Брчко (акруга)

Акруга Брчко — дэ-факта вобласць пад міжнародным кіраваннем вакол горада Брчко на паўночным усходзе Босніі і Герцагавіны. Плошча акругі — 493 км². Колькасць насельніцтва па перапісу 2013 — 93.028 чалавек^[1]. З іх каля 40 % сербы, 39 % — баснійцы і 20 % — харваты. Па перапісу 1991 — 87.627 чалавек, у тым ліку 38.617 чалавек — баснійцы (44,06 %), 22.252 чалавек — харваты (25,39 %), 18.128 чалавек — сербы (20,68 %), 5.731 чалавек — югаславы (6,54 %), 2.899 чалавек — астатнія і невядомыя (3,30 %). Дэ-юрэ акруга з’яўляецца часткай як Рэспублікі Сербскай, так і Федэрацыі Босніі і Герцагавіны, аднак апошнімі не кантралюецца. Акруга мае плошчу 208 км² з агульнай колькасцю насельніцтва прыкладна 87 332 жыхароў (ацэнка 2007 г.). Яе сталіца — горад Брчко, з каля 31 500 жыхароў (ацэнка 2007 г.).

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Брчко (значэнні).

Акруга Брчко
Brcko Distrikt Bosne i Hercegovine Distrikt Brcko Bosne i Hercegovine Брчко дистрикт Босне и Херцеговине
Герб Сцяг
Краіна	Боснія і Герцагавіна
Статус	Акруга
Уваходзіць у	Рэспубліку Сербскую і Федэрацыю БіГ
Адміністрацыйны цэнтр	Брчко
Дата ўтварэння	5 сакавіка 1999
Міжнародны назіральнік	Тамір Вейсер
Насельніцтва (2013)	93 028[1]
Шчыльнасць	188,70 чал./км²
Плошча	493 км²
Часавы пояс	UTC+2
Код ISO 3166-2	BA-BRC
Тэлефонны код	(+387) 49
Паштовыя індэксы	76100
Інтэрнэт-дамен	.ba
Афіцыйны сайт Official District Assembly Website Official District Prosecutor Web Site
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Карта

Геаадміністрацыйная карта раёна Брчко

Геаадміністрацыйная карта раёна Брчко

Межы Дэйтана да ўтварэння акругі Брчка

Брчко

Гісторыя

Раён Брчка быў заснаваны пасля арбітражнага працэсу, праведзенага Высокім прадстаўніком ААН па Босніі і Герцагавіне. Аднак у Дэйтанскіх мірных пагадненнях гэты працэс мог вырашаць толькі арбітраж у спрэчцы наконт лініі мяжы паміж суб’ектамі (мяжа). Акруга Брчка была ўтворана ўсёй тэрыторыяй былога муніцыпалітэта Брчка, з якой 48 % (уключаючы горад Брчко) знаходзілася ў Рэспубліцы Сербскай, а 52 % — у Федэрацыі Босніі і Герцагавіны. Пасля вайны Еўрапейскі саюз захаваў дыпламатычную прысутнасць для падтрымання міру ў рэгіёне.

У 2006 годзе ў адпаведнасці з загадам маніторынгавай місіі ААН было адменена ўсё «заканадаўства суб’ектаў у раёне Брчка і на лініі мяжы». Рэзалюцыя, вынесеная кіраўніком Брчко Сьюзан Джонсан, адмяняе ўсе законы аб федэральных утварэннях Босніі і Герцагавіны ў акрузе, а таксама выдаляе лінію мяжы. Рашэнне робіць законы Акругі і законы дзяржавы Боснія і Герцагавіна (у тым ліку законы Сацыялістычнай Рэспублікі Боснія і Герцагавіна) асноўнымі прававымі прынцыпамі ў Акрузе.

Брчко было адзіным элементам Дэйтанскага мірнага пагаднення, які не быў дапрацаваны. Арбітражнае пагадненне было завершана ў красавіку 1996 г., у выніку чаго была створана «акруга», як згадвалася вышэй, якой будзе кіраваць міжнароднае прадстаўніцтва ў асобе амбасадара, прызначанага місіяй АБСЕ.

