Самуэль Эйленберг

Самуэль Эйленберг (англ.: Samuel Eilenberg; 30 верасня 1913, Варшава — 30 студзеня 1998, Нью-Ёрк) — амерыканскі і польскі матэматык.

Самуэль Эйленберг
англ.: Samuel Eilenberg
Дата нараджэння	30 верасня 1913(1913-09-30)[1][2][…]
Месца нараджэння	Варшава, Царства Польскае, Расійская імперыя[3]
Дата смерці	30 студзеня 1998(1998-01-30)[1][2][…] (84 гады)
Месца смерці	Нью-Ёрк, штат Нью-Ёрк, ЗША[4]
Грамадзянства	Польшча  ЗША
Род дзейнасці	матэматык, таполаг, выкладчык універсітэта, калекцыянер мастацтва
Навуковая сфера	тапалогія, матэматыка[5], калекцыянаванне[5] і выяўленчае мастацтва[5]
Месца працы	Мічыганскі ўніверсітэт[6] Калумбійскі ўніверсітэт[7][6] Прынстанскі ўніверсітэт[6] Індыянскі ўніверсітэт[d][6]
Альма-матар	Варшаўскі ўніверсітэт (1936)[6][8]
Навуковы кіраўнік	Казімеж Куратоўскі[d][9] і Караль Борсук[9]
Член у	Амерыканская акадэмія мастацтваў і навук Нацыянальная акадэмія навук ЗША Польская акадэмія навук
Узнагароды	грант Гугенхайма (1950, 1974) Прэмія Вольфа па матэматыцы (1986) прэмія Стыла[d] (1987) Q126416222? (13 студзеня 1989)
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Вучань польскага матэматыка Караля Борсука, пад кіраўніцтвам якога напісаў дысертацыю для атрымання доктарскай ступені ў Варшаўскім універсітэце. У 1936 годзе атрымаў доктарскую ступень. У 1939 годзе з-за пагрозы акупацыі Польшчы нацыстамі і па патрабаванні бацькі эміграваў у ЗША. З 1940 па 1946 гады працаваў выкладчыкам у Мічыганскім універсітэце, затым ва Універсітэце Індыяны ў 1946 і 1947 гадах. З 1947 па 1982 гады выкладаў у Калумбійскім універсітэце. У 1948 годзе атрымаў грамадзянства ЗША.

Асноўныя працы адносяцца да алгебраічнай тапалогіі (найболей вядомая сістэма аксіём тэорыі гамалогій Эйленберга — Стынрода) і гамалагічнай алгебры.

Эйленберг быў стваральнікам (разам з С. Мак-Лейнам) тэорыі катэгорый. Таксама яны ўвялі прасторы Эйленберга — Маклейна K(G,n), якія маюць адзіную нетрывіяльную групу гаматопій G у размернасці n. Маюць значэнне яго працы ў галіне тэорыі аўтаматаў.

Член НАН ЗША (1959) і Амерыканскай акадэміі мастацтваў і навук (1974). Лаўрэат прэміі Вольфа (1986) і прэміі Стыла (1987). Двойчы атрымаў стыпендыю Гугенхайма (у 1950 і 1974 гадах).

Быў чальцом знакамітай групы «Нікаля Бурбакі», прычым адным з нямногіх яе ўдзельнікаў — не французаў.

Падпісаў «Папярэджанне навукоўцаў чалавецтву» (1992).

Зноскі

1. MacTutor History of Mathematics archive — 1994. Праверана 22 жніўня 2017.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q547473'></a>
2. Samuel Eilenberg // Музей Саламона Гугенхайма — 1937. Праверана 9 кастрычніка 2017.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q10498496'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q201469'></a>
3. Deutsche Nationalbibliothek Record #119020769 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 15 снежня 2014.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q27302'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q36578'></a>
4. Deutsche Nationalbibliothek Record #119020769 // Агульны нарматыўны кантроль — 2012—2016. Праверана 31 снежня 2014.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q27302'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q36578'></a>
5. Czech National Authority Database Праверана 7 лістапада 2022.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q13550863'></a>
6. MacTutor History of Mathematics archive — 1994.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q547473'></a>
7. https://www.nytimes.com/1998/02/03/nyregion/samuel-eilenberg-84-dies-mathematician-at-columbia.html
8. https://mathshistory.st-andrews.ac.uk/Biographies/Eilenberg/
9. Матэматычная генеалогія — 1997.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984'></a>