60-я армія (СССР)

60-я а́рмія (60 А) — апэратыўнае вайсковае аб'яднанне (агульнавайсковая армія) у складзе Узброеных сіл СССР падчас Вялікай Айчыннай вайны.

60-я армія (60 А)
Гады існавання	1941—1945
Краіна	СССР
Тып	Армія (агульнавайскавая)
Удзел у	Жытомірска-Бердычэўская аперацыя, Роўна-Луцкая аперацыя, Праскураўска-Чарнавіцкая аперацыя, Львоўска-Сандамірская аперацыя
Камандзіры
Вядомыя камандзіры	Максім Аляксеевіч Пуркаеў, Максім Антонавіч Антанюк, Іван Данілавіч Чарняхоўскі

Гісторыя

Першае фарміраванне

60-я армія была сфарміравана 15 лістапада 1941 года на падставе дырэктывы Стаўкі ВГК ад 2 лістапада 1941 года ў Прыволжскай ваеннай акрузе з падпарадкаваннем Стаўцы ВГК. У склад 60-й арміі ўвайшлі 334-я, 336-я, 348-я, 352-я, 358-я, 360-я стралковыя, 11-я кавалерыйская дывізіі, а таксама шэраг артылерыйскіх і іншых злучэнняў і частак.

У пачатку снежня армія атрымала задачу абсталяваць абарончы рубеж па левым беразе Волгі на ўчастку ад Унжы да Казьмадзям'янска і Горкаўскага ўмацаванага раёна і 5 снежня была ўключана ў склад Маскоўскай зоны абароны.

25 снежня 1941 г. 60-я армія была пераўтворана ў 3-ю ўдарную армію.

Другое фарміраванне

60-я армія паўторна была сфарміравана 7 ліпеня 1942 года шляхам пераўтварэння 3-й рэзервовай арміі і ў складзе мела 107-ю, 121-ю, 161-ю, 167-ю, 195-ю, 232-ю, 237-ю, 246-ю, 303-ю і 322-ю стралковыя дывізіі, 75-ы ўмацаваны раён, а таксама шэраг танкавых, артылерыйскіх і іншых злучэнняў і частак.

9 ліпеня армія была ўключана ў Варонежскі фронт, у складзе якога да канца 1942 г. вяла абарончыя баі на левым беразе Дона на поўнач ад Варонежа. Зімой 1943 года армія прымала ўдзел у Варонежска-Касторненскай аперацыі і трэцяй бітве за Харкаў (Харкаўскай наступальнай аперацыі 2.02.-3.03.1943 года), у ходзе якіх 25 студзеня вызваліла Варонеж, 29 студзеня — Касторнае, 8 лютага — Курск і да пачатку сакавіка каля Рыльска выйшла да ракі Сейм.

23 сакавіка армія была перападчынена Курскаму фронту, а 26 сакавіка ўключана — у Цэнтральны фронт, у складзе якога прымала удзел у Курскай бітве і вызваленні Левабярэжнай Украіны. У ходзе наступлення армія вызваліла 30 жніўня Глухаў, 6 верасня — Канатоп, 9 верасня сумесна з 13-й арміяй — Бахмач, 15 верасня — Ніжын.

6 кастрычніка армія была перададзена Варонежскаму фронту, а з лістапада 1943 па красавік 1944 года была падпарадкавана 1-му Украінскаму фронту, у складзе якога прымала ўдзел у Кіеўскай наступальнай, Кіеўскай абарончай, Жытомірска-Бердычэўскай, Роўна-Луцкай і Праскураўска-Чарнавіцкай аперацыях, у ходзе якіх армія вызваліла сотні населеных пунктаў.

У красавіку армія выйшла да падгор’ям Карпат і ў ходзе Львоўска-Сандамірскай аперацыі сумесна з іншымі войскамі фронту 27 ліпеня вызваліла Львоў. Да канца жніўня армія выйшла да ракі Вислока на поўдзень ад горада Дзембіца. З студзеня па люты 1945 года армія ўдзельнічала ў Сандамірска-Сілезскай і Ніжнесілезскай аперацыях. Армія сумесна з 59-й арміяй 19 студзеня вызваліла Кракаў і, абышоўшы Сілезскі прамысловы раён з поўдня, 27 студзеня ўступіла ў Асвенцім, вызваліўшы астатніх вязняў канцэнтрацыйнага лагера. Працягнуўшы наступ, армія выйшла да Ложы і фарсіравала яе, захапіўшы плацдарм на поўнач ад горада Рацібор.