Першы прадстаўнік АБСЕ ў акрузе Брчка прыбыў у чэрвені 1996 года. Да гэтай даты Арганізацыя па бяспецы і супрацоўніцтву ў Еўропе (АБСЕ) мела сціплае прадстаўніцтва, якім першапачаткова кіраваў Рэндольф Хэмптан. Тым часам, перш чым раён Брчка мог быць прадстаўлены ў адпаведнасці з пагадненнямі пасля арбітражу, былі праведзены мясцовыя выбары і прадастаўлены пакеты гуманітарнай дапамогі пры супрацоўніцтве агенцтваў USAID і [[:en: Генеральны дырэктарат ECHO Еўрапейская грамадзянская абарона і аперацыі па аказанні гуманітарнай дапамогі. Раён быў вядомы як цэнтр розных міжнародных праграм па рэканструкцыі Босніі і Герцагавіны, усе яны праводзіліся ў асноўным замежнымі ўрадамі, у прыватнасці ЗША.

Першапачаткова тэрыторыя знаходзілася пад кіраваннем міжнароднай супольнасці. Раён Брчко быў афіцыйна створаны 8 сакавіка 2000 года, пасля таго як стала ясна, што абодва суб'екты не могуць вырашыць, якую тэрыторыю аддаць кожнаму з бакоў. Урад складаецца з роўных частак трох этнічных груп. У дадатак да ўласнай адміністрацыі, рэгіён атрымлівае сваю пошту, падатковае і паліцэйскае заканадаўства.

Да жніўня 2012 года выбарным чыноўнікам на месцах дапамагаў міжнародны наглядальнік. Наглядчык надзяляўся шырокімі паўнамоцтвамі, у тым ліку правам абвяшчаць абавязковыя для выканання рашэнні. Ён адказвае за садзейнічанне вяртанню бежанцаў, прасоўванне дэмакратычнага і шматэтнічнага ўрада і аднаўленне эканомікі. АБСЕ і EUFOR захавалі сваю прысутнасць у раёне пасля прыпынення нагляду, а дэлегацыя Еўрапейскага саюза стварыла семінар у Брчко. Мандат Вярхоўнага прадстаўніка застаецца нязменным.

Статут у Федэрацыі

Акруга Брчка, хоць тэарэтычна знаходзіцца пад кіраваннем абодвух суб'ектаў баснійскай федэрацыі, на практыцы з'яўляецца трэцім суб'ектам Рэспубліка Боснія і Герцагавіна, які мае тыя ж правы, што і Сербская Рэспубліка Боснія і Федэрацыя Босніі і Герцагавіны.

Брчко знаходзіцца пад непасрэдным кіраваннем Федэрацыі, але раён разглядаецца як свабодная тэрыторыя, гэта значыць пад кіраваннем абодвух суб’ектаў федэрацыі, або нават як агульная тэрыторыя паміж імі ў форме кандамініум.

Межы

Брчка мяжуе на поўдні і паўночным захадзе з Федэрацыяй Босніі і Герцагавіны, на ўсходзе і захадзе з Сербскай Рэспублікай Боснія, на поўначы з Рэспублікай Харватыя і на паўночны ўсход з Рэспубліка Сербія.

Насельніцтва

1971 год

Насельніцтва складала 74 771 жыхара, размеркаваныя наступным чынам:

• баснійцы — 30 181 (40,36 %)
• харваты — 24 925 (33,33 %)
• сербы — 1086 (1,45 %)
• югаславы — 5 %
• Іншыя — 870 (1,18 %)

1991 год

Перад вайной у муніцыпалітэце Брчка пражывала 87 332 жыхары, у тым ліку:

• баснійцы — 45 %
• харваты — 25 %
• сербы — 21 %
• югаславы — 6 %
• Іншыя — 3 %

1997 год

Насельніцтва тэрыторыі раёна складае 33 623 жыхары, у тым ліку:

• баснійцы — 10 569 (31,39 %)
• харваты — 2650 (7,81 %)
• сербы — 18 193 (52,09 %)
• югаславы — 5 %
• Іншыя — 0,4 %

Афіцыйны перапіс насельніцтва не праводзіўся з 1991 года, таму некаторыя дадзеныя, прадстаўленыя тут, з’яўляюцца толькі прыблізнымі.

