From Wikipedia, the free encyclopedia
Ar c'henwerzh tric'horniek a vez graet eus un hent kenwerzh dre ar meurvor Atlantel a oa adal ar XVvet kantved betek an XIXvet kantved. Tri forzh pe penn a oa d'an hent-se setu perak e vez kaoz eus un tric'horn.
Dre an hent-se e veze eskemmet sklaved eus Afrika ha produioù Amerika etrezek Europa. Un hent doare tric'horn damheñvel a oa dija, lesanvet volta do mar. Implijet e veze gant Portugaliz, a-raok beaj Kristol Goulm. Implijet e veze evit mont eus an Inizi Kanariez betek an Azorez. Kristol Goulm en doa astennet an hent evit reiñ an tu da Europiz da dizhout Amerika.
An tenn Atlantel a implije un hent tridoubl treuzatlantel evit ober eskemmoù – anvet a-gozh Kenwerzh tric'horniek – a oa ebt etre Europa, Afrika, hag an Amerikaoù ha padet etre ar XVIvet kantved hag an XIXvet kantved. Al labourerien eus Europa a leunie bigi o loc'hañ eus Europa gant madoù savet en Europa evit eskemm anezho e Kornôg Afrika a-enep sklaved. Ar re-se a oa oa kaset ebtek an Amerikaoù, dreist-holl e Brazil hag Inizi Karib. E Kornôg Afrika, an Europeiz a eskemme pe gwerzhe madoù (fuzuilhoù, poultr, bravigoù, gwer...) eus Europa d'ar werzherien sklaved pe roueed afrikan. Goude-se e oa dezouget ar sklaved, ha peurrest ar madoù eus Europa, betek an Amerikaoù hag eno e oa gwerzhet ar sklaved kement hag ar madoù eus Europa da berc'hennerien ar plantadegoù. Ar varc'hadourien a brene danvezioù na oa ket en Europa evel ar sukr ha kaset ganto betek trevadennoù Norzhamerika (deuet da vezañ Stadoù-Unanet Amerika), eno ar varc'hadourien a werzhe peurrest ar madoù europat hag ar sklaved, kement hag ar sukr hag ar melaz prenet e Suamerika d'ar brenerien war blas. Evit echuiñ e oa prenet ganto madoù Norzhamerikan da vezañ gwerzhet en Europa, evel ar butun, sukr, kotoñs, rhum, riz, koad framm, ha krec'hin loened.
Evit an niver a sklaved bet dezouget ar broioù pennañ a oa ar Rouantelezh-Unanet, Portugal ha Bro-C'hall.
Bigi a loc'he eus porzhioù Europa (Naoned, Bourdel, Bristol, Liverpool, Londrez da skouer) da vont war-zu Afrika. Eno e veze eskemmet bitrakoù, gwiadoù, armoù hag alkool en eskemm ouzh sklaved. Ar sklaved a veze kaset etrezek Amerika evit labourat er parkeier dreist-holl. Ur wech gwerzhet ar sklaved evel chatal e veze prenet danvez evel kotoñs, butun ha sukr.
Stumm un tric'horn a oa gant an hent kenwerzhel-se, setu perak e voe lesanvet ar c'henwerzh tric'horniek :
1 Loc'hañ eus Europa
2 Prenañ sklaved en Afrika
3 Gwerzhañ ar sklaved en Amerika ha distreiñ da Europa gant madoù da werzhañ en ur priz uhel.
Liverpool zo bet lakaet evel porzh brasañ ar c'henwerzh tric'horniek, a-fet sklaved, a vloaz da vloaz betek nebeut amzer 'zo pa'z eo bet lakaet anat ne oa ket met hini Rio de Janeiro.
Pell eus ar skeudenn poblek, tapout sklaved a oa afer an Afrikaned pe an Arabed hepken, hervez ar skrivagner ha kazetenner amerikan Daniel Pratt Mannix (1911-1997) n'eus bet nemet 2% eus ar sklaved bet skrapet gant marc'hadourien wenn.
Al lançados, tud hanter Afrikaned-hanter Portugaliz a oa ul liamm etre ar werzherien sklaved afrikan hag ar re wenn.
Hervez studioù gant Skol-veur Emory University[1] ha gant Henry Louis Gates Jr., e vije e-tro 12,5 milion a sklaved a oa bet kaset eus Afrika etrezek an trevadennoù e Norzh ha Su Amerika. El lec'hienn internet Voyages: The Trans-Atlantic Slave Trade Database e vez kavet titouroù a-zivout ar beajoù sklaved o loc'hañ diouzh Afrika. Diskouez a ra e oa Portugal, Rouantelezh-Unanet, Bro-C'hall, ha Spagn ar broioù o devoa gwerzhet ar muiañ a sklaved.
| Bigi dezougen sklaved hervez ar vro | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Lec'h erruout | Portugal | Saoz | Bro-C'hall | Spagn | Izelvroioù | Amerika | Danmark | Hollad |
| Brazil portugalek | 4,821,127 | 3,804 | 9,402 | 1,033 | 27,702 | 1,174 | 130 | 4,864,372 |
| British Caribbean | 7,919 | 2,208,296 | 22,920 | 5,795 | 6,996 | 64,836 | 1,489 | 2,318,251 |
| Antilhez gall | 2,562 | 90,984 | 1,003,905 | 725 | 12,736 | 6,242 | 3,062 | 1,120,216 |
| Amerikaoù spagnol | 195,482 | 103,009 | 92,944 | 808,851 | 24,197 | 54,901 | 13,527 | 1,292,911 |
| Amerikaoù izelvroek | 500 | 32,446 | 5,189 | 0 | 392,022 | 9,574 | 4,998 | 444,729 |
| Stadoù-Unanet Amerika | 382 | 264,910 | 8,877 | 1,851 | 1,212 | 110,532 | 983 | 388,747 |
| Inizi Gwerc'h Danat | 0 | 25,594 | 7,782 | 277 | 5,161 | 2,799 | 67,385 | 108,998 |
| Europa | 2,636 | 3,438 | 664 | 0 | 2,004 | 119 | 0 | 8,861 |
| Afrika | 69,206 | 841 | 13,282 | 66,391 | 3,210 | 2,476 | 162 | 155,568 |
| N'eo ket erruet | 748,452 | 526,121 | 216,439 | 176,601 | 79,096 | 52,673 | 19,304 | 1,818,686 |
| Hollad | 5,848,266 | 3,259,443 | 1,381,404 | 1,061,524 | 554,336 | 305,326 | 111,040 | 12,521,339 |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
