Беспазваночныя

Беспазваночныя (Invertebrata) — пазасістэматычная група, што аб’ядноўвае жывёл, якія не маюць унутранага восевага шкілета (хорды або хрыбта).

Парафілетычная група жывёл
Saperda carcharias
Назва
Беспазваночныя
Статус назвы
не вызначаны
Лацінская назва
Invertebrata
Бацькоўскі таксон
Царства Жывёлы (Animalia)
Прадстаўнікі
Тып Губкі (Porifera) Тып Placozoa Тып Грабневікі (Ctenophora) Тып Cnidaria Тып Myxozoa Тып Acoelomorpha Тып Kinorhyncha Тып Priapulida Тып Loricifera Тып Круглыя чэрві (Nematoda) Тып Валасні (Nematomorpha) Тып Ціхаходкі (Tardigrada) Тып Аніхафоры (Onychophora) Тып Членістаногія (Arthropoda) Тып Plathelminthes Тып Gastrotricha Тып Малюскі (Mollusca) Тып Немертыны (Nemertea) Тып Кольчатыя чэрві (Annelida) Тып Эхіўры (Echiura) Тып Сіпункуліды (Sipuncula) Тып Rotatoria Тып Скрэбні (Acanthocephala) Тып Gnathostomulida Тып Micrognathozoa Тып Фараніды (Phoronida) Тып Плечаногія (Brachiopoda) Тып Імшанкі (Bryozoa) Тып Cycliophora Тып Entoprocta Тып Orthonectida Тып Rhombozoa Тып Chaetognatha Тып Xenoturbellida Тып Ігласкурыя (Echinodermata) Тып Паўхордавыя (Hemichordata) Падтып Cephalochordata Падтып Абалоннікі (Tunicata)
Выявы на Вікісховішчы Беспазваночныя у Вікіслоўніку

Беспазваночныя

Назву ў пачатку XIX стагоддзя прапанаваў французскі заолаг Жан-Батыст Ламарк.

Падзяляюцца на два падцарствы:

• прасцейшыя, або аднаклетачныя
• шматклетачныя, у якіх адпаведна 5-9 і да 26 тыпаў жывёл.

Узніклі беспазваночныя яшчэ ў дакембрыі (1,5-2 млрд гадоў назад, магчыма, і раней). Каля 1 млрд гадоў назад ад аднаклетачных (прасцейшых) развіліся шматклетачныя жывёлы. Прамежкавая ступень паміж імі — каланіяльныя прасцейшыя. У кембрыі ўжо існавалі прадстаўнікі многіх тыпаў беспазваночных.

Да беспазваночных належаць тыпы інфузорый, губак, кішачнаполасцевых, ігласкурых, малюскаў, некаторых ніжэйшых чарвей, членістаногіх і шэраг іншых, усяго да 1-2 млн відаў.

Сярод сучасных беспазваночных найбольшай колькасцю відаў вызначаюцца членістаногія — да 1 млн і малюскі — 250 тыс.

Беспазваночныя пашыраны ва ўсіх біятопах Зямлі. Сярод іх па колькасці відаў пераважаюць насякомыя. На Беларусі каля 11 тыпаў беспазваночных, больш за 30 тысяч відаў, найбольш насякомых.

Важны момант у эвалюцыі беспазваночных — пераход ад радыяльнай (кішачнаполасцевыя) да двухбаковай (білатэральнай) сіметрыі, якая ўласціва больш высокаарганізаваным беспазваночным. Вышэйшыя беспазваночныя маюць другасную поласць цела (цэлом); лічыцца, што яны далі пачатак першым хордавым жывёлам.

Беспазваночныя ўдзельнічаюць у біялагічным кругавароце рэчываў і энергіі ў біясферы. Доля іх складае да 95 % біямасы наземных жывёл. Многія беспазваночныя — корм для звяроў, птушак і рыб, носьбіты ўзбуджальнікаў розных хвароб, шкоднікі сельска-гаспадарчых раслін; выкарыстоўваюцца таксама на харчовыя, лекавыя, гаспадарча-тэхнічныя мэты, для барацьбы са шкоднымі жывёламі. Некаторыя ахоўваюцца: 85 відаў беспазваночных занесена ў Чырвоную кнігу Беларусі.

Літаратура

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 3: Беларусы — Варанец / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1996. — Т. 3. — 511 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0068-4 (т. 3).