenn-se, ur gigenn gelc'hstrishaer zo e talmerenn ar skevent, ar pezh a zigor un eil hent evit ar gwad, dre an aortenn hep tremen dre ar skevent; da reoliañ gwrezverk al loened yen o gwad e talvez ar reihiad-se.
Gwazhiadurezh ebet
El loened kentidikañ n'eus rouedad ebet na gwad ebet. Dre o benvegad koazhiañ ez erru ar maguzennoù hag an oksigen d'an organoù. Dre an hevelep hent e skarzhont an dioksidenn garbon CO2.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.