Хадкевічы
шляхецкі род From Wikipedia, the free encyclopedia
Хадкевічы — шляхецкі род Вялікага Княства Літоўскага герба «Касцеша», які з другой паловы XV ст. адносіўся да катэгорыі магнатаў Вялікага Княства Літоўскага, а пазней — Рэчы Паспалітай.
| Хадкевічы | |
|---|---|
 Хадкевіч[d] | |
| Медыяфайлы на Вікісховішчы |
У сярэдзіне XIX ст. (па прычыне продажы маёнткаў з-за фінансавых цяжкасцей) перасталі адносіцца да латыфундыстаў.
Асобныя прадстаўнікі роду карысталіся гербам «Грыф з мячом».
Паходжанне
Паходзяць ад баярына Ходзькі Юр’евіча, які ў 1434 г. разам з іншымі асобамі падпісаў акт уніі ВКЛ з Польшчай.
Даследчыкі, якія ў XIX—XX стст. займаліся генеалогіяй Хадкевічаў, выводзілі Хадкевічаў ад Ходара (Ходзькі/Фёдара) Юр’евіча, які, на іх думку, належаў да кіеўскіх праваслаўных («рускіх») баяр. Сучасная літоўская даследчыца Гянуце Кіркене прыйшла да высновы, што Ходзька Юр’евіч быў гродзенскім праваслаўным «рускім» («русінскім») баярынам — паходзіў з Гарадка (каля горада Гродна ў Гарадзенскім павеце ВКЛ) — і сваім узвышэннем да ўзроўню эліты Вялікага Княства Літоўскага быў абавязаны вялікаму князю літоўскаму Вітаўту[1]. На думку Кіркене, Ходзька Юр’евіч яшчэ ў 1422 г. быў адным з падпісантаў (у якасці сведкі з боку знаці Вялікага Княства Літоўскага) Мельнскага мірнага дагавора паміж Вялікім Княствам Літоўскім і Польскім Каралеўствам[2]. Менавіта з Ходзькі, нашчадкі якога пачалі пісацца як «Хадкевічы», пачынаецца трывалае знаходжанне гэтага роду ў складзе арыстакратыі на ўсім працягу існавання ВКЛ.
Літоўская даследчыцца Гянуце Кіркене выказвае гіпотэзу, што праваслаўныя «рускія» баяры Хадкевічы яшчэ з часоў вялікага князя Вітаўта, калі прынялі герб «Касцеша» і былі ўключаны ў гербавае брацтва, сталі, верагодна, этнічнымі літоўцамі («адаптаванымі літоўцамі»), нягледзячы на тое заставаліся яшчэ доўга праваслаўнымі і патрымлівалі друк на «рускай мове» (старабеларускай мове)[3]. Сучасны літоўскі даследчык Рымвідас Пятраўскас адзначае, што, нягледзячы на разгалінаванне роду Хадкевічаў у XVI ст. на праваслаўных і католікаў, родавая салідарнасць заўсёды захоўвалася і падтрымлівалася ідэнтычнасць Хадкевічаў як аднаго «дома» (domus et familia), бо гэта яскрава бачна на прыкладзе стварэння Хадкевічамі ў 1510—1511 гг. праваслаўнага Супрасльскага манастыру як маўзалея і патэона Хадкевічаў і месца захавання царкоўнай і гістарычнай памяці роду, што таксама прадугледжвала (як запавятаў Аляксандр Іванавіч Хадкевіч) захаванне ўсіх галоўных родавых дакументаў Хадкевічаў менавіта ў Супраслі і перадачу маёнткаў іншым галінам роду ў выніку нястачы пераемнікаў-мужчын у адной з галін, нягледзячы на канфесійную прыналежнасць[4].
Узвышэнне роду
У другой палове XVI ст. Хадкевічы перайшлі з праваслаўя ў кальвінізм, а потым у каталіцтва. У 1568 г. сярэдняя галіна роду атрымала графскі тытул Свяшчэннай Рымскай імперыі. Тытул быў прызнаны ў ВКЛ, тытулаваліся графамі на «на Шклове і Мышы». Пасля згасання сярэдняй галіны роду ў 1626 г. тытул перайшоў да малодшай галіны.
