Kallag

Kallag a zo ur gumun eus Bro Gerne ha pennlec'h kanton Kallag, e departamant Aodoù-an-Arvor, e kreiz Breizh.

Muioc'h a ditouroù Anv gallek (ofisiel), Bro istorel ...

Kallag

Ar maerdi..

Anv gallek (ofisiel)

Callac

Melestradurezh

22025

22160

Maer
Amzer gefridi

Jean-yves Rolland^[1]
2020-2026

Etrekumuniezh

Gwengamp-Pempoull Arvor-Argoad Tolpad-kêrioù

Bro velestradurel

Bro Kornôg Kreiz Breizh

Lec'hienn Web

(fr) mairie-callac.fr

Poblañsouriezh

Poblañs

2 233 ann. (2020)^[2]

Stankter

68 ann./km²

Douaroniezh

Daveennoù
lec'hiañ

48° 24′ 18″ Norzh
3° 25′ 36″ Kornôg

Uhelderioù

bihanañ 116 m — brasañ 291 m

Gorread

33,03 km²

Kallag

Serriñ

Kallag en em gav e-kichen eienenn ar stêr Hier (Evara ?), adstêr d'an Aon, ha war zu kreisteiz menez Are (Bro-Gernev).

Kumunioù amezek

Kalanel	Ar Chapel-Nevez	Plougonveur
	N	Bulad-Pestivien
	K Kallag R
	S
Pluskelleg	Duaod	Sant-Servez-Kallag

a. Botmael : R. de St Jouan : Botnumel ( cf : Gesta sanctorum rotonensium, IXvet) ; Botmel, 1637; Bonmel, 1778 Talvoudegezh : an anezadenn war beg ar run (*mell-os) b. Kallag Bernard Tanguy : Gallac, 1182; Callac, 1389; par. de Botmel et Callac, 1591. Talvoudegez :

- marteze eus anv-den Callus + acos (diasur)

- gwelloc'h marteze eus ur wrizienn *kal- = mein-(eg), roc'h

Ar galleg a ra gant Callac (stumm ofisiel), ha gant Callac-de-Bretagne a-wechoù, evit an ti-post, abaoe 1856^[3].

En argant e deir c'hebrenn en gul
Diwar ardamezioù aotrounez Pluskelleg.

Kallag a zo e bro Gerne, eus parrez Botmael, trev Pluskelleg, eus eskopti Kemper.

XVII^vet kantved

1363 : tapet eo kastell Kallag gant Gwesklin
1393 : dispennet eo kastell Kallag. E vo adsavet gant aotrouien Pluskelleg.

XVI^vet kantved

Aotrouniezh Kallag a zo roet d'an abati Kroaz-Santel Gwengamp

XVII^vet kantved

1619 : dispennet eo kastell Kallag;

Emsavadeg ar Bonedoù ruz

Trubuilhoù a voe er barrez d'an 12 a viz Gouere 1675^[4]. 200 kouer eus ar vro en em sko war ar gêr, kaset gant an eil-diagon Fañch ar Maerdi.
Nac'het e voe an distaoliadeg roueel eus miz C'hwevrer 1676 ouzh un den eus Kallag, Guillaume Le Maréchal, beleg, goude Emsavadeg ar Bonedoù ruz^[5].

XVIII^vet kantved

Miz Du 1719, tremenn a ra markiz Pont-Kallek daouzek deiz er maner Kermabilo, e-ti e eontr markiz an Neved.
28 C'hwevrer 1790 : ur c'huzul kumunn a zo dliennet e kêr Kallag, hag unan all e parrez Botmael.
13 Du 1790 : dilezenn eo lakaet kuzul kumunn Kallag, ha staget ouzh hini Botmael.
An III^[6]: sez ar gumun a zo lakaet e kêr Kallag.

