Абазначэнні, якія выкарыстоўваюцца ў найменнях таксонаў

aggr.

aggr. (скар. ад лац.: aggrego) — нефармальная група падобных відаў

anon.

anon. (скар. ад лац.: anonymus) — аўтар невядомы

auct.

auct. (скар. ад лац.: auctorum) — у аўтараў, у розных аўтараў

auct. pl.

auct. pl. (скар. ад лац.: auctorum plurimorum) — у розных аўтараў

Прыклад: у спісе таксонаў роду Сардэчнік (Leonurus) на сайце GRIN маюцца запісы:

Leonurus sibiricus L.

Leonurus sibiricus auct. pl. = Leonurus japonicus Houtt.

Іх варта разумець так: правільнай варта лічыць назву, аўтарам якога з’яўляецца Карл Ліней — Leonurus sibiricus L.; назвы ж Leonurus sibiricus, у якасці аўтара якіх названы якія-небудзь іншыя асобы, з’яўляюцца няправільнымі і павінны разглядацца ў якасці сіноніма правільнай назвы Leonurus japonicus Houtt.

candidatus

candidatus (лац.) — кандыдат, сушукальнік; у мікрабіялогіі: слова, якое ідзе перад назвай таксона і паказвае на тое, што гэты мікраарганізм пакуль не культываваны (гэта значыць тыпавыя штамы гэтага мікраарганізма яшчэ не дэпанаваны, што ў наш час з’яўляецца абавязковай умовай прызнання яго назвы)^[1]

Прыклад: Candidatus Brocadia anammoxidans Jetten et al.

cf.

cf. (скар. ад лац.: confer) — непацверджаная ідэнтыфікацыя

Прыклады:

Pteridinium cf. simplex Gurich

cf 1963. Pteridinium simplex Glaessner

comb. nov.

comb. nov. (скар. ад лац.: combinatio nova) — новая камбінацыя, гэта значыць камбінацыя, утвораная ад раней апублікаванай законнай назвы^[2]

convar.

convar. (скар. ад лац.: convarietas) — група разнавіднасцей

ct.

ct. (скар. ад лац.: chemotypus) — хематып (група арганізмаў, якая вылучаецца з таксона і мае здольнасць да ўтварэння тых ці іншых хімічных рэчываў)

Прыклад: Thymus vulgaris ct. thymol —Чабор звычайны, тымольны тып

cv.

cv. (скар. ад лац.: cultivar) — культывар (група раслін, якая падтрымліваецца культываваннем)

Назва сорту пішацца пасля назвы таксона (роду, віда, падвіда). Выкарыстоўваецца два варыянты запісу назвы культывара: гэта назва можа аддзяляцца ад назвы таксона абазначэннем cv., а можа быць у адзіночныя двукоссі (у другім выпадку скарачэнне cv. не выкарыстоўваецца).

Прыклады запісу назвы для аднаго з сартоў піерыса японскага — Forest Flame (на фатаграфіі):

Pieris formosa cv. Forest Flame
Pieris formosa ‘Forest Flame’

emend.

emend., часам em. (скар. ад лац.: emendavit) — выправіў, перарабіў^[3]
emend., часам em. (скар. ад лац.: emendatus, emendata, emendatum — выпраўлены, зменены, палепшаны) — абазначэнне, якое паказвае на тое, што граніцы таксона былі зменены без змены тыпу яго назвы; ставіцца пасля абазначэння аўтара назвы таксона ў яго першапачатковых граніц і да абазначэння аўтара, адказнага за гэтыя змены^[4]

Прыклад: Bacillus Kohn emend. Migula

et

et (лац.) і

et al.

et al. (скар. ад лац.: et alii) — і іншыя; абазначэнне выкарыстоўваецца для скарочанага запісу спісу аўтараў данага таксона; гэта скарачэнне шырока выкарыстоўваецца і ў іншых галінах навукі

Прыклад: замест запісу Petasites hybridus (L.) G.Gaertn., B.Mey. & Scherb. дапушчальна выкарыстоўваць скарочаны запіс Petasites hybridus (L.) G.Gaertn. et al.

