Барыс Іванавіч Луцэнка

Бары́с Іва́навіч Луцэ́нка (16 верасня 1937, Майкоп, РСФСР — 5 лютага 2020^[1], Мінск, Беларусь) — беларускі тэатральны рэжысёр, народны артыст Беларусі (1995).

Барыс Іванавіч Луцэнка
Выступленне Барыса Луцэнка на адкрыцці арт-праекта «Разумны метал» у Нацыянальнай Бібліятэцы Беларусі 22 кастрычніка 2014 года.
Імя пры нараджэнні	руск.: Борис Иванович Луценко
Дата нараджэння	16 верасня 1937(1937-09-16)
Месца нараджэння	Майкоп, Адыгейская аўтаномная вобласць[d], Краснадарскі край, РСФСР, СССР
Дата смерці	5 лютага 2020(2020-02-05) (82 гады)
Месца смерці	Мінск, Беларусь
Месца пахавання	Усходнія могілкі
Грамадзянства	СССР  Беларусь
Адукацыя	Беларуская дзяржаўная акадэмія мастацтваў
Прафесія	рэжысёр, сцэнарыст
Тэатр	Нацыянальны акадэмічны драматычны тэатр імя Максіма Горкага Беларуская дзяржаўная акадэмія мастацтваў Нацыянальны акадэмічны тэатр імя Янкі Купалы
Член у	БСТД
Прэміі	Прэмія «За духоўнае адраджэнне» (1997)
Узнагароды	Народны артыст Беларусі (1995) Крыштальная Паўлінка (2013)
IMDb	ID 7767125
Медыяфайлы на Вікісховішчы

У Вікіпедыі ёсць артыкулы пра іншых людзей з прозвішчам Луцэнка.

Біяграфія і творчасць

Юнацтва і маладосць

Нарадзіўся 16 верасня 1937 года ў Майкопе (Краснадарскі край, РСФСР^[2]), у сям’і служачага. Скончыў чыгуначны тэхнікум у Растове-на-Доне. Працаваў інжынерам-тэхнолагам у дэпо г. Лінькі, дзе стварыў уласны тэатр, ставіў спектаклі і адначасова іграў на сцэне.

Па сканчэнні курсаў акцёрскага майстэрства пры Доме ветэранаў у Рузе стаў рэжысёрам сызранскага тэатра. У 1962—1967 гадах вучыўся ў Беларускім тэатральна-мастацкім інстытуце. З 1970 года выкладаў у Беларускай акадэміі мастацтваў^[3].

Купалаўскі тэатр (1967—1973)

У 1967 годзе прыняты ў Беларускі тэатр імя Я. Купалы, дзе паставіў шэраг запамінальных спектакляў: «Рудабельская рэспубліка» паводле Сяргея Грахоўскага (1968), «Памяць сэрца» Аляксандра Карнейчука (1970), «Зацюканы апостал» Андрэя Макаёнка (1971), «Раскіданае гняздо» (1972) і інш.

Рускі тэатр (1973—1981)

У 1973—1981 гадах — галоўны рэжысёр Дзяржаўнага рускага драматычнага тэатра імя М. Горкага. Паставіў «Макбет» Уільяма Шэкспіра (1974), «Трохграшовая опера» Бертальда Брэхта (1976), «Апошнія» Максіма Горкага (1976), з У. Маланкіным, «Трагедыя чалавека» Імрэ Мадача (1979). Спектаклі «Макбет» і «Трагедыя чалавека» сталі пераможцамі на міжнародным фестывалі ў Венгрыі (1979).

Купалаўскі тэатр (1981—1982)

У 1981—1982 — рэжысёр Купалаўскага тэатра.

Партрэт Барыса Луцэнкі пэндзля Аляксея Кузьміча, 2001 год.

Тэатр-студыя кінаакцёра (1982—1991)

У 1982—1991 — галоўны рэжысёр Тэатра-студыі кінаакцёра. Найбольш удалыя спектаклі: «Глядзіце, хто прыйшоў» Уладзіміра Аро, «Шчасце маё, або Папяровы тэлефон» Аляксандра Чарвінскага (абедзве 1983), «Не баюся Вірджыніі Вульф» Эдварда Олбі (1985), «Гамлет» Уільяма Шэкспіра (1988) і «Генералы ў спадніцах» Жана Ануя (1990).

Рускі тэатр (з 1991)

У 1991—2007 гадах — мастацкі кіраўнік Нацыянальнага акадэмічнага драматычнага тэатра імя М. Горкага. У 2002 годзе паставіў п’есу па паэме Я. Купалы «Сон на кургане». Перыяд 2003—2004 гадоў для Луцэнкі быў адзначаны такімі высокамастацкімі пастаноўкамі, як рок-опера кампазітара Аляксея Еранькова «Анджэла і іншыя», пастаўленая па творах Аляксандра Пушкіна, спектаклі «Перад захадам сонца» Герхарта Гауптмана і «Паведамленне Марыі» Поля Кладэля.

З 2007 года — рэжысёр Нацыянальнага акадэмічнага драматычнага тэатра імя М. Горкага.

Ставіў спектаклі ў тэатрах Берліна, Вільнюса, Жэневы.

Зняў кінастужку «Раскіданае гняздо» (1982). На Рэспубліканскім тэлебачанні ажыццявіў пастаноўку фільмаў-спектакляў «Зацюканы апостал» (1982) і «Вяртанне ў Хатынь» (1985).

Памёр 5 лютага 2020 года ў Мінску. Пахаваны ў Мінску на Усходніх могілках.

Прызнанне

• Заслужаны дзеяч мастацтваў БССР (1975)
• Народны артыст Беларусі (1995)
• Член Праўлення Беларускага саюзу тэатральных дзеячаў^[4].
• У 1997 годзе ўзнагароджаны медалём Францыска Скарыны і адзначаны спецыяльнай прэміяй прэзідэнта Рэспублікі Беларусь «За духоўнае адраджэнне».
• Узнагароджаны медалём Саюзнай дзяржавы Беларусі і Расіі «За супрацоўніцтва» (2011)
• Уладальнік прыза «Крыштальная Паўлінка» (2013)

Зноскі

1. Памёр рэжысёр Барыс Луцэнка (нявызн.). euroradio.fm. Праверана 5 лютага 2020.
2. Ганна Соўсь. Б.Луцэнка: «Хачу заняцца сваёй творчасцю» (нявызн.). Культура. Радыё «Свабода» (18 верасня 2010).
3. Луцэнка Барыс (нявызн.). Электронная энцыклапедыя «Slounik.org» (18 верасня 2010).
4. Луценко Борис Иванович (нявызн.)(недаступная спасылка). Нацыянальны акадэмічны драматычны тэатр імя Максіма Горкага (18 верасня 2010). Архівавана з першакрыніцы 15 кастрычніка 2010. Праверана 21 чэрвеня 2012.

Літаратура

• Арлоў У. Адзін з наймаладых дзеячаў мастацтва(недаступная спасылка)// Культура. 2007. Верасень.
• Каляда А. А. Луцэнка Барыс Іванавіч// Выпускнікі Беларускай дзяржаўнай акадэміі мастацтваў (1949—2004 гады). Мн.: Бел. дзярж. акад. мастацтваў, 2005. С. 30.
• Луцэнка Барыс Іванавіч // Беларуская энцыклапедыя : у 18 т. Т. 9. — Мн.: БелЭН, 1999. С. 377.
• Луцэнка Барыс Іванавіч // Тэатральная Беларусь : энцыклапедыя : у 2 т. / пад агул. рэд. А. В. Сабалеўскага. Т. 2. Мн., 2003. С. 32-33.