2006 год

Колькасць насельніцтва раёна складала 78 863 чалавекі, якія размяркоўваліся наступным чынам:

• баснійцы — 32 332 (43,95 %)
• харваты — 7919 (11,50 %)
• сербы — 38 618 (46,55 %)

2013 год

• баснійцы — 35 381 (42,36 %)
• сербы — 28 884 (34,58 %)
• харваты — 17 252 (20,66 %)
• іншыя нацыянальнасці — 1899 (2,28 %)

перапіс 1961 г.

• 
  Этнічная структура Брчко па населеных пунктах 1961 г.
• 
  Этнічная структура Брчко па населеных пунктах 1961 г.
• 
  Прапорцыя баснійцаў у Брчко па населеных пунктах 1961 г.
• 
  Прапорцыя харватаў у Брчко паводле населеных пунктаў 1961 г.
• 
  Прапорцыя сербаў у Брчко па населеных пунктах 1961 г.

перапіс 1971 г.

• 
  Этнічная структура Брчко па населеных пунктах 1971 г.
• 
  Этнічная структура Брчко па населеных пунктах 1971 г.
• 
  Прапорцыя баснійцаў у Брчко па населеных пунктах 1971 г.
• 
  Прапорцыя харватаў у Брчко паводле населеных пунктаў 1971 г.
• 
  Прапорцыя сербаў у Брчко па населеных пунктах 1971 г.

перапіс 1981 г.

• 
  Этнічная структура Брчко па населеных пунктах 1981 г.
• 
  Этнічная структура Брчко па населеных пунктах 1981 г.
• 
  Прапорцыя баснійцаў у Брчко па населеных пунктах 1981 г.
• 
  Прапорцыя харватаў у Брчко паводле населеных пунктаў 1981 г.
• 
  Прапорцыя сербаў у Брчко па населеных пунктах 1981 г.

перапіс 1991 г.

• 
  Этнічная структура Брчко па населеных пунктах 1991 г.
• 
  Этнічная структура Брчко па населеных пунктах 1991 г.
• 
  Прапорцыя баснійцаў у Брчко па населеных пунктах 1991 г.
• 
  Прапорцыя харватаў у Брчко паводле населеных пунктаў 1991 г.
• 
  Прапорцыя сербаў у Брчко па населеных пунктах 1991 г.

перапіс 2013 г.

• 
  Этнічная структура Брчко па населеных пунктах 2013 г.
• 
  Этнічная структура Брчко па населеных пунктах 2013 г.
• 
  Прапорцыя баснійцаў у Брчко па населеных пунктах 2013
• 
  Прапорцыя харватаў у Брчко па населеных пунктах 2013
• 
  Прапорцыя сербаў у Брчко па населеных пунктах 2013

Месцы

Акруга Брчка мае 59 населеных пунктаў:

• Абрэзка
• Бочэ
• Бадэрыста
• Брчко
• Брэзік
• Брэзава Поле
• Пячатка Бразава Поля
• Брка
• Брод
• Букавац
• Буквік Дондзі
• Буквік Горні
• Бузэкара
• Цэрык
• Чаджавац
• Кандэ
• Часэта
• Доньі Рахіч
• Доньі Зовік
• Дубраве
• Дубравіца Донье
• Дубравіцы Горне
• Гаевы
• Горыца
• Горні Рахіч
• Горні Завік
• Грбавіца
• Грэдыцэ
• Ісламавац
• Крбета
• Крэпшыч
• Ланішта
• Лукавац
• Маоча
• Маркавіч Поле
• Ограденовац
• Амербегавача
• Паланка
• Папулярны васьміног
• Патачары
• Рашляні
• Ражлева
• Рэпіна Брда
• Сандзічы
• Скакава Доня
• Скакава Горня
• Сліепчавічы
• Станові
• Шаторовичи
• Штрэпцы
• Трнячы
• Вуліца
• Уловіч
• Вітанавічы Доні
• Вітанавічы Горнія
• Вуцылавац
• Вуічычы
• Вукшыч Доні
• Вукшыч Горні