ex

ex (лац.) — з, у адпаведнасці з, паводле

1. у батаніцы выкарыстоўваецца для сувязі прозвішчаў двух аўтараў, з якіх другі сапраўды апублікаваў назву таксона, прапанаваную, але сапраўды не апублікаваную першым;

2. у заалогіі і бактэрыялогіі выкарыстоўваецца для сувязі прозвішчаў двух аўтараў, з якіх першы апублікаваў назву таксона, прапанаваную, але не апублікаваную другім

f.

f., ці fil. (скар. ад лац.: filius) — сын

Прыклад: Hook. — скарачэнне прозвішча батаніка Уільяма Джэксана Гукера; Hook.f. — скарачэнне прозвішча яго сына, батаніка Джозефа Долтана Гукера

f. (скар. ад лац.: forma) — форма; у батаніцы: слова, якое ўваходзіць у назву таксона і паказвае на адпаведны ранг гэтага таксона

f. sp.

f. sp. (скар. ад лац.: forma specialis) — спецыяльная форма; у батаніку і мікалогіі: абазначэнне, якое ўваходзіць у назву таксона і паказвае на форму паразіта (расліны, грыба), адаптаванага да спецыфічнага гаспадара; наменклатура спецыяльных формаў не рэгулюецца палажэннямі Міжнароднага кодэкса батанічнай наменклатуры

fil.

fil. — гл. f.

hort.

hort. (скар. ад лац.: hortulanorum) — у садоўнікаў; у батаніцы выкарыстоўваецца для пазнячэння садоўніцкага паходжання назвы

Прыклад: Dioscorea illustrata hort. ex W.Bull — запіс пазначае, што батанік W. Bull сапраўды апублікаваў назву гэтага віду, які і да яго выкарыстоўваўся ў садаводстве

in

in (лац.) — у; выкарыстоўваецца для сувязі прозвішчаў двух аўтараў, з якіх другі быў выдаўцом ці аўтарам усёй працы, а першы адказны за сапраўднае апублікаванне ці прыдатнасць назвы таксона

Прыклад: Pimpinella hookeri C.B.Clarke in Hook.f. — гэта азначае, што Чарлз Бэран Кларк апублікаваў назву віду ў працы Джозефа Долтана Гукера.

incertae sedis

incertae sedis (лац.) — нявызначанага становішча; выраз, які паказвае на тое, што становішча таксона ў сістэме няяснае

ined.

ined. (скар. ад лац.: ineditus) — не апублікавана; пішацца пасля назвы таксона, каб паказаць, што гэта назва да гэтага моманту часу яшчэ не апублікавана

MS

MS (скар. ад лац.: manuscriptum) — рукапіс; пішацца пасля назвы таксона, каб паказаць, што гэтая назва не была апублікавана, а згадвалася іншым чынам

nec

nec (лац.) — і не; выкарыстоўваецца ў канструкцыі non… nec для тлумачэння, што гэты таксон не варта разумець ні ў тым сэнсе, які прыведзены пасля слова non, ні ў тым сэнсе, які прыведзены пасля слова nec (звычайна гэта адносіцца да таксанамічных амонімаў)

Прыклад: Bartlingia Brongn. (1827) non Rchb. (1824) nec F.Muell. (1877) — запіс пазначае, што разглядаецца таксон Bartlingia, апісаны Адольфам Тэадорам Браньярам у 1827 годзе, а не таксоны, якім у 1824 і 1877 годзе адпаведна Людвіг Райхенбах і Фердынанд фон Мюлер далі тое ж імя

nom. ambig.

nom. ambig. (скар. ад лац.: nomen ambiguum) — двухсэнсоўная назва; назва, якая рознымі аўтарамі выкарыстоўвалася для розных таксонаў

nom. cons.

nom. cons. (скар. ад лац.: nomen conservandum)

1. у батаніцы: кансерваваная назва таксона; такая назва сямейства, рода ці віду, якая зацверджана ў якасці законнай і з’яўляецца прыярытэтнай у параўнанні з іншымі назвамі гэтага таксона пры тым, што яна супярэчыць аднаму ці некалькім палажэнням Міжнароднага кодэкса батанічнай наменклатуры (МКБН) (напрыклад, была незаконнай пры апублікаванні ці не мела прыярытэту); гэты ж тэрмін ужываецца да назвы, для якой быў пастаўлены пасродкам кансервацыі яго тып, напісанне або граматычны род^[5]

