Мікалай Дзержкавіч

Мікалай Дзержкавіч (каля 1420 — 29 верасня 1467, Вільня) — вялікалітоўскі царкоўны каталіцкі дзеяч, біскуп віленскі (1453—1467).

Мікалай Дзержкавіч
Вянява
біскуп віленскі 17 кастрычніка 1453 — 29 верасня 1467
Дыяцэзія	Віленскае біскупства
Папярэднік	Мацей з Вільні
Пераемнік	Ян Ласовіч
Адукацыя	Ягелонскі ўніверсітэт (1447)
Дзейнасць	каталіцкі святар, каталіцкі біскуп
Нараджэнне	каля 1420 Салечнікі, Віленскі павет, Віленскае ваяводства, Вялікае Княства Літоўскае
Смерць	29 верасня 1467 Вільня, Віленскае ваяводства, Вялікае Княства Літоўскае
Дынастыя	Дзяржковічы[d]
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Таксама сустракаецца як Мікалай Дзяржко́віч^[1] і Мікалай з Салечнікаў. Напісанне Дзе́ржкавіч зыходзіць з меркавання, што бацьку Мікалая звалі Дзержкам (Дзерславам, Дзержыславам)^[2] і такім чынам гэта імя па бацьку.

Біяграфія

Сын Станіслава (Станькі) Дзержкавіча, старосты дарсунішскага^[3]. Пісаўся ў дакументах як Nicolaus Derslai de Soleczniky (Мікалай Дзерслай з Салечнікаў) або «Nicolaus Dzierzgowicz dictus, natione Lituanus» (Мікалай Дзержгавіч называны, родам Літвін)^[4].

Паходжанне высвятляецца з акта 1493 года на пацвярджэнне пісару гаспадарскаму Пятрашку Любічу куплі «іменейца» (маёнтачка) «на рацэ… на Лошыцы» Менскага павета ў Пятра Дзержкавіча з дазволу вялікага князя Казіміра, т. б. паміж 1453—1492 гадамі. Пётр Дзержкавіч (Петр Держкович, Дершкович) названы ў акце «князя біскупа брат», «князя Мікалая біскупа брат», «князя Мікалая брат, біскупа віленскага».^[1] Тым самым дакументам пацверджана і купля Любічам маёнтачка на рацэ Жэцераве ў Янкі, іншага біскупава брата^[5].

Станька Дзержкавіч, разам з сынам Янкам, згадваецца яшчэ ў запісах Кнігі данін Казіміра 1480-х гадоў, некаторыя атрымальнікі мусілі браць наданае ў яго ў Дарсунішках. Пётр Дзержкавіч як дваранін гаспадарскі згаданы ў 1494 годзе, яшчэ ў 1520-я гады тытулаваўся «пан»^[1]. Ян Дзержкавіч атрымаў наданні вялікага князя Аляксандра ў маі 1500 года^[6]. Урэшце, у 1501 годзе вялікі князь Аляксандр пацвердзіў сваім дваранам Пятру, Яну, Міхну і Андрэю Станькавічам Дзержкавічам набыткі іх бацькі ў Дарсунішскім, Жыжморскім і Румшышскім паветах^[1].

З 1442 года Мікалай Дзержкавіч вучыўся ў Кракаўскім універсітэце, у 1447 годзе атрымаў магістарскую ступень. Пасля гэтага займаў розныя царкоўныя пасады ў Кракаве і Вільні, у тым ліку кусташа і каноніка кракаўскага, пробашча віленскага.

Па смерці біскупа Мацея ў 1453 годзе, кароль Казімір хацеў паставіць на віленскае біскупства выдатнага польскага тэолага Судзівоя з Чэхла, але ён адмовіўся, бо не ведаў літоўскай мовы («Generose mi Rex, Lithwanicum ydioma ignoro…»)^[7]. Прывілей, нададзены Княству вялікім князем Казімірам перад ад’ездам на караляванне ў Польшчу, вымагаў прызначаць святарамі ў Княстве толькі народжаных літвінаў, таму абраны быў Мікалай Дзержкавіч. Абвешчаны біскупам Папам Мікалаем V 17 кастрычніка 1453 года, але няма звестак калі і хто пасвяціў яго ў біскупы.

Быў палітычным прыхільнікам караля Казіміра. Падчас Трынаццацігадовай вайны (1454—1466) дапамагаў ураднікам Княства весці перамовы з Тэўтонскім і Лівонскім ландмайстарствамі Ордэна, прускімі і лівонскімі біскупамі. Працягваў хрысціянізацыю ў Княстве, пашырыў сетку касцёлаў біскупства.

Захаваўся тэкст у лацінскай транскрыпцыі фундацыйнага ліста 1460 года ад Барталамея, дзедзіча Раготнай у Слонімскай воласці, выдадзены ў прысутнасці біскупа віленскага Мікалая^[8].

Памёр пасля працяглай хваробы, якая справакавала ў яго параліч.

Зноскі

1. Груша 2012, с. 74.
2. ЭнцВКЛ. Т. 3. 2010, с. 349.
3. Пятраўскас 2014, с. 325.
4. Fijałek J. x. Uchrześcijanienie Litwy przez Polskę // Polska i Litwa w dziejowym stosunku. — Wł. Abracham, J. Fijałek, J. Rozwadowski et al. — Kraków, 1914. — S. 152—161.
5. РИБ. Т. 27. — СПб, 1910. — Стб. 136—137.
6. Lietuvos Metrika. Knyga № 5 (1427—1506). Užrašzymų knyga 5. — P. 143—144.
7. x. J. Fijałek. Uchrześcijanienie Litwy przez Polskę. // Polska i Litwa w dziejowym stosunku. — Wł. Abracham, J. Fijałek, J. Rozwadowski et al. — Kraków, 1914. s. 201.
8. Kodeks dyplomatyczny katedry i diecezji wileńskiej. T. I, zesz. 1. / wyd. ks. J. Fijałek, W. Semkowicz. Kraków, 1932. № 246.

Літаратура

• Груша А. І. Ваколіцы Менска іх іх уладальнікі ў 30-х гадах XV — пачатку XVI ст. // Мінск і мінчане: дзесяць стагоддзяў гісторыі. Крыніцы па гісторыі горада. Сацыяльныя структуры і паўсядзённасць (да 945-годдзя Мінска) : зборнік навуковых артыкулаў / уклад. А. І. Груша ; рэдкал.: А. А. Каваленя [і інш.].. — Мінск: Беларуская навука, 2012. — С. 50—89. — 564 с. — ISBN 978-985-08-1497-5.
• Мікалай Дзержкавіч // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / Рэдкал.: Т. У. Бялова (гал. рэд.) і інш.; маст. З. Э. Герасімовіч. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2010. — Т. 3: Дадатак. А — Я. — С. 349. — 696 с. — ISBN 978-985-11-0487-7 (т. 3), ISBN 985-11-0315-2.
• Пятраўскас Р. Літоўская знаць у канцы XIV—XV ст.: Склад — структура — улада / Перакл. з літоўск. А. Мікус; Навук. рэд. М. Макараў.. — Смаленск: Інбелкульт, 2014. — 386 с. — ISBN 978-5-00076-006-2.
• x. J. Fijałek. Uchrześcijanienie Litwy przez Polskę // Polska i Litwa w dziejowym stosunku. — Wł. Abracham, J. Fijałek, J. Rozwadowski et al. — Kraków, 1914.