Вольны незалежны і строга нейтральны горад Кракаў з акругай (польск.: Wolne Miasto Kraków) альбо Кра́каўская рэспу́бліка (польск.: Rzeczpospolita Krakowska) — створаная паводле ўмоў Венскага кангрэсу горад-дзяржава пад кантролем трох суседзяў: Расійскай імперыі, Прусіі і Аўстрыі. Была ўтвораная 18 кастрычніка 1815 з паўднёвай часткі Варшаўскага княства і напачатку мела абмежаваную ўнутраную аўтаномію.
| Гістарычная дзяржава | |||||
| Вольны горад Кракаў (Кракаўская рэспубліка) | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Wolne, Niepodległe i Ściśle Neutralne Miasto Kraków z Okręgiem | |||||
|
|||||
 Тэрыторыя Вольнага горада Кракава на стыку Прусіі, Расіі і Аўстрыі |
|||||
|
1815 — 1846
|
|||||
| Сталіца | Кракаў | ||||
| Найбуйнейшыя гарады | Кракаў, Хжануў, Тжэбіня, Нова Гура | ||||
| Мова(ы) | польская мова | ||||
| Афіцыйная мова | польская | ||||
| Рэлігія | Рымска-каталіцкая царква | ||||
| Грашовая адзінка | Польскі злоты | ||||
| Плошча | 1,164 кв.км (1815 год) | ||||
| Насельніцтва |
95 000 чал (1815) 146 000 (1843) |
||||
| Форма кіравання | рэспубліка | ||||
| Гісторыя | |||||
| • 3 мая 1815 | Венскі кангрэс | ||||
| • 29 лістапада 1830 | Паўстанне 1830—1831 гадоў | ||||
| • 16 лістапада 1846 | Кракаўскае паўстанне | ||||
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |||||
 Гісторыя Польшчы | |
|---|---|
 | |
| Дагістарычная Польшча (да 877) | |
| Гнезненская Польшча (877—1025) | |
| Каралеўства Польскае (1025—1385) | |
| Кракаўская Польшча (1320—1569) | |
| Рэч Паспалітая (1569—1795) | |
| Падзелы Рэчы Паспалітай (1772—1795) | |
| Варшаўскае герцагства (1807—1815) | |
| Царства Польскае (1815—1915) | |
| Кракаўская рэспубліка (1815—1846) | |
| Вялікае Княства Пазнанскае (1815—1919) | |
| Рэгенцкае каралеўства Польшча (1916—1918) | |
| Польская Рэспубліка (1918—1939) | |
| Генерал-губернатарства (1939—1945) | |
| Польская Народная Рэспубліка (1944—1989) | |
| Рэспубліка Польшча (з 1989) | |
Партал «Польшча» |
У 1833 годзе дзяржавы-апякункі навязалі Кракаву новую канстытуцыю, якая фактычна пераўтварыла яго ў пратэктарат. У 1836—1846 Вольны горад Кракаў быў акупаваны аўстрыйскімі войскамі. Па здушэнні Кракаўскага паўстання тэрыторыя Кракаўскай рэспублікі была анэксаваная Аўстрыйскай імперыяй.
Гл. таксама
Літаратура
- Кракаўская рэспубліка // БЭ ў 18 тамах. Т.8, Мн., 1999, С.445
- Janina Bieniarzówna, Jan M. Małecki i Józef Mitkowski (red.) Dzieje Krakowa, t.3 (Kraków w latach 1796—1918), Kraków 1979.
- W. Tokarz, Wolne Miasto Kraków, w: Polska, jej dzieje i kultura. Od czasów najdawniejszych do chwili obecnej, Warszawa 1927.
- A. Lewak, Rzeczpospolita Krakowska, w: Polska, jej dzieje i kultura. Od czasów najdawniejszych do chwili obecnej, Warszawa 1927.
- A. Chwalba, Historia Polski 1795—1918, Kraków 2000.
- A. Jakimyszyn, Żydzi krakowscy w dobie Rzeczypospolitej Krakowskiej, Kraków-Budapeszt 2008.
- Ziemia chrzanowska i Jaworzno, Kraków 1969.
Спасылкі
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Вольны горад Кракаў- http://www.krakow.friko.pl/html/pozorne_panstwo.html Архівавана 31 мая 2012.
- http://149.156.142.12/fortykrakow/wolnykrakow/wolkrak.htm Архівавана 11 студзеня 2012.
- http://www.twierdza.art.pl/a_wmk.htm Архівавана 14 красавіка 2012.
- https://web.archive.org/web/20040909054015/http://homepage.mac.com/crowns/chrzanovia/historia/av1809-46.html
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