Прыклад: Amborellaceae Pichon, nom. cons. (1948)

2. у заалогіі: захаваная назва таксона; выкарыстанне такой назвы афіцыйна дазволена, нягледзячы на тое, што яна супярэчыць аднаму ці некалькім палажэнням Міжнароднага кодэкса заалагічнай наменклатуры (МКЗН)

nom. dub.

nom. dub. (скар. ад лац.: nomen dubium) — назва сумніўная; гэтая назва мае нявызначанае ўжыванне ці з прычыны немагчымасці здавальняючай тыпіфікацыі, ці з прычыны немагчымасці ўсталяваць, да якога таксона мусіць быць аднесены наменклатурны тып гэтай назвы

nom. illeg.

nom. illeg., ці nom. illegit. (скар. ад лац.: nomen illegitimum) — незаконная назва; назва таксона, якая не адпавядае артыкулам адпаведнага наменклатурнага кодэкса, хоць і сапраўды была апублікавана; прыкладам незаконнай назвы можа служыць амонім (назва, арфаграфічна ідэнтычная іншай, але заснаваная на іншым наменклатурным тыпе)

nom. inval.

nom. inval. (скар. ад лац.: nomen invalidum) — несапраўдная (невалідная) назва таксона

nom. nov.

nom. nov. (скар. ад лац.: nomen novum) — новая назва; назва таксона, якая прапанавана і апублікавана з мэтай неабходнай замены раней апублікаванай назвы; гэтае скарачэнне можа адносіцца да назвы толькі таго таксона, які быў вядомы і раней, але пад іншай назвай^[6]

nom. nud.

nom. nud. (скар. ад лац.: nomen nudum) — назва «голая»; назва, апублікаваная без суправаджэння адпаведным апісальным матэрыялам; таксама лічыцца несапраўднай (nom. inval.)

nom. prov.

nom. prov. (скар. ад лац.: nomen provisorum) — папярэдняя (загадзя прапанаваная) назва таксона, сапраўднае апісанне якой адбудзецца ў будучыні

nom. rej.

nom. rej., nom. rejic. (скар. ад лац.: nomen rejiciendum) — назва адпрэчаная; назва, выкарыстанне якога афіцыйна адпрэчана (звычайна з прычыны перавагі іншай назвы)

nom. subnud.

nom. subnud. (скар. ад лац.: nomen subnudum) — «амаль голая» назва; назва, якая не мае дастатковага апісання для аднясення да таго ці іншага арганізма; абазначэнне неафіцыйнае, тэрмін не прызнаецца МКБН і МКЗН

nom. superfl.

nom. superfl. (скар. ад лац.: nomen superfluum) — залішняя назва; назва, заснаваная на тым жа тыпе, што і іншая раней апублікаваная сапраўдная назва; таксама лічыцца незаконнай (nom. illeg.)

nom. utique rej.

nom. utique rej. — безумоўна адпрэчаная назва; яна сама і ўсе камбінацыі, заснаваныя на ёй, не павінны выкарыстоўвацца, нягледзячы на магчымы прыярытэт.

non

non (лац.) — не

1. выкарыстоўваецца для таго, каб паказаць, у якім сэнсе не варта разумець гэтую назву (звычайна гэта адносіцца да таксанамічных амонімаў)

Прыклад: Pfeifferella Labbe (1899) non Buchanan (1918) — запіс паказвае, што разглядаецца таксон Pfeifferella Labbe (1899), а не таксон Pfeifferella Buchanan (1918)

2. выкарыстоўваецца ў канструкцыі non… nec для тлумачэння, што гэты таксон не варта разумець ні ў тым сэнсе, які прыведзены пасля слова non, ні ў тым сэнсе, які прыведзены пасля слова nec

Прыклад гл. у раздзеле nec

3. выкарыстоўваецца ў канструкцыі sensu… non для тлумачэння, што гэты таксон разумеецца ў тым сэнсе, які прыведзены пасля слова sensu, а не ў тым, што прыведзены пасля слова non

Прыклад: гл. у раздзеле sensu.

nothof.

