Smalltalk

Smalltalk — гэта чыста аб’ектна-арыентаваная мова праграмавання, створаная ў 1970-х гадах для адукацыйнага выкарыстання ў Xerox PARC навукоўцамі Learning Research Group, у тым ліку Аланам Кэем, Дэнам Інгалсам, Адэль Голдберг, Тэдам Кэлерам, Дыянай Мэры і Скотам Уоллесам.

Smalltalk
Семантыка	аб’ектна-арыентаваная
З’явілася ў	1972 (распрацоўка пачалася ў 1969)
Аўтар(ы)	Алан Кэй, Дэн Інгалс, Адэль Голдберг
Пашырэнне файлаў	st
Тыпізацыя даных	аб’ектная, у некаторых рэалізацыях моцная дынамічная
Асноўныя рэалізацыі	Amber Smalltalk, Dolphin Smalltalk, GemStone/S, GNU Smalltalk, Pharo, Smalltalk/X, Squeak, Cuis, Haver, VA Smalltalk, VisualWorks
Зведала ўплыў	Lisp, Simula, Euler, IMP, Logo, Sketchpad
Паўплывала на	Dart, Erlang, Go, Java, Objective-C, PHP 5, Python, Ruby, Scala, Scratch, Swift

У Smalltalk праграмы складаюцца з атамарных аб’ектаў, гэтыя аб’екты ўзаемадзейнічаюць шляхам перадачы паведамленняў праз асяроддзе віртуальнай машыны.

Smalltalk значна паўплывала на развіццё індустрыі распрацоўкі праграмнага забеспячэння. Упершыню публічна апублікаваная Smalltalk-80 прадставіла інавацыйныя і асноватворныя ідэі для аб’ектна-арыентаванага праграмавання.

Мовы, заснаваныя на Smalltalk, да гэтага часу знаходзяцца ў актыўнай распрацоўцы і маюць лаяльныя супольнасці карыстальнікаў. Стандартызаваная версія ANSI Smalltalk была ратыфікаваная ў 1998 годзе.

Smalltalk заняў другое месца ў намінацыі «самая любімая мова праграмавання» ў апытанні распрацоўшчыкаў Stack Overflow у 2017 годзе.^[1]

Гісторыя

Існуе вялікая колькасць версій Smalltalk.^[2] Звычайна пад Smalltalk разумеюць мову Smalltalk-80 разам з сумяшчальнай віртуальнай машынай, створаныя ў 1980 годзе. Першым апаратным асяроддзем, на якім выкарыстоўваліся віртуальныя машыны Smalltalk, былі камп’ютары Xerox Alto.

Два папулярныя ў цяперашні час варыянты рэалізацыі Smalltalk з’яўляюцца нашчадкамі арыгінальнай версіі Smalltalk-80. Squeak — гэта рэалізацыя з адкрытым зыходным кодам, створаная на аснове Smalltalk-80 версіі 1 праз Apple Smalltalk. VisualWorks паходзіць ад Smalltalk-80 версіі 2 праз VisualWorkSmalltalk-80 2.5 і ObjectWorks (абодва прадукта ParcPlace Systems, кампаніі Xerox PARC, створанай для вываду Smalltalk на рынак).

З канца 1980-х да сярэдзіны 1990-х гадоў асяроддзі Smalltalk прадаваліся дзвюма канкурэнтнымі арганізацыямі: ParcPlace Systems і Digitalk. ParcPlace Systems засяроджвалася на рынку мікрасістэм Unix/Sun, у той час як Digitalk сканцэнтравалася на ПК на базе Intel з Microsoft Windows або IBM OS/2.

У 1995 годзе ParcPlace і Digitalk аб’ядналіся ў ParcPlace-Digitalk, у 1997 годзе былі перайменаваныя ў ObjectShare. Кампанія ObjectShare існавала да 1999 года: аб’яднаная фірма так і не змагла знайсці эфектыўнага адказу на Java з пункту гледжання пазіцыянавання на рынку, і да 1997 года яе ўладальнікі імкнуліся прадаць бізнес. У 1999 годзе Seagull Software набыла лабараторыю распрацоўкі Java ObjectShare і да гэтага часу валодае VisualSmalltalk, пры гэтым правы на распаўсюджванне прадукту Smalltalk па ўсім свеце першапачаткова засталіся за ObjectShare, які затым прадаў іх Cincom.^[3] VisualWorks быў прададзены Cincom і цяпер з’яўляецца часткай Cincom Smalltalk. Cincom працягвае патрымку Smalltalk, выпускаючы некалькі новых версій VisualWorks і ObjectStudio кожны год з 1999 года.