XIX^vet kantved

30 Ebrel ha In Mae 1840 : savadeg a-enep telloù-kêr. Archerien a zeu en noz 3-4 Mae.
5 Ebrel 1848 : savadeg nevez war ar marc'had, a-enep talioù ar blasoù.
29 Here 1874 : Landujen a zo distaget diouzh Kallag, ha staget ouzh Duod
8 Gwengolo 1875 : beniget eo maen kentañ iliz Sant-Laorañs
9 Kerzu 1877 : echuet eo iliz Sant-Laorañs
28 Gouere 1892 : sakret eo iliz Sant-Laorañs

XX^vet kantved

Brezel-bed kentañ

168 gwaz a gollas o buhez abalamour d'ar brezel hervez monumant ar re varv, da lavaret eo 4,66 % ag ar boblañs hervez an niveradeg bet graet e 1911^[7]; mervel a reas seizh anezhe e Belgia e miz Eost 1914, e penn- kentañ ar brezel: d'an 22 lazhet e voe pevar soudard, daou e Rossignol, unan a oa er 1añ Rujumant Troadegiezh Trevadennel^[8], egile en 2vet Rujumant Troadegiezh Trevadennel^[9], unan en Arsimont, er 71vet Rujumant Troadegiezh e oa^[10], en Auvelais e voe lazhet unan eus an 48vet Rujumant Troadegiezh^[11] ha diwar wel ez eas unan eus an an hevelep rujumant en Ham-sur-Sambre^[12], lazhet e voe ur mestr-buker eus ar 7vet Rujumant Kanolierezh Trevadennel en Ham-sur-Sambre^[13]ha mervel a reas ur soudard eus an 48vet Rujumant Troadegiezh en Arsimont d'an 2 a viz Gwengolo^[14]; d'an 22 a viz Ebrel 1915 e voe lazhet ur soudard eus ar 74vet Rujumant Troadegiezh Tiriadel diwar wel e Boezinge e Flandrez Belgia ^[15].

Eil Brezel-bed

Eost 1941: d'ar 16 e voe rastellet nav den gant ar polis gall e Kallag, daou zen all d'an 19 ha tri d'an 29^[16].
penn-kentañ Meurzh 1944 : devet eo ar merourva alaman gant tud an FTPF.
25 Meurzh 1944 : taget eo ur wetur archeriezh Gwengamp gant rezistanted Kallag.
D'an 9 a viz Ebrel 1944 e voe rastellet 110 (hervez Bougeard) pe 117 den er gumun gant an Abwehr, al lu alaman skoazellet gant an archerion c'hall, ar vilisianed c'hall hag ar Bezen Perrot^[17]^,^[18]^,^[19].

En noz etre an 30 hag an 31 a viz Mae 1944 e voe taget an archerdi gant pemzek den eus ar Rezistañs, hervez danevell sizhuniek Titouroù Hollek Sant-Brieg^[20]; tapet eo ganto 700 litrad esañs.
3 Mezheven 1944, e Pont-Gwernaded, emgann etre Rezistanted ha milisianed c'hall.
4 Eost 1944, dalc'het eo kêr Gallag gant tud an FTPF (strollad Le Borgne).
Mervel a reas 55 den eus ar gumun abalamour d'ar brezel^[7].

Brezelioù didrevadennañ

Brezel Aljeria

Lazhet e voe un adjudant archeriezh eus ar gumun d'an 23 a viz Genver 1959 e Dombasle (departamant Mostaganem)^[21].

Tosenn Sant Trefin, mare an Arem
Hent roman Kerdreken
Moudenn Kernormand, Krennamzer
Kleuzioù Marrous, amzer diasur
Iliz katolik Bonvael, penn kentañ XVI^vet kantved; 1628; 1633-1634; 1644; 1734. Bet enrollet d'an 22 a viz Genver 1927

Dismantroù, gwelet diouzh an diabarzh
Botmael. Porched. bolzioù
Botmael. Ar porched gant ar wezenn
Erc'h. 2004-02.29

Iliz santez Katell, war blasenn Kallag, intra-muros (bet diskaret)
Iliz katolik Sant Laorañs