nothof. (скар. ад лац.: nothoforma) — гібрыдная форма (аналаг рангу форма для гібрыдаў); скарачэнне nothof. выкарыстоўваецца па аналогіі са скарачэннем f.

nothosubsp.

nothosubsp. (скар. ад лац.: nothosubspecies) — гібрыдны падвід (аналаг рангу падвід для гібрыдаў); скарачэнне nothosubsp. выкарыстоўваецца па аналогіі са скарачэннем subsp.

nothovar.

nothovar. (скар. ад лац.: nothovarietas) — гібрыдная разнавіднасць (аналаг рангаў разнавіднасць ці варыетэт для гібрыдаў); скарачэнне nothovar. выкарыстоўваецца па аналогіі са скарачэннем var.

opus utique oppr.

opus utique oppr. (скар. ад лац.: opus utique oppressa) — у батаніцы: безумоўна адпрэчаная праца; назвы таксонаў, якія змяшчаюцца ў іх, не з’яўляюцца сапраўды апублікаванымі (nom. inval.)

orth. var.

orth. var. (скар. ад лац.: varietas orthographia ці англ.: orthographic variant) — арфаграфічны варыянт; напрыклад, няправільны варыянт напісання назвы таксона ці варыянт па правілах іншага кодэкса біялагічнай наменклатуры.

Прыклады няправільных варыянтаў напісання назвы роду Mammillaria Haw. з сямейства Кактусавыя:

Mamillaria F.Rchb., orth. var.
Mammilaria Torr. & A.Gray, orth. var.

Прыклад арфаграфічных варыянтаў, якія ўзніклі пры пераносе таксона ў іншае царства:

Labyrinthulomycota Whittaker 1969, mycol. orth. var.
Labyrinthista Caval.-Sm. 1989, zool. orth. var.

p. p.

p. p. (скар. ад лац.: pro parte) — часткова; абазначэнне выкарыстоўваецца ў якасці пазначэння назваў таксонаў, якія з’яўляюцца сінонімамі ў названым сэнсе толькі часткова (у некаторых выпадках)

Прыклад: у спісе сінонімаў віду Peltophorum linnaei Griseb. у базе даных The Plant List прысутнічае назва Caesalpinia brasiliensis «L., p.p.»^[7], у гэтай жа базе даных у спісе сінонімаў віду Caesalpinia violacea (Mill.) Standl. маецца назва Caesalpinia brasiliensis L. без пазнакі p.p.^[8]

s. l.

s. l. — гл. sensu lato

s. s.

s. s. — гл. sensu stricto

s. str.

s. str. — гл. sensu stricto

sect.

sect. (скар. ад лац.: sectio) — секцыя; у батаніцы: слова, якое ўваходзіць у назву таксона і паказвае на адпаведны ранг гэтага таксона

sensu

sensu (лац.) — у сэнсе

1. выкарыстоўваецца для тлумачэнняў, у якім сэнсе разумеецца гэтая назва;

2. выкарыстоўваецца ў канструкцыі sensu… non для тлумачэння, што гэтая таксон разумеецца ў тым сэнсе, які прыведзены пасля слова sensu, а не ў тым, які прыведзены пасля слова non

Прыклад: Rosa majalis Herrm. (1762) (syn. Rosa cinnamomea sensu L. 1759, non 1753) — запіс азначае, што назва Rosa cinnamomea L. (1759) з’яўляецца сінонімам правільнай назвы Rosa majalis Herrm. (1762), у той час як назва Rosa cinnamomea L. (1753) такім сінонімам не з’яўляецца.

sensu lato

sensu lato (лац.) — у шырокім сэнсе; выраз, які дадаецца да назвы таксона з мэтай удакладніць, што аб’ём гэтага таксона разумеецца ў «шырокім» сэнсе

sensu stricto

sensu stricto (лац.) — у вузкім сэнсе; выраз, які дадаецца да назвы таксона з мэтай удакладніць, што аб’ём гэтага таксона разумеецца ў «вузкім» сэнсе

ser.

ser. (скар. ад лац.: series) — рад, ці серыя; у батаніцы: слова, якое ўваходзіць у назву таксона і паказвае на адпаведны ранг гэтага таксона

sp.