Уплыў

Smalltalk з’яўляецца адной з самых уплывовых моў праграмавання. Практычна ўсе аб’ектна-арыентаваныя мовы, якія з’явіліся пасля — Objective-C, Java, Python, Ruby^[4] і многія іншыя — былі пад уплывам Smalltalk. Smalltalk таксама была адной з самых папулярных моў для гнуткай распрацоўкі праграмнага забеспячэння, хуткай распрацоўкі праграм (RAD) або стварэння прататыпаў.^[5]

У асяроддзі Smalltalk часта распрацоўваліся першыя шаблоны праектавання для аб’ектна-арыентаванага праграмнага забеспячэння. Адным з самых вядомых з’яўляецца шаблон MVC для дызайну карыстальніцкага інтэрфейсу.

У дадатак да шаблону MVC, мова і асяроддзе Smalltalk аказалі вялікі ўплыў на гісторыю графічнага інтэрфейса карыстальніка (GUI) і інтэрфейсу карыстальніка WYSIWYG.

Прыклад

Прыклад напісання праграмы Hello world:

Transcript show: 'Hello, world!'.

Спіс рэалізацый

OpenSmalltalk

Шмат сучасных рэалізацый Smalltalk заснаваныя на віртуальнай машыне OpenSmalltalk VM. Яе зыходны код даступны на GitHub і распаўсюджваецца па ліцэнзіі MIT. Вядомыя рэалізацыі Smalltalk на базе OpenSmalltalk VM:

• Squeak, арыгінальны Smalltalk з адкрытым зыходным кодам, для якога была створана OpenSmalltalk VM
• Pharo Smalltalk, кросплатформавая мова з адкрытым зыходным кодам
• Cuis-Smalltalk, сумяшчальны з Smalltalk-80 форк Squeak з адкрытым зыходным кодам
• Croquet VM, віртуальная машына Smalltalk для праекта Croquet, заснаваная на Squeak

Іншыя

• Amber Smalltalk, працуе на JavaScript
• Etoys, сістэма візуальнага праграмавання для навучання
• F-Script, рэалізацыя толькі для macOS, напісаная ў 2009 годзе
• GNU Smalltalk, рэалізацыя Smalltalk без графічнага інтэрфейсу
• ObjectStudio ад Cincom
• Scratch, сістэма візуальнага праграмавання (толькі версіі да 2.0 заснаваныя на Smalltalk)
• Strongtalk, версія з адкрытым зыходным кодам (з 2006 г.) толькі для Windows, прапануе дадатковую строгую тыпізацыю; першапачаткова створаная ў Sun Microsystem Labs.
• VisualWorks ад Cincom
• Zag, Smalltalk VM, напісаны на Zig

Гл. таксама

• Objective-C

Зноскі

1. Stack Overflow Developer Survey 2017 (нявызн.).
2. Versions. dead (нявызн.)(недаступная спасылка). Smalltalk.org. Архівавана з першакрыніцы 8 верасня 2015. Праверана 30 студзеня 2023.
3. History. dead (нявызн.)(недаступная спасылка). Seagull Software. Архівавана з першакрыніцы 6 жніўня 2002. Праверана 30 студзеня 2023.
4. About Ruby (нявызн.). ruby-lang.org.
5. Where Did Refactoring Come From? (нявызн.). sourcemaking.com.

Спасылкі

• Бясплатныя онлайн-кнігі Smalltalk
• GNU Smalltalk
• Інтэрнэт-эмулятар Smalltalk-78 Архівавана 21 красавіка 2021.
• Кросплатформенная віртуальная машына OpenSmalltalk для Squeak, Pharo, Cuis і Newspeak