Iliz. Aoter-14-18
Enskrivadur brezhonek

Chapel Sant Pêr an Enez, penn kentañ ar XVI^vet kantved; kalvar ha leur
Chapel santez Barba, penn kentañ ar XVI^vet, fin ar XVII^vet kantved

an aoter

Chapel Sant Trefrin, XV^vet - XVI^vet kantved

Maner Kermabilo (c. 1500)
Maner Kerarc'here (1686)
Maner Kerlossouarn (XVII^vet kantved), bet diskaret evit kaout plas evit ul lodennadur er bloavezhioù 1970.
Maner an Enez (XVII^vet)
Feunteun Kerdiekel

Keryekel. 2006-02-25

Rañvell stank ar vilin (kemeret evit ur pont galian ha roman)

2003
2003
2017
2017

Monumant ar re varv.

Monumant ar re varv e Leurgêr an Iliz katolik, luc'hskeudenn ha kartennoù-post^[22].
Plakenn ar Rezistañs er maerdi, luc'hskeudenn^[23].
Lenn an Draonienn C'hlas

Emdroadur ar boblañs abaoe 1962

Demografiezh
1962	1968	1975	1982	1990	1999	2006	2013
3002	3043	3024	2872	2592	2459	2375	2236
Abaoe 1962 : Poblañs hep kontoù doubl

Niver a annezidi

Ar Brezoneg er Skol

1934-1936: ar c'huzul-kêr a savas a-du gant ar mennad skignet gant al luskad Ar Brezoneg er Skol (ABES) evit kelennadurezh ar brezhoneg er skol^[24].

Ya d'ar brezhoneg

D'an 30 a viz Mezheven 2011 e oa bet votet ar garta Ya d'ar brezhoneg gant kuzul-kêr ar gumun.

Deskadurezh

E 2012 e oa bet krouet un hentad divyezhek er skol bublik, ha 16 skoliad a oa bet enskrivet er c'hlas divyezhek d'ar c'houlz-se.
E distro-skol 2023 e oa 15 skoliad en hentad divyezhek (8 % eus skolidi ar gumun evit a sell ouzh ar c'hentañ derez)^[25].

Nevenoe, e Bonmael ? (diasur eo an dra se)
Charlez-Herkul a Geranflec'h, aotrou ar Wern, e Botmael; bet ganet enno ar 4 C'hevrer 1749;. En eus losket skridoù war enklaskoù
Pêr-Aleksandr a Geranflec'h, aotrou ar Wern, mab d'an hini a-us. Bet ganet e Botmael ar 24 Genver 1749. e zigouezhas penn al lu katolik ha roueel Breizh
Jerom-Aleksandr Guyot, anvet Gwiot, bet ganet e Kallag ar 26 Genver 1760; kannad Aodoù an Hanternoz ouz Pemp-Kant (14 Ebrel 1798 betek 1799); maer Kallag; noter; aet da Anaon e Kallag an 20 Gwengolo 1814.
Jozef-Laorañs Even, ganet e Botmael an 10 Eost 1765; noter e Kallag; pen ar Chouanted. Bet arzhet, dibrizhoniet eo gant ar Chouanted diouzh prizon Sant-Brieg ar 27 Here 1799. Bet mesket en irienn Kadoudal, didamallet eo an 10 Mezheven 1804; maer Kallag da vare ar Renevezidigezh, a ya da Anaon e Kallag ar In C'hwevrer 1828.
Yann-Vari ar Graet a Kerouvrion, bet ganet e Kallag ar 4 Here 1768; kannad evit arondisamant Montroulez, 7 Ebrel 1823. Addilennet an 23 Mezheven 1830, e nac'has touelliñ da Loeiz-Fulup, hag en em ziskargas an 30 Eost 1830 Aet eo da Anaon e Montroulez an 12 C'hwevrer 1849.
Gwilherm-Yann-Jozef a Geranflec'h, anvet Jupiter; mab da Pêr-Aleksandre; bet ganet er Wern, e Botmael an 9 Genver 1777. Letanant-koronal luioù katolik ha roueel Breizh eus 1797 da 1800; maer Pestivien (= Bulad).
ar pevar breur Kermen (daou bet lazhet e 1914-1918, daou bet lazhet e 1940-1945.
Gwilherm Kazoulat (da zont)
Edmond Rébillé, medesin, skrivagner