sp. (скар. ад лац.: species) — від; выкарыстоўваецца пасля радавой назвы і азначае, што таксон вызначаны з дакладнасцю да роду (напрыклад, у апісанні, на выяве, у каталогу, на цэнніку)

spp.

spp. (скар. ад лац.: species) — віды; выкарыстоўваецца пасля радавой назвы

1. Выкарыстоўваецца ў якасці зборнага відавога эпітэта для абазначэння ўсіх таксонаў, якія ўваходзяць у род

2. Пры выкарыстанні ў спісе таксонаў роду: абазначае ўсе астатнія таксоны, якія ўваходзяць у гэты род, якія не ўключаны ў гэты спіс

Прыклад: Viola spp. — асобная старонка на сайце GRIN Архівавана 20 студзеня 2009. нароўні са старонкамі іншых таксонаў, якія ўваходзяць у род Viola

ssp.

ssp. (скар. ад лац.: subspecies) — падвід; гл. subsp.

subf.

subf. (скар. ад лац.: subforma) — падформа; у батаніцы: слова, якое ўваходзіць у назву таксона і паказвае на адпаведны ранг гэтага таксона

subg.

subg. (скар. ад лац.: subgenus) — падрод; у батаніцы: слова, якое ўваходзіць у назву таксона і паказвае на адпаведны ранг гэтага таксона

subgen.

subgen. (скар. ад лац.: subgenus) — падрод; у батаніцы: слова, якое ўваходзіць у назву таксона і паказвае на адпаведны ранг гэтага таксона

subsect.

subsect. (скар. ад лац.: subsectio) — падсекцыя; у батаніцы: слова, якое ўваходзіць у назву таксона і паказвае на адпаведны ранг гэтага таксона

subser.

subser. (скар. ад лац.: subseries) — падрад, ці падсерыя; у батаніцы: слова, якое ўваходзіць у назву таксона і паказвае на адпаведны ранг гэтага таксона

subsp.

subsp. (скар. ад лац.: subspecies) — падвід; у батаніцы і бактэрыялогіі: слова, якое ўваходзіць у назву таксона і паказвае на адпаведны ранг гэтага таксона (у заалагічных таксонах, што маюць ранг падвіда, выкарыстоўваецца трынаміяльная форма, якая не мае дадатковага слова)

Прыклад: Linnaea borealis subsp. longiflora (Torr.) Hulten

subvar.

subvar. (скар. ад лац.: subvarietas) — падразнавіднасць; у батаніцы: слова, якое ўваходзіць у назву таксона і паказвае на адпаведны ранг гэтага таксона

supersect.

supersect. (скар. ад лац.: supersectio) — надсекцыя; у батаніцы: слова, якое ўваходзіць у назву таксона і паказвае на адпаведны ранг гэтага таксона

syn.

syn. (скар. ад лац.: synonymum) — сінонім; у скарочаным выглядзе слова выкарыстоўваецца перад назвай таксона, калі патрабуецца паказаць, што гэтая назва з’яўляецца сінонімам той назвы, якая павінна выкарыстоўвацца для дадзенага таксона; у беларускамоўнай літаратуры для той жа мэты зрэдку выкарыстоўваецца скарачэнне сін.; нярэдка гэтыя скарачэнні і назвы, якія ідуць на імі, дадаткова змяшчаюць у квадратныя дужкі.

Прыклад: Petasites spurius [syn. Tussilago spuria]

Гл. таксама: Базіёнім

typ. cons.

typ. cons. (скар. ад лац.: typus conservandus) — захаваны наменклатурны тып (наменклатурны тып, які павінен быць закансерваваны); сапраўды апублікаваная назва можа быць захавана (закансервавана) у якасці правільнай для таксона, у які не ўключаны яго наменклатурны тып, толькі ў тым выпадку, калі гэта назва будзе захавана (закансервавана) з новым наменклатурным тыпам, які будзе пазначаны як typ. cons.

var.

var. (скар. ад лац.: varietas)

1. разнавіднасць — у батаніцы: слова, якое ўваходзіць у назву таксона і паказвае на адпаведны ранг гэтага таксона

Прыклад: Petasites frigidus var. palmatus (Aiton) Cronquist

2. варыетэт — у заалогіі: слова, якое ўваходзіць у назву таксона і паказвае на адпаведны ранг гэтага таксона