Маёнткі
За часы росквіту сваёй магутнасці ў XVI—XVII стст. Хадкевічы валодалі шматлікімі маёнткамі ў розных кутках Вялікага Княства Літоўскага, а пасля адыходу Падляшша і «украінскіх ваяводстваў» па выніках Люблінскай уніі (1569 г.) у склад Польскага Каралеўства — яшчэ і ў Польскім Каралеўстве — у прыватнасці на Валыні і Кіеўшчыне (вылучаўся абшарам маёнтак Чарнобыль). У той жа час галоўнымі рэзідэнцыямі Хадкевічаў былі замкі ў ВКЛ (Быхаўскі замак, Ляхавіцкі замак, Шклоўскі замак і Копыскі замак) і палацы ў Вільні. На тэрыторыі Жамойці замкаў не мелі.
Да валоданняў Хадкевічаў у розныя часы належалі вялізныя маёнткі ў Гарадзенскім павеце (Бераставіца, Вялікая Бераставіца, Гарадок, Рось, Супрасль, Заблудаў, Дойліды), у Ваўкавыскім павеце (Свіслач, Гнезна), у Новагародскім павеце (Ляхавічы, Мыш, частка Глускага маёнтка), у Аршанскім павеце (Быхаў, Шклоў, Копысь, Бобр), у Мазырскім павеце (Петрыкаў), у Жамойцкім старостве (маёнткі Шаўкяны, Лідавяны, Відуклі, Шкуды, Крацінга, Грусце, Гондынга, Гінталішкі і інш.), у Кіеўскім ваяводстве (Чарнобыль) і інш.
Мецэнацкая дзейнасць
Збіралі бібліятэкі, архівы.
Найбольш вядомыя прадстаўнікі
![Thumb](#/media/Файл:Тытульны_ліст_кнігі_"Сем_герояў_Хадкевічаў".jpg)
- Рыгор Аляксандравіч Хадкевіч (~1513—1572), палітычны і ваенны дзеяч Вялікага Княства Літоўскага
- Ян Караль Хадкевіч (1560—1621), палітычны і ваенны дзеяч Рэчы Паспалітай, вялікі гетман літоўскі (1605—1621)
Радавод першых пакаленняў
| Геранім | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ян Караль | Ганна Схаластыка | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Геранім | Ян | Аляксандр | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Аляксандр | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ходзька | Іван | Аляксандр | Рыгор | Андрэй | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Аляксандра | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ганна | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Канстанцін | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Сафія | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Юрый | Юрый | Ян Казімір | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Геранім | Крыштаф | Аляксандр Крыштаф | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Гальшка | Геранім Караль | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Зноскі
- Кіркене, Г. Новы погляд на род Хадкевічаў — графаў на Шклове і Мышы / Г. Кіркене // ARCHE. — 2014. — № 6. — С. 60; Kirkiene, G. Korzenie rodu Chodkiewiczów // Białoruskie Zeszyty Historyczne. — 2002. — № 17. — S. 52—55.
- Кіркене, Г. Новы погляд на род Хадкевічаў — графаў на Шклове і Мышы / Г. Кіркене // ARCHE. — 2014. — № 6. — С. 60.
- Кіркене, Г. Новы погляд на род Хадкевічаў — графаў на Шклове і Мышы / Г. Кіркене // ARCHE. — 2014. — № 6. — С. 60; Kirkiene, G. Korzenie rodu Chodkiewiczów // Białoruskie Zeszyty Historyczne. — 2002. — № 17. — S. 55.
- Пятраўскас, Р. Чаму вымірае магнатэрыя: лёсы магнацкіх радоў Вялікага Княства Літоўскага / Р. Пятраўскас // ARCHE. — 2014. — № 6. — С. 22.
Літаратура
Спасылкі
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.