Вольны горад Кракаў

Вольны незалежны і строга нейтральны горад Кракаў з акругай (польск.: Wolne Miasto Kraków) альбо Кра́каўская рэспу́бліка (польск.: Rzeczpospolita Krakowska) — створаная паводле ўмоў Венскага кангрэсу горад-дзяржава пад кантролем трох суседзяў: Расійскай імперыі, Прусіі і Аўстрыі. Была ўтвораная 18 кастрычніка 1815 з паўднёвай часткі Варшаўскага княства і напачатку мела абмежаваную ўнутраную аўтаномію.

Гістарычная дзяржава
Вольны горад Кракаў (Кракаўская рэспубліка)
Wolne, Niepodległe i Ściśle Neutralne Miasto Kraków z Okręgiem
Герб Кракава Сцяг Кракава
Тэрыторыя Вольнага горада Кракава на стыку Прусіі, Расіі і Аўстрыі
<   > 1815 — 1846
Сталіца	Кракаў
Найбуйнейшыя гарады	Кракаў, Хжануў, Тжэбіня, Нова Гура
Мова(ы)	польская мова
Афіцыйная мова	польская
Рэлігія	Рымска-каталіцкая царква
Грашовая адзінка	Польскі злоты
Плошча	1,164 кв.км (1815 год)
Насельніцтва	95 000 чал (1815) 146 000 (1843)
Форма кіравання	рэспубліка
Гісторыя
• 3 мая 1815	Венскі кангрэс
• 29 лістапада 1830	Паўстанне 1830—1831 гадоў
• 16 лістапада 1846	Кракаўскае паўстанне
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Гісторыя Польшчы
Дагістарычная Польшча (да 877)
Гнезненская Польшча (877—1025)
Каралеўства Польскае (1025—1385)
Кракаўская Польшча (1320—1569)
Рэч Паспалітая (1569—1795)
Падзелы Рэчы Паспалітай (1772—1795)
Варшаўскае герцагства (1807—1815)
Царства Польскае (1815—1915)
Кракаўская рэспубліка (1815—1846)
Вялікае Княства Пазнанскае (1815—1919)
Рэгенцкае каралеўства Польшча (1916—1918)
Польская Рэспубліка (1918—1939)
Генерал-губернатарства (1939—1945)
Польская Народная Рэспубліка (1944—1989)
Рэспубліка Польшча (з 1989)
Партал «Польшча»

У 1833 годзе дзяржавы-апякункі навязалі Кракаву новую канстытуцыю, якая фактычна пераўтварыла яго ў пратэктарат. У 1836—1846 Вольны горад Кракаў быў акупаваны аўстрыйскімі войскамі. Па здушэнні Кракаўскага паўстання тэрыторыя Кракаўскай рэспублікі была анэксаваная Аўстрыйскай імперыяй.

Гл. таксама

• Падзелы Рэчы Паспалітай
• Кракаў

Літаратура

• Кракаўская рэспубліка // БЭ ў 18 тамах. Т.8, Мн., 1999, С.445

• Janina Bieniarzówna, Jan M. Małecki i Józef Mitkowski (red.) Dzieje Krakowa, t.3 (Kraków w latach 1796—1918), Kraków 1979.
• W. Tokarz, Wolne Miasto Kraków, w: Polska, jej dzieje i kultura. Od czasów najdawniejszych do chwili obecnej, Warszawa 1927.
• A. Lewak, Rzeczpospolita Krakowska, w: Polska, jej dzieje i kultura. Od czasów najdawniejszych do chwili obecnej, Warszawa 1927.
• A. Chwalba, Historia Polski 1795—1918, Kraków 2000.
• A. Jakimyszyn, Żydzi krakowscy w dobie Rzeczypospolitej Krakowskiej, Kraków-Budapeszt 2008.
• Ziemia chrzanowska i Jaworzno, Kraków 1969.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Вольны горад Кракаў
• http://www.krakow.friko.pl/html/pozorne_panstwo.html Архівавана 31 мая 2012.
• http://149.156.142.12/fortykrakow/wolnykrakow/wolkrak.htm Архівавана 11 студзеня 2012.
• http://www.twierdza.art.pl/a_wmk.htm Архівавана 14 красавіка 2012.
• https://web.archive.org/web/20040909054015/http://homepage.mac.com/crowns/chrzanovia/historia/av1809-46.html