Gouelioù an Argoad. 1953

Naous : ur marc'h kalloc'h frouezhus brudet. Savet ez eus bet un delwenn en arem anezhañ, hervez gwir mentoù, gant ar c'hizeller Guyot, da gentañ e-kichen ti-kezeg, bremañ war blasenn an ti-kêr.

Naous. Gouelioù 2004-07-25
Fest Naous. Bugalez.
Fest Naous. Seizenn a enor.
Fest Naous. Seizennoù
2017.10.21
Diskar-amzer 2017-10-28
Kezekenned

ki-Spagn Breizh.

Mirdi "Ti ar c'hi-spagnol".

Mirdi Ki-rous. Taolenn digemer
Mirdi Ki-rous. Foeter-bro

(fr) Centre généalogique et historique du Poher. Kaier ar Poher. n° 68. Meurzh 2019
(fr) Régis de Saint-Jouan : Dictionnaire des communes du département des Côtes d'Armor. Éléments d'histoire et d'archéologie. Conseil Général des Côtes d'Armor 1990
(fr) Bernard Tanguy : Dictionnaire des noms de communes, trèves et paroisses des Côtes d'Armor. Origine et signification. ArMen - Le Chasse-Marée. 1992
Ar votez-koad e-barzh ar c'hodell, eñvorioù, EHPAD Kallag, 2009.
(fr) Michel Froger & Michel Pressensé : Armorial des communes des Côtes-d'Armor et Ille-et-Vilaine, 2008.
(br) Erwan Vallerie : Diazezoù studi istorel an anvioù-parrez. Corpus. An Here. 1995

Commons

Muioc'h a restroù diwar-benn

Kallag

a vo kavet e Wikimedia Commons.

Fedoù berr-ha-berr

Serriñ

(fr) mairie-callac.fr, lec'hienn ofisiel ar gumun
(br) Kallag war lec'hienn Geobreizh
(fr) Lec'hienn J. Lohou war istor Kallag

[1]
(fr)
[2]
Roadennoù ofisiel e lec'hienn an EBSSA
[3]
(fr) Régis de Saint-Jouan, Dictionnaire des communes, département des Côtes-d'Armor, éléments d'histoire et d'archéologie, Conseil général des Côtes-d'Armor, 1990, p.134.
[4]
(fr) Yvon Garlan ha Claude Nières, Les Révoltes bretonnes de 1675 - papier timbré et bonnets rouges, Éditions Sociales, Pariz, 1975 (e galleg), pajenn 113
[5]
(fr) Arthur Le Moyne de La Borderie, La Révolte du Papier Timbré advenue en Bretagne en 1675, adembannet e Les Bonnets Rouges, Union Générale d'Éditions (dastumadeg 10/18), Pariz, 1975 (e galleg)
[6]
Lun 29 Gwengolo 1794 / Merc'her 23 Gwengolo 1795
[7]
(fr) Monumant ar re varv - Memorial Genweb
[8]
(fr) Fichenn hiniennel - Memorial Genweb
[9]
(fr) Fichenn hiniennel - Memorial Genweb
[10]
(fr) Fichenn hiniennel - Memorial Genweb
[11]
(fr) Fichenn hiniennel - Memorial Genweb
[12]
(fr) Fichenn hiniennel - Memorial Genweb
[13]
(fr) Fichenn hiniennel - Memorial Genweb
[14]
(fr) Fichenn hiniennel - Memorial Genweb
[15]
(fr) Fichenn hiniennel - Memorial Genweb
[16]
(fr) Christian Bougeard, Le Choc de la guerre dans les Côtes-du-Nord 1939-1945, Embannadurioù Jean-Paul Gisserot, Ebrel 1995, pajenn 84
[17]
(fr) Mémorial GenWeb
[18]
(fr) Christian Bougeard, Le Choc de la guerre dans les Côtes-du-Nord 1939-1945, Embannadurioù Jean-Paul Gisserot, Ebrel 1995, pajenn 100
[19]
(fr) Les Amis de la Fondation de la Résistance
[20]
(fr) Éric Rondel, En attendant le Débarquement en Bretagne du 15 août 1943 au 6 juin 1944, pajenn 269, Dastumadenn Guerre et Conflits, Embannadurioù Astoure, Pleherel, 2011
[21]
(fr) Fichenn hiniennel - Memorial Genweb
[22]
(fr) Memorial Genweb
[23]
(fr) Memorial Genweb
[24]
(fr)Marsel Guieysse, La langue bretonne : ce qu'elle fut, ce qu'elle est, ce qui se fait pour elle et contre elle, pajenn 266, Kemper, Nouvelles Éditions Bretonnes, 1936
[25]
(br)Kelenn