У ходзе Верхнесілезскай аперацыі армія разам з іншымі войскамі фронту прымала ўдзел у асяроддзі опельнскай групоўкі праціўніка. Затым з 38-й арміяй (4-ы Украінскі фронт) разграміла раціборскую групоўку, а да канца аперацыі выйшла ў перадгор’і Судэтаў.

З 6 красавіка армія вяла баявыя дзеянні ў складзе 4-га Украінскага фронту і ў ходзе Мараўска-Астраўскай наступальнай аперацыі 22 красавіка штурмам авалодала г. Тропаў, а 5 мая выйшла да подступаў Штэрнберка.

Апошняй аперацыяй, у якой удзельнічала 60-я армія, стала Пражская аперацыя.

У жніўні 1945 года 60-я армія была расфармаваная, а яе палявое ўпраўленне было звернута на фарміраванне ўпраўлення Кубанскай ваеннай акругі.

Склад арміі па стане на 1 мая 1945 года

• 15-ы стралковы корпус:
  • 9-я пластунская стралковая дывізія
  • 107-я стралковая дывізія
  • 336-я стралковая Жытомірская Чырвонасцяжная ордэна Суворава дывізія

• 28-ы стралковы корпус:
  • 100-я стралковая Львоўская дывізія
  • 246-я стралковая Шумская дывізія

• 106-ы стралковы корпус:
  • 148-я стралковая Чарнігаўская Чырвонасцяжная ордэна Суворава дывізія
  • 304-я стралковая Жытомірская Чырвонасцяжная дывізія

• 3-ы горнастралковы Карпацкі корпус:
  • 128-я гвардзейская Туркестанская Чырвонасцяжная стралковая дывізія
  • 242-я горнастралковая Таманская Чырвонасцяжная ордэна Кутузава дывізія
  • 318-я горнастралковая Наварасійская дывізія
  • 322-я стралковая Жытомірская Чырвонасцяжная ордэна Суворава дывізія

• 302 стралковая Тарнапольская Чырвонасцяжная ордэна Кутузава дывізія.

Камандаванне

Першае фарміраванне

Камандуючыя

• генерал-лейтэнант Максім Аляксеевіч Пуркаеў (лістапад — снежань 1941 года).

Члены Ваеннага савета

• брыгадны камісар Архіп Паўлавіч Разанаў (лістапад — снежань 1941 года).

Начальнікі штаба

• генерал-маёр Аляксандр Пятровіч Пакроўскі (кастрычнік — снежань 1941 года).

Другое фарміраванне

Камандуючыя

• генерал-лейтэнант Максім Антонавіч Антанюк (ліпень 1942 года);
• генерал-лейтэнант, генерал-палкоўнік Іван Данілавіч Чарняхоўскі (ліпень 1942 — красавік 1944 года);
• генерал-палкоўнік Павел Аляксеевіч Курачкін (красавік 1944 года — да канца вайны).

Члены Ваеннага савета

• армейскі камісар 2-га рангу Фёдар Фядотавіч Кузняцоў (ліпень — кастрычнік 1942 года);
• карпусны камісар, генерал-лейтэнант Аляксандр Іванавіч Запарожац (кастрычнік 1942 — ліпень 1943 года);
• палкоўнік, генерал-маёр Васіль Максімавіч Аленін (ліпень 1943 года — да канца вайны).

Начальнікі штаба

• генерал-маёр С. Н. Крылоў (ліпень 1942 — люты 1943 года);
• палкоўнік, генерал-маёр Геворк Андрэевіч Тэр-Гаспаран (люты 1943 — ліпень 1944 г.);
• палкоўнік Сямён Міхайлавіч Протас (ліпень — жнівень 1944 года);
• генерал-маёр Афанасій Дзмітрыевіч Ганчароў (жнівень 1944 года — да канца вайны).

Зноскі

Літаратура

• Краснознамённый Киевский. Очерки истории Краснознамённого Киевского военного округа (1919-1979). Издание второе, исправленное и дополненное. Киев, издательство политической литературы Украины, 1979.
• Военный энциклопедический словарь. М., Военное издательство, 1984.
• Справочник «Освобождение городов: Справочник по освобождению городов в период Великой Отечественной войны 1941-1945». М. Л. Дударенко, Ю. Г. Перечнев, В. Т. Елисеев и др. М.: Воениздат, 1985. 598 с.
• П.Н.Лащенко Из боя – в бой. — М.: Воениздат, 1972.

Спасылкі

• 60-я армия Архівавана 25 красавіка 2011.
• 60-я армия
• Справочник "Освобождение городов: Справочник по освобождению городов в период Великой Отечественной войны 1941-1945" / М. Л. Дударенко, Ю. Г. Перечнев, В. Т. Елисеев и др. М.: Воениздат, 1985. 598 с.
• Сайт РККА.