Урад і палітыка

У Скупшчыне раёна Брчка 29 месцаў. Месцы для кожнай партыі размяркоўваюцца наступным чынам:

• 6 месцаў ад Дэмакратычнай партыі Сербіі
• 5 месцаў ад Сацыял-дэмакратычнай партыі
• 4 месцы ад Партыі дэмакратычнага дзеяння
• 3 месцы ў Харвацкі дэмакратычны саюз
• 3 месцы ад Партыі Босніі і Герцагавіны
• 2 месцы ў Альянс незалежных сацыял-дэмакратаў
• 2 месцы ад Харвацкай сялянскай партыі
• 2 месцы ад Сацыялістычнай партыі Рэспублікі Сербскай
• 1 месца ад Дэмакратычнай партыі
• 1 вакансія незалежнага кандыдата

Па нацыянальнасці:

• 13 баснійцаў
• 11 сербаў
• 5 харватаў

Наглядчыкі

Для акругі Брчко быў прызначаны «міжнародны наглядчык». Ён таксама намеснік Высокага прадстаўніка. Пасада прыпынена ў 2012 годзе. Пасаду займалі наступныя «кантралёры»:

1. Роберт Уільям Фарранд, 7 сакавіка 1997 - 2 чэрвеня 2000
2. Гэры Л. Мэцьюз, 2 чэрвеня 2000 - 14 сакавіка 2001
3. Герхард Сонтхайм, 14 сакавіка 2001 - 20 красавіка 2001 (прамежкавы)
4. Генры Лі Кларк, 20 красавіка 2001 - 1 кастрычніка 2003
5. Герхард Сонтхайм, 1 кастрычніка 2003 - 16 студзеня 2004 (прамежкавы)
6. Сьюзан Рокуэл Джонсан, 16 студзеня 2004 - 1 кастрычніка 2006
7. Рафі Грэгарыян, 1 кастрычніка 2006 - 2 жніўня 2010
8. Герхард Сонтхайм, 2 жніўня 2010 - 22 верасня 2010 (прамежкавы)
9. Радэрык Мур, 22 верасня 2010 - ?

Мэры

Ва ўладзе ў акрузе былі наступныя старасты:

1. Міодраг Паіч (серб.) 1993 - 13 лістапада 1997
2. Борка Рэльіч (серб.) 13 лістапада 1997 - 15 красавіка 1999
3. Сініша Кісіч (сербская) 15 красавіка 1999 - 12 лістапада 2003
4. Іван Крндэль (харвацкая) 12 лістапада 2003 - 3 снежня 2003
5. Бранка Дамянац (сербская) 3 снежня 2003 - 8 снежня 2004
6. Мірсад Джапо (басняк) 8 снежня 2004 - 12 лютага 2009
7. Драган Паіч (серб.) 12 лютага 2009 - ?

Вядомыя асобы

• Edo Maaika — рэпер
• Младэн Петрыч — харвацкі міжнародны футбаліст
• Весна Пісаровіч — эстрадная спявачка
• Лепа Брэна — спявачка
• Эдвін Канка Чудзіч — праваабаронца з Босніі
• Аніл Дэрвішэвіч — уладальнік валейбольнага клуба «Дэнвер-Арэя», трэнер жаночай зборнай Босніі і Герцагавіны па валейболе
• Джэнана Шэгановіч — піяністка
• Антон Магліка — харвацкі футбаліст
• Ясмін Імамавіч — палітык
• Наташа Вайновіч — сербская мадэль
• Мато Тадзіч — суддзя
• Бранкіца Міхайлавіч — сербская валейбалістка, чэмпіёнка свету і Еўропы, сярэбраны прызёр летніх Алімпійскіх гульняў 2016
• Інеса Янкавіч — сербскі мадэльер
• Мікола Ковач — прафесійны гулец Counter-Strike: Global Offensive

Зноскі

1. Popis stanovništva, domaćinstava istanova u Bosni i Hercegovini 2013 — PRELIMINARNI REZULTATI Архівавана 13 лістапада 2013.