[1] [1]
(fr)

[2] [2]
Roadennoù ofisiel e lec'hienn an EBSSA

[3] [3]
(fr) Régis de Saint-Jouan, Dictionnaire des communes, département des Côtes-d'Armor, éléments d'histoire et d'archéologie, Conseil général des Côtes-d'Armor, 1990, p.134.

[4] [4]
(fr) Yvon Garlan ha Claude Nières, Les Révoltes bretonnes de 1675 - papier timbré et bonnets rouges, Éditions Sociales, Pariz, 1975 (e galleg), pajenn 113

[5] [5]
(fr) Arthur Le Moyne de La Borderie, La Révolte du Papier Timbré advenue en Bretagne en 1675, adembannet e Les Bonnets Rouges, Union Générale d'Éditions (dastumadeg 10/18), Pariz, 1975 (e galleg)

[6] [6]
Lun 29 Gwengolo 1794 / Merc'her 23 Gwengolo 1795

[memorialgenweb.org-7] [7]
(fr) Monumant ar re varv - Memorial Genweb

[8] [8]
(fr) Fichenn hiniennel - Memorial Genweb

[9] [9]
(fr) Fichenn hiniennel - Memorial Genweb

[10] [10]
(fr) Fichenn hiniennel - Memorial Genweb

[11] [11]
(fr) Fichenn hiniennel - Memorial Genweb

[12] [12]
(fr) Fichenn hiniennel - Memorial Genweb

[13] [13]
(fr) Fichenn hiniennel - Memorial Genweb

[14] [14]
(fr) Fichenn hiniennel - Memorial Genweb

[15] [15]
(fr) Fichenn hiniennel - Memorial Genweb

[16] [16]
(fr) Christian Bougeard, Le Choc de la guerre dans les Côtes-du-Nord 1939-1945, Embannadurioù Jean-Paul Gisserot, Ebrel 1995, pajenn 84

[17] [17]
(fr) Mémorial GenWeb

[18] [18]
(fr) Christian Bougeard, Le Choc de la guerre dans les Côtes-du-Nord 1939-1945, Embannadurioù Jean-Paul Gisserot, Ebrel 1995, pajenn 100

[19] [19]
(fr) Les Amis de la Fondation de la Résistance

[20] [20]
(fr) Éric Rondel, En attendant le Débarquement en Bretagne du 15 août 1943 au 6 juin 1944, pajenn 269, Dastumadenn Guerre et Conflits, Embannadurioù Astoure, Pleherel, 2011

[21] [21]
(fr) Fichenn hiniennel - Memorial Genweb

[22] [22]
(fr) Memorial Genweb

[23] [23]
(fr) Memorial Genweb

[24] [24]
(fr)Marsel Guieysse, La langue bretonne : ce qu'elle fut, ce qu'elle est, ce qui se fait pour elle et contre elle, pajenn 266, Kemper, Nouvelles Éditions Bretonnes, 1936

[25] [25]
(br)Kelenn

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]