3. варыетэт — у бактэрыялогіі: сінонім слова «падвід» (лац.: subspecies)

()

() прыкмета двайнога цытавання; паказвае, што мела месца змяненне сістэматычнага становішча рангу — пры гэтым скарачэнне першапачатковага аўтара ставіцца ў круглыя дужкі

Petasites frigidus (L.) Fr. — прыклад двайнога цытавання пры перамяшчэнні віду з аднаго роду ў іншы. Карл Ліней першапачаткова змясціў гэты від у род Падбел (Tussilago) пад назвай Tussilago frigida, пазней Эліяс Магнус Фрыс аднёс гэты від да роду Белакапытнік (Petasites) і сапраўды апублікаваў новае спалучэнне.
Populus canescens (Aiton) Sm. — прыклад двайнога цытавання пры змяненні таксанамічнага рангу. Уільям Айтан сапраўды апублікаваў назву разнавіднасці віду Populus alba — Populus alba var. canescens Aiton. Пазней Джэймс Эдвард Сміт паказаў, што гэтую разнавіднасць варта лічыць самастойным відам і сапраўды апублікаваў для яго назву Populus canescens (Aiton) Sm..

[]

[] квадратныя дужкі

1. у батаніцы: выкарыстоўваюцца для ўказання прозвішча аўтара дадзенай назвы ў тым выпадку, калі назва была прысвоена таксону раней за зыходную дату (1 мая 1753)

Прыклад: Lupinus [Tourn.] L. — запіс азначае, што назва лубіну, Lupinus, сапраўды апублікаваная Карлам Лінеем, была дадзена гэтаму роду Жазефам Пітонам дэ Турнефорам, але ён апублікаваў гэту назву да зыходнай даты

2. у заалогіі: выкарыстоўваюцца для ўказання прозвішча аўтара дадзенай назвы ў тым выпадку, калі назва была першапачаткова апублікавана ананімна

3. тэкст у квадратных дужках, які ідзе пасля назвы таксона, з’яўляецца тлумачальным: напрыклад, у такіх дужках могуць быць прыведзены яго сінонімы ці тыя таксоны, вынікам скрыжавання якіх з’яўляецца апісваны таксон

+

+ знак прышчэпкі

1. знак складання ставіцца перад назвай так званага прышчэпкавага гібрыда — у такога гібрыда тканкі шчэпы і прышчэпы змешваюцца, утварачы новыя парастку, якія нясуць прыкметы абодвух відаў.

Гэта рэдкая з’ява, вядома ўсяго некалькі падобных прыкладаў:

+ Crataegomespilus (прышчэпкавы гібрыд глога-мушмула): шчэпа — мушмула германская (Mespilus germanica), прышчэпа — розныя віды глогу (Crataegus); адзін з прадстаўнікоў гэтага гібрыднага роду — + Crataegomespilus dardarii (глога-мушмула Дардара): тут у якасці прышчэпы выступае глог аднаслупковы (Crataegus monogyna);

+ Laburnocytisus (прышчэпкавы гібрыд бабоўніка-ракітнік): шчэпа — ракітнік (Cytisus), прышчэплены на бабоўнік (Laburnum).

2. знак складання паміж дзвюма назвамі таксонаў азначае вынік непалавога скрыжавання гэтых таксонаў

×

× знак гібрыднага паходжання

1. знак множання перад відавым эпітэтам таксона абазначае гібрыднае паходжанне дадзенага таксона (натуральнае ці штучнае)

Прыклад: Viola × wittrockiana Gams ex Hegi

2. знак множання перад найменнем роду выкарыстоўваецца для абазначэння міжродавага гібрыда

Прыклад: × Hookerara hort.

3. знак множання паміж дзвюма ці большай колькасцю назваў таксонаў пазначае вынік скрыжавання гэтых таксонаў

Прыклад 1: Forsythia × intermedia Zabel [= Forsythia suspensa (Thunb.) Vahl × Forsythia viridissima Lindl.]

Пример 2: × Sorbocotoneaster Pojark. [= Sorbus L. × Cotoneaster Medik.]

&

& гл. et

Агульныя правілы

Спіс абазначэнняў